TEVFİK FİKRET (SILAY) BEY

1890’da Konya Sille’de doğmuştur. Babası Ali Efendi, annesi Adviye Hanımdır. Naciye Hanım ile evlenen Fikret Bey’in Ali Namık, Bilgihan, İlhami, Ülker ve Sevim isimlerinde beş çocuğu vardır.433

İlk ve ortaöğrenimini Konya’da tamamlamıştır. 6 Temmuz 1907’de Konya İdadisinden mezun olduktan sonra Hukuk Fakültesine girmiş, buradan 6 Ekim 1913’de mezun olmuştur. Tevfik Fikret Bey 6 Temmuz 1907’de Konya İdadisinden mezun olduktan sonra 14 Kasım 1909’da Konya İstinaf Mahkemesinde Mukayyit olarak göreve başlamıştır. 21 Mayıs 1911’de Karaman Bidayet Mahkemesine zabıt katibi olarak tayin edilmiştir. 6 Ocak 1912’de Karaman’da İcra Memurluğuna başlamış, 2 Şubat 1913’de istifa etmiştir.

I. Dünya Savaşı’nın başlamasıyla Harbiye Talimgahında eğitim aldıktan sonra savaşın sonuna kadar çeşitli birliklerde yedek subay olarak görev yapmıştır.434 _{21 Eylül}

1920’de Akşehir Mahkemesi Başkanlığına atanmıştır. Buradaki görevi esnasında Konya Milletvekili Hacı Bekir Efendi ile birlikte çalışarak MHC şubesi açmışlardır. Akşehir’deki görevi devam ederken tekrar silahaltına alınarak Mustafa Kemal Paşa’nın yaverliğini yapmış, İzmir’in kurtuluşundan sonra Mustafa Kemal Paşa ile birlikte İzmir’e girmiştir.435 _{Sonrasında terhis edilerek 13 Nisan 1922’de Akşehir’den Ilgın Mahkemesi}

Başkanlığına atanmış, 24 Ocak 1923’e kadar görev yapmıştır. Buradan da Karaman İstinaf Mahkemesi üyeliğine getirilmiş ve milletvekili seçilene kadar bu görevde kalmıştır.436 _{İstiklal Savaşında gösterdiği yararlılıklardan dolayı İstiklal Madalyası ile}

ödüllendirilmiştir.437 _{1923 seçimleriyle Konya Milletvekili olan Tevfik Fikret Bey, 1950}

seçimlerine kadar Konya Milletvekilliğini sürdürmüştür. 5. Dönemde TBMM Başkanvekilliği yapmış,438 _{Adalet Bakanı Hilmi Uran’ın istifa etmesi üzerine Başbakan}

433 _{Türkiye Büyük Millet Meclisi Arşivi, Tevfik Fikret Sılay Özlük Dosyası, Sicil Dosya No: 577; Öztürk,}

Parlamento Tarihi II. Dönem, C.3, s.551; Atalay, Konya Kuva-yı Milliyecileri, C.2, s.33.

434 _{TBMMA, S.D.N: 577; Öztürk, Parlamento Tarihi II. Dönem, C.3, s.551; TBMM Albümü, C.1, s.159} 435 _{Atalay, Konya Kuvayı Milliyecileri, C.2, s.34-35.}

436 _{Atalay, Konya Kuvayı Milliyecileri, C.2, s.35; TBMMA, S.D.N: 577; Öztürk, Parlamento Tarihi II.}

Dönem, C.3, s.551-552; TBMM Albümü, C.1, s.159

437 _{Atalay, Konya Kuvayı Milliyecileri, C.2, s.35.}

94

Celal Bayar’ın teklifiyle Cumhurbaşkanı İsmet İnönü tarafından 1 Ocak 1939 tarihinde Adalet Bakanlığı’na getirilmiştir.439 _{II. Refik Saydam Hükümeti’nde de Adalet Bakanlığı}

görevine devam etmiş, 26 Mayıs 1939 tarihinde istifa etmiştir. Yerine Bolu Milletvekili Fethi Okyar getirilmiştir.440 _{Adalet Bakanlığından istifa ettiği gün CHP Genel İdare}

Kurulu Üyesi olmuş, iki ay sonra 6 Temmuz 1939’da İstanbul Parti Müfettişliğine atanmıştır.441

Tevfik Fikret Bey, 8 Haziran 1943 tarihinde toplanan CHP 6. Kurultayının 15 Haziran 1943 tarihli 5. toplantısında CHP Genel İdare Kurulu üyesi seçilmiş, 21 Haziran 1944’de de İstanbul İl İdare Kurulu Başkanlığına atanmıştır.442 _{1 Kasım 1945’te TBMM}

Başkanvekilliği’ne seçilmiştir.443 _{10 Mayıs 1946’daki CHP Olağanüstü Kurultayında}

parti programının 4. maddesinin C fıkrasının444 _{değiştirilmesi ve 22. maddenin}445

programdan çıkarılmasını görüşmek üzere kurulan tüzük komisyonuna başkan seçilmiştir.446

9. Dönem TBMM’de 2 yıl Başkanvekilliği yapmıştır.447 _{CHP’nin 7.}

Kurultayı’nda Parti Genel Sekreterliğine seçilmesi nedeniyle 8 Aralık 1947 tarihinde TBMM Başkanvekilliği görevinden istifa etmiştir.448 _{14 Mayıs 1950 tarihinde seçim}

yapılmasını teklif eden önergeyi Faik Ahmet Barutçu ile birlikte vermişlerdir.449

1950 seçimlerinde CHP’nin aldığı mağlubiyetten sonra milletvekili seçilemeyen Tevfik Fikret Bey, CHP Genel Sekreteri olarak il yönetim kurulu başkanlıklarına bir genelge göndermiştir. Genelgede CHP’nin iktidardaki hizmetinin seçimler sonucu bittiği

439 _{Resmi Gazete, 6 Ocak 1939, No.4104, s.11076.} 440 _{Resmi Gazete, 27 Mayıs 1939, No.4217, s.11822.} 441 _{Atalay, Konya Kuvayı Milliyecileri, C.2, s.38.}

442 _{Binark, Parlamento Tarihi-TBMM VII. Dönem, C.1, s. 141; Binark, Parlamento Tarihi-TBMM VII.}

Dönem, C.2, s. 1124.

443 _{Binark, Parlamento Tarihi-TBMM VII. Dönem, C.1, s. 965.}

444 _{Bu fıkrada iki dereceli seçim sisteminin ameli gereklere uygun olduğu yazılıdır. Bunun değiştirilerek}

tek dereceli seçim sistemine geçilmesine CHP’nin hazır hale getirilmesi hedeflenmiştir. Fıkra "Milletvekilliği seçimlerinde tek dereceli seçim taraflısıyız." şeklinde değiştirilmiştir.

445 _{CHP Programının 22. Maddesi: "Türkiye'de cins ve sınıf ve rejyonal fikirleri koruma ve yayma, sınıf}

mücadelesi uyandırma maksatlarıyla cemiyet kurulamaz. Devlet, hususî idare ve belediyelerle devlete bağlı müesseselerden hizmet karşılığı aylık ve ücret alarak bulundukları vazifenin sıfat ve hüviyeti ile cemiyet kurulmaz".

446 _{Binark, Parlamento Tarihi-TBMM VII. Dönem, C.1, s. 1171.}

447 _{TBMMZC, Devre VIII, Cilt 1, Birleşim 1, s.3; TBMMZC, Devre VIII, Cilt 2, Birleşim 1, s.5-6;}

TBMMZC, Devre VIII, Cilt 7, Birleşim 1, s.5-6.

448 _{TBMMZC, Devre VIII, Cilt 8, Birleşim 14, s.9; Milliyet, 28 Ekim 1979, No.11494, s.9.} 449 _{TBMMZC, Devre VIII, Cilt 25, Birleşim 72, s.1107.}

95

ve partinin aldığı %40 civarındaki oyun önemli bir rakam olduğunu belirterek, tüm partililere teşekkür etmiştir. Bundan sonraki hedefin İnönü’nün etrafında kenetlenerek disiplinli bir şekilde çalışmaya devam etmek olduğunu belirtmiştir.450 _{Haziran 1950’deki}

8. CHP Kurultayında Genel Sekreterliğe Kasım Gülek seçilmiştir.451

Sılay, CHP Genel Sekreterliğinden ayrıldıktan sonra parti ile bağını kesmemiştir. 29 Kasım 1951’deki Kızılay Kongresinde Kızılay Genel Merkez Kurulu üyeliğine,452

CHP’nin 1956 yılındaki 12. Kongresinde de Haysiyet Divanı Başkanlığı’na seçilmiş ve ölümüne kadar görevini sürdürmüştür.453

Tevfik Fikret Sılay 20 Nisan 1959’da geçirdiği kalp krizi sonucu Ankara’da vefat etmiştir ve Asri Mezarlığa defnedilmiştir.454

2. TBMM 3. ve 4. Dönem Konya Milletvekillikleri a. TBMM 3. Dönem Konya Milletvekilliği

3. Dönem TBMM için yapılan seçimlerde 1053 oy alarak tekrar Konya milletvekili seçilen Tevfik Fikret Bey, 2 Ekim 1927’de mazbatasını almasının ardından 1 Kasım 1927’de meclise katılmış, ertesi gün mazbatası onaylanmıştır. Bu dönemde Adalet ve Maliye Komisyonlarında çalışmıştır. Ayrıca Yavuz Zırhlısı hakkında soruşturma yapan ve Damga Kanunu için oluşturulan karma komisyonlarda üye olarak görev yapmıştır.455 _{Dönem boyunca 1 kanun teklifi vermiş, 1 kez de söz almıştır.}

Ticaret Kanunu’nun 386. maddesinin tadilini teklif etmiştir. Bu kanun teklifi genel kurulda oylanarak yasalaşmıştır.456

İcra Kanununa bazı maddeler eklenmesi için verilen kanun tasarısının birinci maddesi görüşülürken söz almıştır. Bu maddede alacaklının icraya veya mahkemeye başvurması halinde hangi mahaldeki (ikamet ettiği yerde mi, yoksa herhangi bir yerde mi?) icra dairesine başvurması gerektiği konusunda tartışma çıkmıştır. Söz alan Tevfik

450 _{Milliyet, 24 Mayıs 1950, No.22, s.5.} 451 _{Akşin, Kısa Türkiye Tarihi, s.261.} 452 _{Milliyet, 11 Haziran 1950, No.40, s.1, 7.} 453 _{Milliyet, 25 Mayıs 1956, No.2164, s.1.}

454 _{Milliyet, 21 Nisan 1959, No.3213, s.5; Atalay, Konya Kuvayı Milliyecileri, C.2, s.39.} 455 _{Öztürk, Parlamento Tarihi-TBMM III. Dönem, C.3, s.425.}

96

Fikret Bey, Hukuk Usul Muhakemeleri Kanunu ve İcra Kanununun adliyenin yetki alanında olduğunu belirterek bu tasarının da İcra Kanununa ekleneceğinden İcra Kanunu hükümleri gereğince her yerde icraya koyabileceğini belirtmiştir. 457

b. TBMM 4. Dönem Konya Milletvekilliği

Tevfik Fikret Bey, 1931 seçimlerinde 1069 oyla yeniden Konya milletvekili olarak seçilmiştir. Kesin sonuçların açıklanmasının ardından 25 Nisan’da Konya İl Teftiş Heyetinden mazbatasını alarak 4 Mayıs 1931’de meclise katılmıştır. Bu dönemde Adalet Komisyonunda çalışmıştır.458 _{CHF içinde de görevlendirilen Tevfik Fikret Bey, 6}

Temmuz 1932’de CHF Başkanlık Divanı kararıyla Balıkesir Parti Başkanlığı görevine getirilmiş, 5. Dönem TBMM’ye katıldığı güne kadar bu görevde kalmıştır.459 _Dönem

içinde bir kanun teklifi vermiştir.

Verdiği kanun teklifinde Konya Ovası Sulama İdaresinin merkezinin Konya’da, sulama sahasının ise Çumra’da bulunmasının doğurduğu sıkıntılardan dolayı merkezin Çumra’ya taşınmasını istemiştir. Bu konu Bayındırlık Komisyonunda görüşülürken idarenin bağlı olduğu vekaletin değiştirilmesi hükümet tarafından teklif edilmiştir. Buna göre ziraat işleri ile ilgili olan sulama idaresinin bağlı olduğu Nafıa Vekaletinden ayrılarak Ziraat Vekaletine bağlanması komisyon tarafından Tevfik Fikret Bey’in teklifine eklenmiştir. Genel kurulda yapılan oylama sonucu teklif kabul Konya Ovası Sulama İdaresi Ziraat Vekaletine bağlanmış, idare merkezi de Konya’dan Çumra’ya taşınmıştır.460

457 _{TBMMZC, Devre III, Cilt 3, Birleşim 53, s.51.} 458 _{Çoker, Parlamento Tarihi IV. Dönem, C.2, s.391.} 459 _{Atalay, Konya Kuvayı Milliyecileri, C.2, s.38}

97

II. BÖLÜM 4. DÖNEM KONYA MİLLETVEKİLLERİ

A. ALİ HAYDAR (AKSOY) BEY