16 Haziran 1890’da İstanbul’da doğan Ali Muzaffer Bey’in babası Harbiye Nezareti Muhasebat Dairesi Şube Müdürlerinden Ali Şerafettin Bey, annesi Naciye Hanımdır. İlk ve orta öğrenimini Vefa’daki Şemsül Maarif İlkokulu ve Kadıköy Mecidiye ilkokulları, Zühtü Paşa Rüştiyesi ve Mercan İdadisinde tamamlamıştır.502 Ahmet Tevfik
Paşa aracılığıyla Mektebi Sultaniye ücretsiz girmek istediyse de kayıt dönemi olmaması ve ücretsiz kontenjanın dolu olması nedeniyle kaydı alınamamıştır.503 Devamında
Mülkiye Mektebine girmiş, 22 Ağustos 1909’da mezun olmuştur. Milli Eğitim tarafından açılan sınavı kazanıp Fransa’da Paris Siyasal Bilimler Okulunda öğrenim görmüş, Tarih ve Diplomasi şubelerinden diploma almıştır.504
Fransa’daki öğrenimini bitirdikten sonra yurda dönen Muzaffer Bey 4 Mart 1913’de İstanbul Darülfünununa yardımcı öğretmen olarak atanmıştır. İki sene sonra 1915’de Eski Zamanlar Tarihi öğretmeni olmuştur. I. Dünya Savaşı’ndan sonra Paris Barış Konferans görüşmeleri sırasında yayınlanan ve İstanbul’un Türkiye’de kalması gerektiğini belirten Darülfünun Muhtırasında Muzaffer Bey’in de imzası olduğundan dolayı muhtıraya imza atan diğer öğretim üyeleriyle birlikte Darülfünundan ihraç edilmiştir. Begüm Saatçı Ata, muhtıradan sonra fakülte kadrosundan çıkarılan Muzaffer Bey’in büyük ihtimalle sicilinde kayıtlı olan Yüksek Ticaret Okulunda İktisat,
501 Özçelik, Cebesoy, s.351-353.
502 Türkiye Büyük Millet Meclisi Arşivi, Ali Muzaffer Göker Özlük Dosyası, Sicil Dosya No: 856; Çoker,
Türk Parlamento Tarihi IV. Dönem, C.2, s.380-381.
503 Meltem Begüm Saatçı Ata, “Müderrislikten Büyükelçiliğe Bir Yakınçağ Tarihi Uzmanı Ali Muzaffer
Göker”, CTAD, S.23 Ankara 2016, s.3; BOA, MF. MKT, 438-5.
105
Galatasaray Lisesi ve Harp Akademilerinde siyasi tarih derslerine girmiş olabileceğini belirtmektedir.505 1922 Haziranında tekrar Darülfünun kadrosuna giren Ali Muzaffer
Bey, Türkiye-Avrupa Uluslararası İlişkiler Tarihi müderrisi olmuştur.506
11 Şubat 1923 tarihinde askeri ve sivil esirlerinin değiştirilmesi için Atina’da kurulan uluslararası komisyona Darülfünun öğretmenlerinden Ali Muzaffer Bey seçilmiştir.507 31 Mart 1923’te Maarif Vekaleti her ne suretle olursa olsun 15 gün içinde
görevine dönmeyen personelin istifa etmiş sayılacağı şeklindeki genelgesinin kendisine tebliği üzerine Darülfünuna dönmüştür.508
Yurtdışındaki birçok akademik faaliyete kadrosunda bulunduğu kurumları temsilen katılmıştır. 1927 yılında Varşova’da yapılacak olan Tarih Kongresine509 ve 14
Ağustos 1928 tarihinde Norveç’in Oslo kentinde toplanacak olan Uluslararası Tarih Kongresine İstanbul Darülfünununu temsilen katılmasına karar verilmiştir. 510
6 Ocak 1930 tarihli kararname ile Darülfünun Edebiyat Fakültesi öğretim üyelerinden Behçet Bey’in milletvekili seçilmesiyle boşalan Yakınçağ Tarihi kürsüsüne 70 lira maaşla tayin edilmiştir.511 6 Haziran 1931’de Edebiyat Fakültesi Dekanı Fuat
(Köprülü) Bey’in hizmet süresinin bitmesi üzerine 6 Ağustos’ta toplanan Edebiyat Fakültesi meclisinde yapılan seçimde 12 oy alarak dekan seçilmiştir. Darülfünun Divanı ertesi gün Edebiyat Fakültesi Meclisi kararını onayarak Maarif Vekaleti’nin onayına sunmuştur. Ali Muzaffer Bey, 27 Ağustos 1931 tarihli kararname ile resmen Edebiyat Fakültesi Dekanı olmuştur.512
TTK’nın kurulmasıyla Muzaffer Bey TTK Genel Sekreteri olmuştur. Genel Sekreter olarak Paris’te toplanan II. Uluslararası Tarih Öğretimi Kongresine katılmıştır.513
505 Saatçı Ata, “Müderrislikten Büyükelçiliğe” s.5-6.
506 TBMMA, S.D.N: 856; Çoker, Türk Parlamento Tarihi IV. Dönem, C.2, s.380-381. 507 BOA, HR. İM, 16-67; BCA, 30-10-0-0, 55-363-3. 508 BOA, HR. İM, 70-42. 509 BCA, 180-9-0-0, 9-54-20. 510 BCA, 180-9-0-0, 9-54-28; BCA, 180-9-0-0, 9-54-37. 511 BCA, 30-11-1-0, 53-1-7. 512 BCA, 30-11-1-0, 64-21-12.
106
Ali Muzaffer Bey, 1933 yılındaki üniversite reformu kapsamında Darülfünun’un kapatılmasıyla açıkta kalmıştır. 1934 yılında Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesinde Siyasi Tarih Profesörü olarak göreve başlamıştır.514
1934 yılında Kazım Hüsnü Bey’in ölümü üzerine boşalan Konya Milletvekilliğine Ali Muzaffer Bey seçilmiştir. Aynı zamanda DTCF Dekanı da olan Muzaffer Göker akademik faaliyetlerine devam etmiş, 1936 ve 1937 yıllarında bazı milletvekilleri ile DTCF’deki bazı dersleri vermişlerdir.515
Ali Muzaffer Bey milletvekili olduktan sonra akademik alandaki uluslararası kongre veya törenlerde hükümeti temsil etmiştir. 1936 yılında Heidelberg Üniversitesinin 55. yıldönümü törenine hükümeti temsilen katılması516 ve 1937 yılının Nisan ayında
yapılacak olan Atina Üniversitesinin 100. yıldönümü törenlerine Muzaffer Göker başkanlığında bir Türk Heyetinin517 katılması uygun bulunmuştur. 518
1938 yılında Fransa’da Sorbonne Üniversitesi bünyesinde kurulmuş olan “Centre d’Etudes Turque”de Türk tarihi ile ilgili konferans vermek ve diğer konferansları takip etmek üzere gitmesine karar verilmiştir.519
1944 yılına kadar Konya Milletvekilliği yapan Ali Muzaffer Göker, Hariciye Vekaleti’nin teklifi üzerine 24 Nisan 1944 tarihli Bakanlar Kurulu onayıyla Tokyo Büyükelçiliğine tayin edilmiştir.520 Yerine milletvekili olarak Saffet Arıkan seçilmiştir.521
Tokyo’da 3 yıl görev yapan Muzaffer Bey orta elçilikten büyükelçiliğe yükseltilen
514 Saatçı Ata, “Müderrislikten Büyükelçiliğe”, s.12.
515 BCA, 30-18-1-2, 70-97-15; BCA, 30-18-1-2, 20-64-20; Her iki yılda da diğer milletvekilleri ders başına
15 lira ücret almaktayken Muzaffer Bey 25 lira almıştır.
516 BCA, 30-18-1-2, 66-59-11.
517 Heyette İ.Ü Hukuk Fakültesi İdare Hukuku Ord. Prof. Dr. Sıddık Sami Onar, Edebiyat Fakültesi
Coğrafya Bölümünden Doç. Besim Darkot, Tıp Fakültesi Harici Hastalıklar bölümünden Doç. Fahri Erel, Fen Fakültesi Fizik Bölümünden Doç. Fahir, Gazi Terbiye Enstitüsü Doktoru Mehmet Ali, A.Ü Hukuk Fakültesinden Prof. Şevket Mehmet Ali Bilgiç ve Doç. Hüseyin Avni Göktürk bulunmaktadır.
518 BCA, 30-18-1-2, 73-28-7. 519 BCA, 30-18-1-2, 82-16-3.
520 BCA, 30-18-1-2, 105-32-14; Resmi Gazete, 7 Haziran 1944, No.5724, s.7085; Binark, Parlamento
Tarihi-TBMM VII. Dönem, C.1, s. 10.
107
Ottowa’ya522 22 Ağustos 1947 tarihli Bakanlar Kurulu kararıyla büyükelçi olarak
atanmış523 ve 30 Ekim 1947’de görevine başlamıştır.524
Kanada’daki görevinin ikinci yılı dolmadan 21 Temmuz 1949 tarihli Bakanlar Kurulu kararıyla Moskova Büyükelçiliğine tayin edilmiştir.525 15 Ağustos 1949’da
Ottowa’dan ayrılan Göker,526 28 Kasım 1949’da Moskova’daki görevine başlamıştır.527
Bu dönemde Rusya ile olan sıkıntılar nedeniyle Muzaffer Bey bir ara Türkiye’ye dönmüştür. Sonrasında tekrar Rusya’ya gittiyse de 10 Temmuz 1952’de tekrar yurda dönmüştür. Rusya’ya dönen Sovyetlerin Türkiye nezdindeki Büyükelçisi Lavriçef’in görevine dönmeden veya yerine yeni bir büyükelçi gelmeden Moskova’ya dönmeyeceği söylentileri yayılmıştır.528 Sonrasında dönemin Dışişleri Bakanı Fuat Köprülü’nün talebi
üzerine 17 Ağustos 1952 tarihli Bakanlar Kurulu kararıyla Bakanlık Yüksek Müşavirliği529 kadrosuna atanmıştır.530 10 Haziran 1953’te kendi isteğiyle emekliye
ayrılmıştır.531
Göker, Dışişlerinden ayrılmasına rağmen uluslararası faaliyetlerde görev almıştır. 1956 yılında Kıbrıs meselesinin çıkmasından sonra Kıbrıs hakkındaki Türk tezinin etkili bir şekilde duyurulması için bir heyet oluşturulması uygun bulunmuştur. Muzaffer Göker Başkanlığında, Birleşmiş Milletler Daimi Delegesi Turgut Menemencioğlu, A.Ü Siyasal Bilgiler Fakültesinden Prof. Dr. Ahmet Şükrü Esmer ve Amortisman Kredi Sandığı Genel Müdürü Mehmet Ertuğruloğlu’ndan oluşan bir iyi niyet heyetinin gönderilmesine 13 Ekim 1956 tarihli Bakanlar Kurulu toplantısında karar verilmiştir.532
522 Ottowa: Kanada’nın başkentidir.
523 BCA, 30-18-1-2, 114-58-6; Resmi Gazete, 3 Eylül 1947, No.6697, s.12863. 524 http://ottawa.emb.mfa.gov.tr/Mission/MissionChiefHistory
525 BCA, 30-18-1-2, 120-58-6; Aynı kararnamede Belgrad Büyükelçiliğine Kemal Köprülü, Tahran
Büyükelçiliğine de Yakup Kadri Karaosmanoğlu atanmıştır.
526 http://ottawa.emb.mfa.gov.tr/Mission/MissionChiefHistory 527 http://moskova.be.mfa.gov.tr/Mission/MissionChiefHistory 528 Milliyet, 11 Temmuz 1952, No.780, s.5.
529 Bakanlık Yüksek Müşavirliği merkeze çekilen büyükelçilere verilecek uygun bir görev (Müsteşarlık,
Genel Müdürlük veya Yardımcılıkları) olmadığı takdirde verilen unvandır.
530 BCA, 30-11-1-0, 223-23-12;Resmi Gazete, 28 Ağustos 1952, No.8196, s.4398; Aynı kararnamede
Karaçi (Pakistan) Büyükelçisi Nebil Batı ve Bonn (Batı Almanya) Büyükelçisi Nizamettin Ayaşlı da merkeze çekilmiştir.
531 Çoker, Parlamento Tarihi-TBMM IV. Dönem, C.2, s.381. 532 BCA, 30-18-1-2, 144-86-15.
108
10 Haziran 1959’da İstanbul’da vefat eden Ali Muzaffer Göker Karaca Ahmet Mezarlığı’nda toprağa verilmiştir.533 Eşi Saliha Pakize Göker de hastalık nedeniyle
kendisinden 1 ay sonra 8 Temmuz 1959’da vefat etmiştir.534 Çocukları yoktur.
2. TBMM 4. Dönem Konya Milletvekilliği
Kazım Hüsnü Bey’in 1 Mart 1934’te vefat etmesi üzerine yapılan ara seçimle Konya Milletvekilliğine seçilmiştir. 15 Mart 1934 tarihinde mazbatası onaylanmış, meclis genel kurulunda yemin edip görevine resmen başlamıştır.535 Bütçe Komisyonunda
çalışmış, dördüncü yasama yılı açılışında Meclis Başkanlık Divanı katipliğine seçilmiştir.536 Milletvekilliği devam ederken 1935 yılında kurulan Dil-Tarih-Coğrafya
Fakültesi’nin ilk dekanı olmuştur.537
D. MUSA KAZIM (GÜREL) BEY