Stratejik İstihbaratın Yeri Ve Önemi

Geleceği öngörerek yönetebilmenin en önemli unsuru olan strateji, bir ülkenin ileri taşınmasında ülküleri ve bu ülküler doğrultusunda atacağı her adımın planlanmasıdır (Acar, 2011: 126). Bilgiyi toplamanın yanında, bilginin analizini yaparak, bir ülkenin karşısına çıkabilecek tehditlerin belirlenmesinde ve bu tehditlerin önlenmesi için gerekli olan çalışmaların yapılmasında etkili olan stratejik istihbarat çok geniş bir alana yayılmıştır. Özellikle terörizm gibi bir ülkenin en büyük düşmanı olan bir sorun, akıllıca ve etkili politikalar sayesinde alt edilebilir. Bu politikaların oluşturulmasında devreye stratejik istihbarat girmektedir (Köseli, 2011: 20). Devletin, ulusal çıkarlar doğrultusunda oluşturduğu politika ve stratejisinin belirlenmesinde önemli bir rol üstlenen stratejik istihbarat, milli gücün bütün unsurlarını kapsamaktadır (Acar ve Urhal, 2007: 210).

Stratejik istihbarat, esas itibariyle tam olarak anlaşılmasa da, özellikle son dönemlerde daha fazla önemsenen ve yatırım yapılan bir yapılanmaya doğru gitmektedir. Bunun nedeni ise devletlerin daha uzun süre varlıklarını sürdürebilmeleri için rakiplerinin ya da düşmanlarının nasıl bir plan yaptığını, niyetinin ne olduğu ve savaş kabiliyetlerinin belirlenmesi ve bu doğrultuda bir strateji oluşturarak hamlelerini doğru yapmak istemesidir (Çınar, 1997:118-119).

Sadece savaş zamanında yararlanılmaması gereken stratejik istihbarattan barış döneminde daha fazla faydalanılmalıdır. Çünkü milli güvenliğin sağlanması için gerekli planların savaştan önce oluşturulması ve uygulanması, savaş zamanında az insan ve malzeme ile başarılı olmayı beraberinde getirir. Düşmanını iyi tanıyan bir devlet, onun atacağı adımları önceden tahmin ederek bu doğrultuda önlemlerini alır. Yani doğru planlama ve uygulama sonucunda yapılan hamleler ile başarı sağlanır (Tılısbık ve Akbal, 2006: 40-41). Stratejik istihbarat sayesinde gelecek hakkında önceden plan yapıp, herhangi bir sorun karşısında asgari zayiat vermek amaçlanmaktadır.

Geleceğini merak eden insanoğlu, geleceği hakkındaki belirsizlikleri ortadan kaldırabilmek için bir takım stratejik planlamalar hazırlayarak, bu doğrultuda ulaşılması gereken hedefleri belirler. Çalışanlar için stratejik plan hem onların verimliliğini artırıcı hemde motive edici güdüleyici bir faktördür (Acar, 2011: 126). Stratejik plan, Stratejik istihbaratın başarılı olması için gerekli bir alt yapı çalışması gibidir. Ne kadar başarılı bir plan yapılırsa o kadar başarılı bir stratejik istihbarat süreci ortaya çıkar ve bunun sonucunda da ülke çıkarları ve geleceği koruma altına alınabilir. Fakat stratejik istihbarat süreci ne kadar başarısız olursa, planlar ve politikalar amacına ulaşamazsa, alınacak kararlarda yanlışlar yapılır ve gelecekte nelerle karşılaşacağı belirsizliğini korur (Özdağ, 2011: 148).

Milletler milli politikalarını belirlerken verecekleri kararlarında, stratejik istihbarata büyük görevler düşmektedir. Stratejik istihbarat sürecinde toplanacak bilgiler ve yapılacak analizler ile bir yol haritası belirlenir. Aslında burada milli istihbarat ile stratejik istihbarat geniş ölçüde eşanlamlı olarak da kullanılmaktadır. Devletlerin iç ve dış politikada sağlam ve emin kararlar verebilmesi bu doğrultuda kurumlarını yapılandırması da stratejik istihbaratın bilgi ve değerlendirmelerine ihtiyaç duyduğunu göstermektedir. Yapılan doğru tespitler ve atılacak doğru adımlar ile milli menfaatlere uygun kararlar alınabilir. Bunun sonucunda da devletin düşmanlarına karşı başarı elde ettiği görülür (Şenel ve Şenel, 1994: 17). Kısacası milli güvenliğin korunması ve sağlanmasından tutunda milli gücün doğru kullanılması, ölçülü ve etkin bir şekilde geliştirilmesine kadar ki oluşumda yer alan kurum ve kuruluşlar açısından stratejik istihbarat çok önemli bir görevdir (Acar ve Urhal, 2007: 211).

“Stratejik istihbarat ulusal seviyede karar alma yetkisine sahip olan karar alıcılar ve bu kararların oluşma sürecine doğrudan katkıda bulunmuş olan kararalıcılar ve bürokratlar için üretilir” (Özdağ, 2011: 146). Stratejik istihbarat, devlet güvenliği ve menfaatleri doğrultusunda; devletin kaynaklarının doğru, ekonomik ve etkin bir şekilde geliştirilmesi ve kullanılması, ayrıca devlet güvenliği adına mevcut tüm sorunların çözülmesi için yapılan çalışmaların tümüdür. Siyasi gücün, halkın beklentilerini ve ihtiyaçlarını karşılayabilmesi ve mevcut gücün başarılı bir şekilde kullanılması, etkili bir istihbaratın varlığı ile mümkün olacaktır (Acar ve Urhal, 2007: 211; Yılmaz, 2007: 129).

“Son zamanlarda ortaya çıkan “stratejik uyarı” kavramı politika yapıcılara zamanında doğru yolu gösterebilme, analitik bakış, tehdidin karakteristiği ile ilgili etkili iletişim sağlama olarak da ifade edilmektedir ve amaç stratejik sürprizleri önlemektir” (Köseli, 2011: 20). Burada bir düşmanın saldırı ihtimalindeki değişiklerin tahmin edilmesi veya zarar vermesi muhtemel unsurların mevcut olması durumunda, potansiyel saldırı tarzlarındaki değişikler tespit edilerek bu çerçevede bir karşı koymanın gerçekleştirilmesi ifade edilmektedir. Ortaya konulan potansiyel tehlikelerle ilgili senaryolardan beklenen fayda; politika yapıcıların alacakları kararların doğru olması ve ülke çıkarlarına ters düşmemesidir (Köseli, 2011: 20). Başka bir deyişle; stratejik istihbaratın insanlığa en önemli katkısı, uzun vadedeki planlamalar ile onun geleceği görme çabası ve bu çabanın siyasi, askeri, ekonomik ve sosyal istikrara yapacağı muhtemel katkıdır. Stratejik istihbarat, karar alıcıların rakip ve dost güçlerin niyetleri hakkında bilgili olması ve daha temkinli yaklaşılmasını sağlar (Yılmaz, 2007: 129).

Stratejik istihbaratın bir diğer rolü ise, gerek açık gerekse gizli yollarla elde edilen bilgilerin bir araya getirilerek, analizinin daha geniş kapsamda yapılması sağlanarak askeri güçlerin milli çıkarlar için yönlendirilmesi ve alınacak kararların da ülke menfaatlerine paralel olması için politika yapıcılara doğru bilgi sunulmasıdır. “Bu ifadeyi sivillerin, ülke politikaları ve siyasi hedefleri elde edebilmek için askeri güçlerin doğru yönlendirebilmelerini sağlamada stratejik istihbaratın rolünün büyük olduğu şeklinde de anlamak mümkündür” (Köseli, 2011: 21).

Stratejik istihbarat, karar alıcılara şu bilgileri sağlar:

 Silahlı çatışmaya kadar uzanabilecek olan ülke menfaatlerini tehdit edici gelişmeleri önceden haber verir.

 Örtülü operasyonlar düzenlemeye, yabancı liderleri etkilemeye, ülkeler arasındaki çatışmalara diplomatik ve askeri yollarla müdahale etmeye imkân verecek türde bilgiler sağlar.

 Yeni teknolojik gelişmelerin gidebileceği yönü ve ülke için oluşturabileceği fırsat ve tehditleri öngören türde istihbarat üretir.

 Diplomatik müzakereleri desteklemeye faydalı olacak türde bilgiyi temin eder.

 Karşı istihbaratın yönünü belirlemeye faydalı olacak türde istihbarat oluşturur (Özdağ, 2011: 147-148).

Stratejik istihbaratın kapsadığı birçok konu mevcuttur. Örneğin siyasal eylemleri ve iktidar muhalefet çekişmelerini analiz ederek siyasi alanı; ekonomi ve ekonomik faaliyetler hakkında bilgi toplayarak strateji geliştirerek ekonomik alanı; askeri ve

emniyet güçleri hakkında topladığı bilgiler ve yaptıkları çalışmalarda hedeflerin tespitinde yol göstererek de askeri alanı kapsamaktadır (Çınar, 1997:148).

Başka devletlerden veya terör örgütlerinden gelmesi muhtemel tehditlere karşı koyma, diğer ülkelerde meydana gelen iç değişiklikler ile bunların kendi ülkemize yansımalarının nasıl olacağını irdeleme, dünyada meydana gelen değişikliklerin izlenmesi ve analiz edilmesi, terör ve terörizmle mücadelede stratejik istihbarattan beklenen roller arasındadır (Köseli, 2011: 20). Terör ve Terörizmle başarılı bir şekilde mücadele edilmek isteniyorsa stratejik istihbarat oluşumundan mutlaka faydalanılması lazımdır. Stratejik istihbarat oluşumu içerisinde elde edilen kazanımların süreklilik arz etmesi için topyekûn devlet mekanizmasının bu oluşum içerisinde çalıştırılması zaruridir.