Ticaret Unvanları ve ĠĢletme Adları

Ticaret sırasında kullanılan iĢaret ibaresinden akla ilk gelen kavramlardan ikisi de Ģüphesiz ki ticaret unvanı ve iĢletme adıdır. Çünkü ticari faaliyet yürütenler, tacir olmanın bir sonucu olarak ticaret unvanı seçmek ve bunu tescil ettirmekle yükümlüdür (TTK m. 18 ve m. 40). Ticaret unvanı tacirin ticari iĢlerinde kullandığı adıdır; tacirlere özgü, bir taciri diğer tacirden ayırmaya yarayan bir tanıtma iĢaretidir.238

ĠĢletme sahibi ile ilgili olmaksızın doğrudan doğruya iĢletmeyi tanıtmak ve benzer iĢletmelerden ayırt etmek için kullanılan adlara ise iĢletme adı denir. TTK‘ya göre iĢletme adı kullanmak zorunlu olmasa da uygulamada iĢletme adı kullanmayan tacir yok denecek kadar azdır. ĠĢletme adı kullanan tacirlerin iĢletme adını tescil ettirmeleri gerekir (TTK m. 53). TTK‘da tescilli iĢletme adları hakkında da 38, 45, 47, 50, 51 ve 52 nci maddelerin uygulanacağı düzenlendiğinden aĢağıda ticaret unvanıyla ilgili ifade edilecek hususlar, iĢletme adı hakkında da geçerli olacaktır.

Türkiye‘deki ticaret unvanları ve iĢletme adlarına geçmeden önce, tarafı olduğumuz Paris SözleĢmesi‘nin yüklediği sorumluluk gereği, üye devletlerdeki unvan ve iĢletme adlarının SMK m. 6/3 kapsamında bir öncelik hakkı olup olmadığına değinmek gerekmektedir. Paris SözleĢmesi‘nin 8. maddesinde, markanın bir parçasını oluşturup

oluşturmadığına bakılmaksızın ve herhangi bir başvuru veya tescil yükümlülüğü aranmaksızın ticari adların (trade names) Birlik üyesi ülkelerde korunacağı hüküm altına alınmıĢtır. Madde

metninde geçen trade names ibaresinin yalnızca ticaret unvanlarını kapsamadığı, ticarette kullanılan diğer ayırt edici adları da kapsar Ģekilde genel olarak kaleme alındığı anlaĢılmaktadır. Zira ticari ad kavramının ülkeden ülkeye değiĢeceği, korunması talep edilen bir adın ticari ad olup olmadığı, bu korumanın talep edildiği ülkede çözülmesi gereken bir mesele olduğu ifade edilmektedir.239

Ġlgili sözleĢme maddesi ticari adların korunacağını düzenlemiĢ fakat bu korumanın kapsamına değinmemiĢtir. Ancak ticari adlara tanınan korumanın genel olarak, ticari adla aynı veya karıĢtırmaya sebep olacak kadar benzer marka ve ticari ad kullanımlarına karĢı tanınacağı ifade edilmiĢtir. Yabancı ticari adlara verilen koruma, SözleĢme‘nin 2. maddesinde yer alan ulusal iĢlem ilkesi gereği, ulusal ticaret adlarına verilen korumaya eĢit olmalıdır.

238

BOZER Ali / GÖLE Celal, Ticari ĠĢletme Hukuku, BTHAE T. ĠĢ Bankası Aġ Vakfı, Ankara 2017, s. 159.

63

Bununla birlikte, bir ülke, tescilli olan ticari adlarla tescilli olmayan ticari adlara farklı koruma verirse, ilgili ülkede tescilli olmayan yabancı ticaret adlarına tescilli olmayan ulusal ticari adlara verilenden daha fazla koruma vermek zorunda değildir. Dolayısıyla tescilsiz bir ticari ad, tescilsiz yerli ticari adlarda olduğu gibi SMK m. 6/3 kapsamında korunmalıdır. Yine bu doğrultuda bir ticari adın, baĢka ticari adlara veya markalara karĢı korunabilmesi için halk nezdinde karıĢtırılma ihtimali Ģartı aranıyorsa, yabancı ticari adın kullanılması (markasal kullanım) ve ülke çapında belli bir ölçüde tanınır olması Ģartı aranabilir. Aksi halde karıĢtırılma ihtimalinden söz edilemeyecektir.240

SMK m. 6/3‘ün kapsamına giren ticaret unvanı tescilsiz ticaret unvanıdır. ġöyle ki; MarKHK döneminde ―Tescil için başvurusu yapılmış markanın, başkasına ait kişi ismi,

fotoğrafı, telif hakkı veya herhangi bir sınai mülkiyet hakkını kapsaması halinde, hak sahibinin itirazı üzerine tescil başvurusu reddedilir.‖ Ģeklinde bir düzenleme yapılmıĢtı.

Ticaret unvanı, korunacak süjeler arasında ayrıca sayılmadığından fikri mülkiyet hakları içinde değerlendirilip koruma talep edilebiliyordu. Ancak SMK m. 6/6‘da, ―Tescil başvurusu

yapılan markanın başkasına ait […] ticaret unvanını, […] içermesi hâlinde hak sahibinin itirazı üzerine başvuru reddedilir.‖ denilmek suretiyle ticaret unvanlarının korunacağı ayrıca

düzenlenmiĢtir. Kanunkoyucu ticaret unvanını hem m. 6/3‘te hem de m. 6/6‘da düzenleyerek abesle iĢtigal etmiĢ olamayacağına göre tescilsiz ticaret unvanı sahibi SMK m. 6/6‘ya değil, m. 6/3‘e dayanarak itirazlarını ileri sürebilecektir.241

Hatırlatalım ki, TTK‘ya göre her tacirin ticaret unvanı kullanması (TTK m. 39) ve bu unvanı tescil ettirmesi zorunludur. Aksi halde tescil ettirmemenin cezası idari para cezasıdır (TTK m. 40; TTK m. 51/2). Unvanın tescil mecburiyeti ve tescil ettirmemenin yaptırımı varsa da bir ticaret unvanı tescil edilmemiĢ olsa bile haksız rekabet hükümleri çerçevesinde hukuki korumadan faydalanabilir.242

AĢağıda markasal kullanım baĢlığında detaylı olarak görüleceği üzere tescilsiz ticaret unvanı sahibinin sonraki marka kullanımına karĢı hak iddia edebilmesi için unvanını markasal olarak kullanmıĢ olması ve iĢaret üzerinde markasal hak elde etmiĢ olması gerekir. Çünkü unvan sahibinin sonraki marka kullanımına karĢı gelebilmesinin temel Ģartı, unvanın kullanılmasından markasal bir hakkın doğmuĢ olmasıdır. Dolayısıyla ticaret unvanı markasal

240

BODENHAUSEN, s. 134.

241 _{Aynı yönde DĠRĠKKAN, s. 26, dn. 77.}

242 _{KARAYALÇIN YaĢar, Ticaret Hukuku Dersleri - I. GiriĢ-Ticari ĠĢletme, Güzel Ġstanbul Matbaası, Ankara}

1957, s. 269-270; ÇAĞLAR Hayrettin / BAHTĠYAR Mehmet, Ticaret Unvanının Korunması, SÜHFD, Cilt 14, Sayı 2, Yıl 2006, s. 125.

64

olarak kullanılmamıĢ veya faaliyet konusu itibariyle markasal bir etkinin kendiliğinden doğacağı söylenemiyor ise sonraki markanın kullanımına karĢı gelinemez.243

Ticaret unvanının markasal kullanılması hususunda ise, ticaret unvanının kullanıldığı faaliyet alanı kapsamında (hizmet sektörü gibi) unvan olarak kullanılsa bile markasal etkinin doğacağı faaliyet konuları bulunmaktaysa, bu sektördeki kullanımların markasal kullanım olduğu söylenebilecektir.244

Bunlara ek olarak, sonraki marka kullanımının ihlal oluĢturduğunu iddia edebilmek için tescilsiz unvanın markasal olarak kullanıldığı faaliyet alanı ile sonraki markanın tescil edilmek istendiği mal veya hizmetlerin aynı veya benzer olması gerekir.245

Bir görüĢe göre de, tescil edilmek istenen marka iĢaretinin, korunmak istenen unvanın esas unsurunun benzerini içermesi gerekir. Marka baĢvurusunun, ticaret unvanını birebir içermesi durumunun SMK m. 6/6 kapsamına girdiği ifade edilmiĢtir.246

Biz bu görüĢe katılmıyoruz. Çünkü SMK m. 6/3 ya da m. 6/6 kapsamına girecek iĢaretlerin tespiti, iĢaretler arasındaki ayniyet/benzerlik kıstasına göre yapılmamalıdır. Bu ölçüt karıĢtırılma ihtimalinin değerlendirilmesinde kullanılır. Sonraki markaya karĢı korunan ticari adın hangi maddeye dayanılarak korunacağının tespiti, bu hakkın tescilli olup olmadığına göre belirlenmelidir. Zira daha önce belirtildiği üzere SMK m. 6/6‘da unvan sahibine tanınan hak, SMK m. 6/3‘ten farklı olarak tescilden doğmaktadır. Dolayısıyla unvan sahibi, unvanını markasal kullanmamıĢ olsa bile iĢaretin kapsadığı faaliyet alanlarında unvan tescilli olduğu sürece bu hakkını ileri sürebilmelidir.