Aile yardımları

a. Yakacak yardımları

Yakacak yardımları kapsamında, Türkiye Kömür İşletmelerinden (TKİ) sağlanan kömür, ihtiyaç sahibi aile başına en az 500 kg olmak üzere SYDV’ler aracılığıyla dağıtılmaktadır. Kömürün illere kadar ulaştırılması Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından sağlanmakta, ilçelere ve köylere dağıtımı ise

147

Valiliklerin sorumluluğunda olmak üzere SYDV’ler tarafından gerçekleştirilmekte, dağıtım sürecinde oluşan nakliye ve hamaliye gideri SYDTF kaynaklarından SYDV’lere aktarılmaktadır.

b. Gıda yardımları

Gıda yardımları kapsamında, gıda paketi veya gıda çeki verilmesi ya da yardımı alacak kişilere gıda ürünü almaları amacıyla nakit ödeme yapılması şeklinde olmaktadır. Gıda yardımının ne şekilde yapılacağına SYDV’ler karar vermektedirler. Gıda yardımı tutarları SYDGM tarafından gönderilen periyodik yardım tutarlarından karşılanmaktadır.

c. Barınma yardımları

Oturulmayacak kadar eski, bakımsız ve sağlıksız evlerde yaşayan muhtaç vatandaşlara evlerinin bakım ve onarımı için SYDV’ler tarafından parasal destek verilmekte veya mal ve hizmet sağlanmaktadır. Bu amaçla verilen yardımlar ister para ister mal ve hizmet şeklinde olsun, ayni niteliktedir. Barınma yardımlarını SYDV’ler kendilerine gönderilen periyodik paylardan karşılamakta, periyodik payı aşan kısımlar için SYDGM’den ek kaynak talep etmektedirler.

d. Nakit yardımları

Nakit yardımları; muhtaç durumdaki kişilere bir defaya mahsus veya belli aralıklarla düzenli olarak verilen nakit yardımlarıdır. Düzenli olarak verilen yardımlar SYDV’ler tarafından genellikle periyodik nakit yardımı olarak ifade edilmektedir. SYDGM ise periyodik yardım ifadesini farklı bir anlamda kullanmaktadır.

SYDGM, SYDV’lere belli bir formüle göre belirlenen ve her ay gönderilen tutarları periyodik yardım olarak tanımlamaktadır (bazen de periyodik pay ifadesi kullanılmaktadır). SYDV’ler, personel ve kira gibi masraflarının yanısıra gıda, sağlık, doğal afet yardımları gibi çeşitli yardımları bu tutarlardan karşılamaktadırlar. SYDM’nin gelir gider tablolarında Sağlık Yardımları başlığı altında yer alan Vakıflara Gönderilen kalemi ile Diğer Sosyal Yardımlar başlığı altında yer alan Gıda Yardımı ve Çeşitli Yardımlar kalemleri ise SYDV’lere her ay gönderilen periyodik tutarlar bittikten sonra SYDV’lerin talebi üzerine gönderilen ilave tutarları ifade etmektedir.

148

SYDGM’nin periyodik yardımlar (veya periyodik paylar) olarak adlandırdığı tutarlar, SYDTF Yönetmeliğinde SYDTF’nin gelirlerinin dağıtım esaslarını düzenleyen 8. madde uyarınca oluşturulmuş olan bir formüle göre SYDV’lere dağıtılmaktadır. Formülde, il ve ilçelerin gelişmişlik sıralaması ile nüfusları yer almaktadır. Ayrıca, il veya ilçe Doğu veya Güneydoğu Anadolu bölgelesinde bulunuyorsa, aktarılacak olan kaynak yüzde 50 oranında artırılmaktadır.

SYDGM’nin sınıflamasına göre; düzenli olarak yapılan nakit yardımlara, arızi durumlar karşısında bir defaya mahsus olarak verilen nakit yardımlarla birlikte Sosyal Destek adı verilmektedir.

Periyodik nakit yardımlar, ekonomik ve sosyal yoksunluk içindeki kişilere yapılmaktadır. Bu yardımlarda Türk vatandaşı olma koşulu bulunmamakta ve Türkiye’de ikamet eden yabancı uyruklu ihtiyaç sahiplerine de periyodik yardım verilebilmektedir. Bununla birlikte, büyük şehirlerdeki mültecilere yapılan yardımların periyodik niteliği kazanmamasına özen gösterildiği ifade edilmektedir.178 KUTU 4.1. Periyodik Nakit Yardımların Asgari Gelir Desteği Uygulamaları ile Karşılaştırılması

Periyodik nakit yardımlar, bazı yönleriyle asgari gelir desteğine benzer bir yardım türüdür. Öncelikle, kişilerin özürlü, yaşlı ya da işsiz olup olmadığına bakılmaksızın, muhtaçlık durumları dolayısıyla yardım yapılmaktadır. 3294 sayılı Kanunda herhangi bir sosyal güvenlik kurumuyla ilişkili olmama şartı bulunmakla beraber, SYDV’lerde karar alma yetkisinin mütevelli heyetinde olması dolayısıyla, başvuran kişinin muhtaçlığının tespit edilmesi durumunda bu koşul dikkate alınmayabilmektedir. Periyodik nakit yardımın asgari gelir desteğine benzemesinin diğer bir nedeni ise genellikle düzenli (ayda bir veya belli aralıklarla) olarak verilmesidir. Ancak bu özellik kurala değil SYDV’nin inisiyatifine bağlıdır. SYDV eğer uygun görürse bu yardımı kesebilmektedir. Bu özellik periyodik yardımı asgari gelir desteğinden ayıran önemli bir husustur. Asgari gelir desteğinde genellikle bir süre limiti bulunmamaktadır.

178 _{Ankara İli Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı Müdürü, mültecilere nakdi ya da ayni olarak} düzenli yardım yapılmaması talebinin Emniyet teşkilatından geldiğini belirtmiştir. Bunun nedeni, bu kişilerin asayişi sağlamanın daha zor olduğu büyük şehirlerde kalmalarının istenmemesidir. Diğer taraftan daha küçük şehirlerde ve ilçelerdeki vakıfların bu kişilere düzenli yardım vermelerinin önünde herhangi bir engel bulunmamaktadır. Bu durumda mültecilere düzenli yardım verilip verilmeyeceği konusu mütevelli heyetlerinin inisiyatifine kalmış bulunmaktadır.

149

KUTU 4.1. (devam)

Periyodik nakit yardımını asgari gelir desteğinden farklılaştıran bir diğer özellik asgari gelir desteğinin hak niteliğinde olmasıdır. SYDV’lerin verdikleri periyodik nakit yardımlarda ise hak niteliği yoktur. Periyodik nakit yardımı ile asgari gelir desteği arasındaki bir diğer farklılık bu yardımların hesaplanma yöntemiyle ilgilidir. Asgari gelir desteği olarak verilecek tutar başlıca iki yöntemle belirlenmektedir. Birinci yöntemde, tek ebeveynli aile, tek başına yaşayan bekar kişi ya da çocuksuz çift olmak gibi özellikler dikkate alınarak, aynı özelliklere sahip kişilere aynı tutarlar bağlanmaktadır. İkinci yöntemde ise hanedeki tüm gelirlerin toplamına bakılmakta ve bu toplam belli bir düzeyin altında kalıyorsa bu düzeye ulaşmayı sağlayacak tutarda yardım bağlanmaktadır. Oysa periyodik yardımlarda benzer türde bir hesaplama yöntemi uygulanmasıyla ilgili bir düzenleme bulunmamaktadır. SYDV’ler, hanedeki kişi sayısını ve hanenin gelir durumunu dikkate almaktadırlar, ancak bağlanan tutar ortak kurallara göre yapılan bir hesaplamaya dayanmamaktadır.