Sosyal medya denildiğinde ilk akla gelen Facebook, Youtube, Twitter, LinkedIn, Google+, Instagram, Pinterest gibi web siteleridir. Bu kavram literatüre 2000’li yıllardan sonra girmiştir. Sosyal medyanın temel özelliği, bilgi paylaşımını anında, kolay, ekonomik ve çift yönlü gerçekleştirmesidir.
5.4.1. Günümüzde En Önemli Sosyal Medya Araçları
5.4.1.1. Facebook
Facebook ismini "paper facebook" 'dan alır. 2004 tarihinde Harvard öğrencisi Mark Zuckerberg tarafından kurulmuştur. Facebook, bireylerin sosyal ağlar üzerinden arkadaş edinmeleri, oluşan arkadaşlarla iletişim kurabilmeleri ve bilgi alış verişinde bulunabilme olanaklarını amaçlayan bir sosyal paylaşım web sitesidir. Facebook, bireyler arasında güçlü bir iletişim ağı oluşturma özelliğiyle, günümüzde kitleler tarafından en fazla ziyaret edilen sosyal iletişim ağlarından birisidir.
Facebook hakkında birçok tanım yapılmıştır. Bu tanımlardan biride şöyledir. Facebook, kullanıcılarının oluşturduğu ağlarda farklı izin seviyelerinde özel veya herkese açık yazılarla kullanıcıların birbiri ile bağlanmasını, gruplara katılmasını ve diğerleri ile kaynakların paylaşılmasını sağlayan çevrimiçi sosyal ağ yazılımıdır.
Sosyal medyanın en önemli ağlarından biri olan Facebook siteleri birçok amaç için kullanılmaktadır. Öne çıkan amaçları şöyle sıralamak mümkündür. Arkadaş bulmak, denetim ve gözetim yapmak, bilgileri paylaşmak, oyun oynamak, örgütlenmek, siyasal yapılanmalara katkıda bulunmak, e-ticaret işlemleri yapmak, cinsel ve ihbar amaçlı etkinlikler için kullanılmaktadır349.
Facebook’un en başta gelen kullanım amacı sosyal ağlar üzerinden arkadaş edinmektir. Bu arkadaşlardan bir kısmı tanıdık çevreden olduğu gibi, diğer önemli
348 D. Boyd and N. B. Ellison, ‘Social Network Sites: Definition, History and Scholarship’, Journal Of Computer Mediated Communication, 2008, pp. 198-199.
349 Ali Toprak vd., Toplumsal Paylaşım Ağı Facebook: Görüyorum Öyleyse Varım, Kalkedon Yayınları, İstanbul, 2009, ss. 42-47.
kısmı sosyal çevreden ya da farklı nedenlerle tanışıklıklardan kaynaklanan kişilerden oluşmaktadır. Şener, Facebook’un en sık kullanılan işlevleri arasında birinci sırada “arkadaşlarının fotoğraflarına bakmak” gelmektedir350.
Bir diğer önemli amacı, kullanıcılarının Facebook siteleri üzerinden eğlendirici ve dinlendirici vakit geçirmelerine yöneliktir. Bilhassa gençlere yönelik geliştirilen oyun siteleri bunun en belirgin göstergelerindendir. Gençler geliştirilen oyun siteleriyle bir taraftan eğlenirken diğer taraftan birbirinden etkilenerek sosyalleşmelerine katkıda bulunmaktadır. Yapılan bir araştırmada, hedef genç kitlenin büyük bir çoğunluğunun arkadaşlarının ne yaptığı bilgisine ulaşmak ve bununla birlikte katılımcıların iyi zaman geçirmelerine neden olduğu için sosyal paylaşım sitelerini kullanmayı tercih ettikleri belirtilmiştir.
Facebook sitesinin günümüzde en önemli amaçlarından bir diğeri de, siyasal iletişimde çeşitli etkinliklerde bulunmaktır. Bilhassa gelişmiş ülkelerde Facebook sosyal ağları üzerinden yapılan siyasal iletişim çalışmaları, hem siyasal yöneticiler hem de siyasal yapılanmalara bağlı bireyler tarafından yoğunlukla kullanılmaktadır. Siyasal yöneticiler seçim çalışmaları için Facebook sosyal ağları üzerinden kurguladıkları siteler aracılığıyla kitlelerle iletişim kurarak aktif hale getirebilmektedir. Böylelikle güçlü ve bilinçli siyasal örgütlenmelerin oluşmasını gerçekleştirirler.
5.4.1.2. Twitter
Twitter; İngilizce sözlükte ’’(kuş) cıvıltısı’’ anlamına gelmektedir. 2006 yılında Jack Dorsey ve 13 arkadaşı tarafından South Park, San Fransisco da kurulmuştur. Twitter’e, “sosyal ağ”, “sosyal medya” ya da “mikro blog” denilmektedir. Kısa tanımıyla Twitter, sosyal ağ ve mikroblog sitesidir. Sosyal iletişimde kullanıcılar tarafından 140 karakterli metinlerden oluşturulan bir bilgi paylaşımını içerir.
Twitter sosyal iletişim sitesi ilk kurulduğunda daha çok eğlence ve arkadaşlarla iletişim kurma amaçlı olarak kullanılmıştır. Ancak Twitter’in popülaritesini artıran sadece bu özellikleri olmamıştır, bunlarla birlikte zamanla geliştirerek, haber takipçiliği ve anında ileti aktarımını sağlaması onu daha etkin hale getirmiştir. Twitter’in, 2008 yılında ABD Başkanlık seçimlerinde Barack Obama tarafından seçim kampanyalarında sıklıkla kullanılması ve kitlelerin mobil ortamında yoğun kullanmalarıyla birlikte, sosyal paylaşım sitelerinin en fazla ziyaret edilen iletişim araçlarından olan Facebook ile yarışır hale gelmiştir351.
350 G. Şener, “Türkiye’de Facebook Kullanımı Araştırması”, XIV. Türkiye’de İnternet Konferansı, İstanbul Bilgi Üniversitesi, 12-13 Aralık 2009, İstanbul, s.4.
351 http://www.selcuk.edu.tr/dosyalar/files/009/dergi/6/temmuz 2012.pdf,(Erişim tarihi: 11.08.2014).
Twitter günümüzde önemini daha da arttırmış ve içerdiği uygulamaların programlama arayüzünün kısa mesaj gönderim ve alımı, konusundaki olanaklarıyla internet dünyasının SMS'i olarak anılmaya başlamıştır. Twitter, 25 Nisan 2011 tarihinden itibaren Türkçe olarak kullanılabilir hale gelmiştir352.
5.4.1.3. YouTube
Youtube, "Tube" kelimesi Cathode ray tube; (televizyon tüpü) anlamına gelmektedir. Broadcast Yourself; ’’Kendini Yayınla’’ sloganı ile yola çıkmıştır.15 Şubat 2005'te, üç eski PayPal çalışanı (Steve Chen, Chad Hurley ve Jawed Karim), tarafından kurulmuştur. YouTube, bir video barındırma web sitesidir. YouTube, günümüzde milyonlarca insanın orijinal olarak geliştirdikleri videoları izlemesine, paylaşmasına ve bulmasına imkân veren dünyanın en popüler online video topluluğudur.
YouTube’daki ilk video Yakov Lapitsky tarafından çekilir ve Karim, San Diego Hayvanat Bahçesinde başrolde oynamaktadır. “Me at the zoo” başlıklı video sadece 19 saniye uzunluğundadır. Bu video, 23 Nisan 2005’te saat 20.27’de yüklenmiştir. Bu sırada YouTube’un ana merkezi Kaliforniya- San Mateo’da bir pizzacı ve Japon Restourantının üzerinde bulunuyordu. “Me at the zoo” videosu 8.1 milyonun üzerinde kişi tarafından izlenmiştir.
YouTube kurulduktan kısa bir süre sonra video player’ı kendi Web sitelerine yerleştirmeleriyle birlikte insanlar videoyu kendi Web sitesinde (YouTube’a gitmeden) izleme olanağını getirmiştir. YouTube’nin geliştirdiği sistem sayesinde bireyler, güncel videolarını kolaylıkla yüklenebileceği, etiketlenebileceği ve paylaşılabileceği siteler olarak hizmet vermeye başlamıştır. Kuruluşundan bir yıl sonra (Temmuz 2006’da), Reuters YouTube’da günde 100 milyondan fazla videonun izlendiği haberlerini vermiştir.
YouTube’nin gelişmelerini Selim şöyle açıklamaktadır. Aralık 2007’de İngiltere Kraliçesi YouTube’da “Kraliyet Kanalı (The Royal Channel)’nı faaliyete geçirerek bir video ile görünüş sağlayan ilk kraliçe oldu. Eylül 2008’de YouTube, Google’dan sonra ikinci en büyük arama motoru oldu. Ocak 2009’da ABD Kongresi, ABD Başkanı, ABD Senatosu üyeleri, Beyaz Saray ve Papa YouTube’da kanal açtı. 2011’de her ay YouTube’u ziyaret eden izleyici sayısı 800 milyona ulaşmıştır. Nisan 2011’de İngiltere’deki Kraliyet Düğünü-Prens William ile Catherine (Kate) Middleton’ın evlilik töreni- 188 ülkede 72 milyon kez canlı olarak izlendi.
Ekim 2006'da Google tarafından 1.65 milyar dolara satın alınarak Google ailesine katılmıştır. Günümüz de içerdiği videolar bakımından dünyanın en popüler video sitesi haline gelmiştir. Youtube hakkında tüm bilgiler Selim’den alınmıştır 353.
5.4.1.4. Google+
Google Plus olarak anılan ve kısaca ’’G+’’şeklinde işaretlenen Google+, Google tarafından 28 Haziran 2011 tarihinde kurulan ve yönetilen sosyal ağ ve kimlik doğrulama hizmetleri sunan aynı zamanda siteye üye kabul eden bir sosyal iletişim aracıdır. 20 Eylül 2011 gününden itibaren siteye üyelikler gerçek adını kullanmak şartıyla 18 yaş üzeri herkes için açılmıştır. Google+, Google Profiller üzerine inşa edilmiştir. Google Buzz gibi diğer Google projeleriyle de entegre çalışan servis Çevreler, Konular ve Video Sohbet Odaları gibi sosyal ağ dünyasında yeni olan özellikler içermektedir. Video Sohbet odaları; En fazla 10 kullanıcının bir video sohbet odası oluşturularak topluca iletişime girmesini sağlayan bu özellik de tıpkı Çevreler gibi sosyal ağ dünyasında bir ilk olmuş ve Facebook tarafından da kullanılmaya başlanmıştır354.
5.4.1.5. Linkedin
Linkedin “Link edinme” olarak da ifade edilebilir. 2003 yılından sosyal iletişim ağı olarak kurulmuştur. Bireyler yeteneklerini, tecrübelerini Linkedin sosyal ağı üzerinden profesyonelce paylaşabilirler. Linkedin, bireylere iş ve kariyer fırsatları sağlamaktadır. İnternet üzerinden kurulan Linkedin sosyal iş ağı geniş çevreler edinmeye neden olur355.
Birey, Linkedin sosyal ağı üzerinden tanıdığı insanların tanıdıklarını görebilme olanağına sahip olması ya da tanıyan birisinin hakkında Linkedin sosyal ağı üzerinden bir yorum yapması ve Linkedin’e üye olan herkesin bu yorumu okuma olanağının olmasından kaynaklanan geniş bir çevre tarafından tanınmasıyla birlikte, bireyin kariyer yapma fırsatının oluşmasına neden olabilmektedir. Bireyin networku genişledikçe iş çevresi de doğru oranda çoğalmaktadır.
5.4.1.6. Instagram
Instagram 2010 yılında Kevin Systrom ve Mike Krieger adlı iki girişimci tarafından kurulmuştur. İlk başlarda ’’Iphone’’ cihazı için kurgulanmış ücretsiz fotoğraf düzenleme ve paylaşma programı olarak dizayn edilmiştir. Daha sonra ’’android’’ özelliği taşıyan cihazlarda da uygulama olanağı oluşmuştur.
353 Tuncer Selim (2012) T.C. Anadolu Üniversitesi yayını No: 2877, Sosyal Medya, Ünite.1 354. http://siteanaliz.tuhaf.net/site-analizi/ozdilekteyim.com(Erişim tarihi: 12.08.2014).
355 http://www.academia.edu/7610595/Kuresel_Yerel_Olcekte_Ag_Kulturu_ve_Sosyal _Medya(Erişim tarihi: 12.08.2014).
Instagram sosyal ağ kullanıcıları çektikleri bir fotoğraf üzerinde dijital filtre kullanma ve bu fotoğrafı Instagram'ın da dahil olduğu sosyal medya servisleri ile paylaşma imkanı tanımaktadır356.
Sanat ve iş dünyasında ün kazanmış bireylerin bu sosyal ağ üzerinden güncel fotoğraflarını paylaşmalarıyla birlikte, kullanıcı sayısında hızlı bir artış olmuştur. İnstagram sosyal ağını takip edenlerin sayısının beklenenin üzerinde bir artış göstermesine karşılık, sosyal ağ yetkilileri harekete geçmiş ve hizmet kalitesini artırarak son zamanlarda en beğenilen fotoğraf düzenleme ve paylaşım platformunu güncelleyerek takipçilerine jest yapmıştır. Bu hızlı gelişmeyi fark eden Facebook yöneticileri Nisan 2012′de İnstagram’ı, 1 milyar Dolara satın aldılar.
5.4.1.7. Pinterest
ABD’li girişimci Ben Silbermann tarafından kurulan Pinterest, yeni bir sosyal medya aracı olarak hizmet vermeye başlamıştır. Bilhassa gelişmiş ülke vatandaşları tarafından yoğun ilgi görmektedir. Pinterest, gerçekleri zorlayan daha çok hayallerin canlandırılarak kurgulanan olayları sergileyen özelliklere sahip bir sosyal ağdır. Bilhassa buluşçu ruha sahip olan insanların daha fazla rağbet ettiği bir sitedir.