Sicilya’da Akşam Duası Ayaklanması (1282)

Bizans İmparatoru VIII. Mikhail Paleologos’a karşı birlikte hareket eden Charles d’Anjou ve Latin İmparatoru II. Baudouin’in oğlu Philip, donanmasına ihtiyaç duydukları Venedik’i de kendi saflarına katmayı başarmıştır. 1277 tarihli Bizans-Venedik antlaşmasının değersizleşmesi, Bizans-Venedik’in ticari kayıplar yaşaması ve haklarının ihlal edilmesi neticesinde Doç Giovanni Dandolo 1279’da antlaşmanın geçerlilik süresinin dolmasıyla Bizans’ın karşısında yer almıştır.685

Charles d’Anjou’nun İstanbul’a saldırmasına engel olan Papa III. Nicolaus 22 Ağustos 1280’de ölünce Bizans siyasi ve manevi bir koruyucusunu kaybetmiştir. 22 Şubat 1281’de Sicilya Krallığının nüfuzunda kalan Fransız IV. Martinus papa seçilince şartlar iki taraf için de değişmiş, ibre Charles’tan yana dönmüştür. 3 Temmuz 1281 tarihinde

684 Gregoras, s. 162.

164

Charles d’Anjo, Philip de Courtenay ve Giovanni Dandolo arasında Orvieto’daki papalık sarayında imzalanan antlaşma ile her üçünün de bizzat katılacağı bir İstanbul seferine karar verilmiştir.686 Antlaşmada imzası bulunmasa da desteği açıkça belli olan papa, seleflerinden farklı bir siyaset izlemiş ve doğrudan Sicilya Kralına hizmet eder hale gelmiştir.

Papa IV. Martinus 12 Ekim 1281’de keskin bir adım atarak kiliselerin birliğini kabul ettiği için tebaası kendisine düşman olan VIII. Mikhail’i herhangi bir uyarı yapmaksızın ayrılıkçı hareketlerde bulunmakla suçlayarak aforoz etmiştir.687 Diğer tüm Hristiyan kralların, prenslerin, her türlü görevdeki yetkililerin onunla ilişki kurmasını yasaklamış ve yasağa uymayanların da aforoz edileceğini beyan etmiştir. Daha sonra 7 Mayıs ve 18 Kasım 1282 tarihlerinde aforoz cezası tekrarlanmıştır.688 Böylelikle Doğu ve Batı kiliseleri arasında aşağı yukarı 20 yıldır sürdürülen çalışmalar yok sayılmış, VIII. Mikhail yaptığı onca şeye rağmen yalnız bırakılmıştır. İmparator böyle bir karşılık bulmaktan duyduğu öfke ile bir takım değişikliklere gitmiştir. Gelecek papanın tavrının farklı olabileceği ihtimali dolayısıyla birliği reddetmese de şimdilik papanın ismini dua listelerinden çıkarılmasını emretmiş ve Latin törenlerin uygulanması için halk üzerinde aldığı tüm önlemleri kaldırmıştır.689

Bizans’a karşı oluşturulan ittifak gittikçe güçlenmiş ve onlara Tesalya hükümdarı Ioannes ve Sırp Kralı II. Stefan Uroš Milutin (1281-1321) de katılmıştır. Makedonya topraklarına saldırmaya başlayan düşmanlar Üsküp şehrini işgal etmiştir. Bulgaristan’da 1280’den beri çarlık tahtında bulunan Kuman asıllı Terteris de Charles d’Anjou tarafında yer almıştır.

Bahsi geçen şartlar altında oldukça zor durumda kalan VIII. Mikhail Paleologos diplomatik mahareti sayesinde önemli bir adım atarak imparatorluğunu korumayı bilmiştir. Sicilya’da bir süredir Anjou hakimiyetine karşı çıkan gruplar görülmüştür. İmparator, sabık Sicilya Kralı Manfred’in damadı Aragon Kralı III. Peter ile görüşmeler

686 Geanakoplos, s. 337-338; Donal M. Nicol, Bizans ve Venedik, Diplomatik ve Kültürel İlişkiler Üzerine Bir

Araştırma, s. 196.

687 Cameron, s. 65.

688 Ostrogorsky, s. 428; Geanakoplos, s. 342.

165

yapmıştır. III. Peter, eşi Konstanze aracılığıyla Sicilya tahtının kendisinin hakkı olduğunu ve Anjou’ların gaspçı olduklarını düşünmekteydi. VIII. Mikhail Paleologos Charles’a karşı kullanmak üzere donanma inşa edebilmesi için Aragon Kralına para yardımında bulunmuştur.690

Bu sırada Charles d’Anjou İstanbul’a düzenleyeceği büyük çaplı seferin hazırlıkları ile ilgilenmiştir. Bizans’a karşı savaş için gerekli parayı toplamak amacıyla tebaasına yeni vergiler yüklemiştir. Ayrıca Papalık tarafından planlanan Haçlı seferi için de vergi ödeme zorunluluğu getirilmiştir. Harcamalardan ve yerel idarecilerinin suiistimallerinden rahatsızlık duyan halk arasında karışıklıklar başlamıştır. Çeşitli bölgelerdeki baronlar ile de temaslarda bulunan İmparator Charles’a karşı söylemlerin yayılmasını sağlamıştır. Neticede 30 Mart 1282’de Palermo’da bir Fransız’ın öldürülmesi ile büyük bir isyan başlamıştır.691 Hohenstaufen hanedanının taraftarı olan sürgündeki Sicilya baronları Palermo’ya dönmüş ve tüm adaya yayılan geniş çaplı bir ayaklanma başlamıştır.692 Charles olayları öğrenir öğrenmez gemilerinin Sicilya’ya hareket etmesini emretmiştir. Fakat Messina limanının kendisine ihanet ettiğini haber alması üzerine, hazırdaki tüm birliklerini Messina kuşatmasına yönlendirmiştir. Bizans İmparatoru ve Cenevizlerden yardım alan şehirde bulunan Anjou gemileri yakılmış, böylece kuşatma başarısızlıkla sonuçlanmıştır. III. Peter 1282 yılının Ağustos ayında Sicilya’ya gelmiştir. Charles’a ait birlikler adadan çıkarılmış Anjou hanedanının hakimiyetine son verilmiştir.693 III. Peter 2 Eylül’de Sicilya Kralı olarak taç giymiştir. İtalya’daki topraklarını güçlükle kurtaran Charles d’Anjou’nun Bizans’a artık rakip olması mümkün değildi. En büyük ortak bu şekilde saf dışı bırakılınca diğer müttefikler de dağılmış, Bizans önemli bir tehditten kurtulmuştur.694

Gregoras’a göre;

690 Steven Runciman, The Sicilian Vespers : A History of The Mediterranean World In The Later Thirteenth Century, Cambridge: Cambridge University Press, 1958, s. 194-195; Geanakoplos, s. 347.

691 Akşam Duası (Vespers) Ayaklanması, Sicilya İlahisi ayaklanması olarak bilinen isyan. Bu şekilde anılmasının sebebi isyanın tam Akşam Duası (vespers) çanları çalarken başlamasıdır.

692 Geanakoplos, s. 364.

693 Geanakoplos, s. 365.

166

“Charles yetenekli ve çalışkan bir adamdı. Aklını kullanır ve planlarını hayata geçirirdi. Fakat onunla ustalıkla yarışan İmparatorun zekası bu özellikleri etkisiz hale getirdi. İki taraf da birbirlerinin planlarını sonuçlandırmasına fırsat vermedi. Bu iki hükümdarın kuvvetleri arasında bir denge vardı. Dönemlerinin en akıllı adamlarıydılar. Roma tahtında böyle bir imparator bulunmasaydı, devletin İtalya kralı Charles’a bağlanması çok kolay olurdu. Aynı şekilde İtalyanları böyle bir kral yönetiyor olmasaydı, onların devletini imparatora bağlamak da çok kolay olurdu.”695