Kitle İletişim Araçlarının İşlevleri

Kitle iletişim araçlarının işlevleri üzerinde ilk kez duran LASWELL (1960), bilgi verme, ikna etme ve toplumsallaştırma fonksiyonlarından söz etmektedir61_{. Kitle}

iletişiminin işlevleri üzerinde yapılmış farklı sınıflandırmalar bulunmaktadır. Bunlar arasında en popüler olanı Unesco komisyonunca hazırlanan ve Mc Bride raporu

57 _{Nurettin Güz, ‘Türk Basınında Gündem Oluşturma ’Yeni Türkiye Medya Özel Sayısı,} Ankara, 1996, ss. 1-4.

58 _{Mustafa Kara, Kitle İletişim Araçlarının Toplumsal Gücü, Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler} Enstitüsü, Sakarya, 1995 (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).

59 _{Emir Turam, Medyanın Siyasi Hayata Etkileri, İrfan Yayıncılık, İstanbul, 1994, ss. 35-40.} 60 _{Nurçay Türkoğlu, Toplumsal İletişim, Tanımlar, Kavramlar, Tartışmalar, Babil Yayınları,} İstanbul, 2004, s.67-68.

61 _{Aysel Aziz, Toplumsallaşma ve Kitlesel İletişim, A.Ü.B.Y.Y.O. No. 2, Yayınları, Ankara,} 1982, ss. 1-4.

olarak bilinen çalışmadır. Söz konusu raporda Kitle iletişimin 8 işlevinden söz etmektedir62_.

3.1.3.1. Haber ve Bilgi Sağlama İşlevi

Kitle iletişim araçlarının en temel işlevi haber verme ve bilgi sağlamaktır. Bireyler ülkelerinde ve dünyada ki gelişmeler hakkında bilgi almak, anlamak ya da eğlenmek gibi nedenlerle kitle iletişim araçlarına ihtiyaç duyarlar. Topluma iletilen haber ve bilgilerin tarafsız ve gerçekçi bir nitelik taşıma ölçüsüyle doğru orantılı olarak faydalı ve yararlı olabilir. Böylelikle gelişmeler karşısında iletişim kurularak, ulusal ve uluslararası durumların anlaşılması ve bilerek tepkide bulunulması sağlanabilir. Örneğim, Gazetelerin, radyoların, televizyonların ve internet’in haber amaçlı verdikleri bilgiler bu işlevin bir göstergesidir.

Kitle iletişim araçlarıyla birbirinden farklı kitlelere verilen doğru bilgiler neticesinde, bu kitlelerin önemli bir kesiminin tutum ve davranışlarında değişiklik yaparak, bilgi düzeylerinin değişmesine neden olur. Kitle iletişim araçlarının bu işlevi sayesinde dünyanın adeta büyük bir köy haline geldiği ve kültürlerin birbirinden etkilenerek birbirine benzediği görülmektedir.

Kitle iletişim araçlarının katkılarıyla bireyin, grubun veya toplumun belli konularda bilgilendirilmesi, hedef kitlenin o konuda söz sahibi olması anlamına gelir. Aynı zamanda birey, grup ya da toplumu etkileyen bir gelişme hakkında bilgi sahibi olmaları, o konuyu denetleme bilincine sahip olabilmeleri demektir. Bu da bir anlamda siyasal veya demokratik katılıma zemin hazırlamaktadır.

3.1.3.2. Toplumsallaştırma İşlevi

Bireyler, kitle iletişim araçlarının katkılarıyla oluşan bir toplumun parçasıdırlar. Toplum hakkında genel bilgi ve değerler edinebilme ve yaşadıkları toplumun bir parçası haline gelme konusunda bu araçlar, bireylerin alacakları kararlarında önemli yer tutmaktadır.

Kitle iletişim araçlarının gönderdiği iletiler bireyin kararını etkilediği gibi, toplumunda genel kanaatlerini etkilemektedir. İletiler, uyarıcılardır ve toplumun gelişmelere bakış açısını güçlü biçimde etkileyerek değiştirebilirler.

Kitle iletişim araçlarının iletileri aynı zamanda toplumun daha özgür ve kapsamlı düşünmesine de yardımcı olur. Örneğin, toplumu ilgilendiren farklı siyasal ve bilimsel görüşlerin serbestçe ortaya atılıp tartışılması ya da yetkililerin almış oldukları bazı kararların aleyhinde demokratik tepkilerin dile getirilmesi gibi konularda kamuoyu oluşturulmasında bu araçların katkısı büyüktür. Toplumu

etkileyen gelişmeler karşısında kamuoyu baskısının oluşturmasında ya da ileride olabilecek olumsuzluklara karşı kamuoyunu aydınlatılmasında oto-kontrolü görevi sağlar. İletişim araçlarının bu işleviyle hem yöneten hem de yönetilenlerin birbirlerini daha iyi anlamalarına olanak sağlar.

3.1.3.3. Güdüleme İşlevi

Toplumların kendilerine belirledikleri amaçları kitle iletişim araçlarıyla açıklayarak ve özendirerek kamuoyu oluşturması işlevidir. Bireylerin belirlen amaçlar için sarf edilen çabalara katılması sağlanır. Böylece insanların kanaatlerine ve düşüncelerine yükledikleri anlamları şekillendirerek yönlendirirler. Örneğin, demokrasilerde siyasal yapılanmaların ne kadar önemli olduğu ve bu durumda bireyin vatandaşlık görevinin de ne olduğu hatırlatılarak, siyasal yapılanmalara katkıları sağlanır.

Murray Edelman'a göre: modern toplumlarda genellikle bireylerin partilerle, örgütlerle, politikacılarla birebir iletişimde bulunmaları mümkün olmadığından, politikanın aktarımında kitle iletişim araçları birinci derecede rol oynamaktadır. Siyasal iletişimde bireylerin katılımı için, hemen hemen bütün bilgi ve enformasyon akışı kitle iletişim araçları üzerinden gerçekleştirilir.

3.1.3.4. Tartışma Ortamı Hazırlama İşlevi

Toplumun kendisini ilgilendiren değerler hakkında kanaatinin oluşabilmesi için, öncelikle o değer hakkında yeterli bilgiye sahip olunması gerekir. Kitle iletişim araçları toplumsal değerlere ve amaçlara açıklık kazandırma ve gelişmelerine katkıda bulunabilirler. Toplum için böylesine önemli hizmetler veren bu araçlar, istenirse toplumun lehinde çok etkili bir propaganda aracı, bazen de geniş halk kitlelerinin beyinlerini etkileyerek güçlü bir silah olarak da kullanılabilir. Kitle iletişim araçlarının kontrolünü elinde bulunduran kişi veya gruplar, haberleri ve iletileri ilgi ve istekleri doğrultusunda yönlendirebilir.

3.1.3.5. Eğitim İşlevi

Günümüzde gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler, kitle iletişim araçlarının desteğiyle, kitlelerin eğitim ihtiyacına önemli katkılarda bulunarak vatandaşların eğitim düzeyini yükseltmeye çalışırlar. Kitle iletişim araçları içerisinde eğitim için görsel iletişim araçları daha yoğunlukta kullanılmaktadır. Görsel araçlar denilirken ilk akla gelen televizyonlardır. Bilhassa son zamanlarda sosyal medyanın çok yoğun kullanıldığını söylemek mümkündür. Görsel iletişim araçlarıyla yapılan iletişim aynı anda yaş, cinsiyet, eğitim düzeyi, ırk, dil, din farklılığı gözetilmeksizin çok geniş kitlelere ulaşır. Çeşitli sebeplerden dolayı yeterli eğitim hizmeti götürülemeyen

bölgelerdeki bireylerin, kitle iletişim araçlarıyla bilgilendirilmesi, hem kültürel değerlerin geniş kitlelere yaygınlaştırılması hem de ulusal alanda birey ya da kitleler arasında bütünlüğün sağlanmasında önemli katkılar sağlamaktadır.

Özellikle bireyin ya da toplumun gereksinme duydukları konularda bilgi ve davranışlar kazanması ve buna bağlı olarak temel hak ve sorumluluklarını öğrenmesi, bu araçların en önemli görevlerdendir. Bunun sonucun da, eğitimdeki çeşitli eşitsizlikler ortadan kalkabilir.

3.1.3.6. Kültürün Gelişmesine Katkı İşlevi

Kitle iletişim araçları kültürün geliştirilmesinde ve korunmasında önemli görevler üstlenir. Teknik gelişmelerin katkılarıyla kitle iletişim araçlarında ki gelişmelerle dünya adeta büyük bir köy haline gelmiştir. İnsanlar uzak yakın demeden birbiriyle rahat bir şekilde iletişim kurabilmektedirler.

Geliştirilmiş kitle iletişim araçlarının etkisi bireyleri farklı kültürlerin etkisinde bırakabilmektedir. Ülkenin kültürel değerlerini korumakla görevli olan bireylerin, var olan kültürün yok olmamasına azami derecede gayret göstermeleri gerekir. Örneğin, Son zamanlarda ABD’de seçim kampanyalarında sosyal medyanın kullanılması ve başarılı sonuçlar alınmasıyla birlikte bütün dünya da seçim kampanyalarında sosyal medyaya yöneliş görülmektedir. Sosyal medyanın kullanılmasında ülkenin kültürel değerlerine zarar vermemesi için ilgililerin gerekli önlemleri alması önem arz etmektedir. Gerekli önlemler alınmadığı takdirde ülkenin kültürel dokusu ciddi anlamda etkilenebilir.

3.1.3.7. Eğlendirme İşlevi

Çağımızın önemli hastalıklarına davetiye çıkaran stres hastalığı, yoğun çalışma ve koşuşturma sonucunda oluşmaktadır. Bireylerin bu sıkıcı yoğunluktan kurtulmaları için farklı ortamlar oluşturması gerekir. İşte bu durumda kitle iletişim araçları, toplumsal yaşamın yorucu ve sıkıcı temposundan uzaklaştırıp, bireylere hoşça zaman geçirme olanaklarını sağlayabilmektedir.

Günümüzde bilhassa büyük yerleşim yerlerinde eğlenmek, hem zamana hem de maddî güce dayanan bir etkinliktir. Ancak bireyler bu ihtiyaçlarını değişik eğlence programlarıyla gidermeye çalışmaktadırlar. Eğlence yerlerinde maddi güçlerini aşan miktarlarda ücret ödeyerek görebilecekleri pek çok sanatçıyı kitle iletişim araçlarından olan radyo, televizyon veya sosyal medya aracılığıyla dinleme şansını yakalayabilmektedir.

Bireyler, kitle iletişim araçların yardımıyla düzenlenen farklı eğlence programlarıyla dinlenme ve eğlenme ihtiyaçlarını giderebilmektedirler. Hatta bu tür eğlence programlarında yer verilen çeşitli eğitim-kültür konuları ile izleyenleri bir

taraftan eğlendirirken diğer taraftan da bilgi sahibi olmalarına yardımcı olmaktadırlar. Bugün radyo televizyon veya sosyal medya yayınlarında slogan haline gelen ’’eğitirken eğlendirmek, eğlendirirken eğitmek’’ deyimi bu eğlence şeklini çok güzel ifade etmektedir.

3.1.3.8. Bütünleştirme İşlevi

Sanayinin gelişmesiyle birlikte toplumun hızla kentlileşmesi sonucunda bireyler birbirini tanımaz hale gelmiştir. Bilhassa büyük şehirlerde bireylerin toplum içerisinden birbirini tanıması, sosyal ilişkileri geliştirmesi ve anlaması için kitle iletişim araçlarına çok önemli görevler düşmektedir. Bireyi yalnızlıktan kurtarma ve sosyal hayata katılımını sağlamada bu araçların katkıları oldukça büyük önem arz etmektedir. Gönümüzde kitle iletişim araçlarının katkılarıyla oluşturulan sosyal ağlar buna en güzel örneklerdir. Demokrasi ile yönetilen ülkelerde, Kitle iletişim araçlarının temel işlevi ülke içinde veya dışında oluşacak değişik olaylar karşısında kamuoyu oluşturulmasına yardımcı olmaktır. Kitle iletişim araçları kamuoyunu sağlıklı oluşturabilmesi için farklı fikir ve görüşler arasında ayırıma gitmeden iletiyi kurmasıyla oluşur.

Kitlelerin sağlıklı gelişmesinde bu araçların katkıları çok önemlidir. Demokratik ülkelerde ‘’dördüncü güç’’ görevini üstlenmiş olan kitle iletişim araçları, bilgilendirme ve denetim görevlerini tarafsız ve doğru bir anlayışla yerine getirmeleri durumunda, sağlıklı ve bilinçli kamuoyu oluşmasında çok önemli görevler üstlenmiş olurlar63_.