İznik İmparatorluğu’nun Balkanlardaki Mücadeleleri

Doğuda Selçuklular yönünden bir tehlike kalmadığı için tekrar Balkanlara yönelen İmparator III. Ioannes Vatatzes, başarılı sonuçlar elde etmiştir. Selanik despotu Ioannes ölmüş, yerine geçmek isteyen Demetrios adındaki kardeşi imparatora gönderdiği elçiler aracılığıyla bölgede hakimiyet hakkını elde etmiştir. Serez yakınlarına kadar olan Rumeli bölgesi III. Ioannes’in hakimiyeti altında olduğu için imparator bölgedeki durumu denetlemek üzere sefere çıkmıştır. Bu sırada Bulgar tahtında henüz çocuk yaştaki I. Kaliman’ın bulunması nedeniyle daha rahat hareket eden imparator, Kaliman’ın öldüğü haberini almış, fırsattan istifade ederek daha önce Bizans’a ait olan toprakları Bulgarlardan geri almak için savaşa girmek konusunda devletin ileri gelenleri ile istişarelerde bulunmuştur. Çoğu kişi böyle bir saldırı için ordunun yeterli güçte olmadığını ve buna hazırlıklı olarak gelmediklerini, barış halinde bulundukları Bulgarları kışkırtmanın iyi bir fikir olmadığını söylemişse de ordu komutanlarından Andronikos Paleologos saldırının gerekli olduğu yönünde görüş bildirmiştir. Onun sözlerinden etkilenen imparator Serez üzerine harekete geçmiş ve sonunda Serez’i ele geçirmiştir.499

Serez’in savunmasını üstlenmiş olan Dragotas şehri imparatora teslim ettiği için hediyelerle ödüllendirilmiş ve başka yerlerin de teslim olması için onları teşvik etmiştir. Bulgar tahtında yine küçük yaşta olan II. Mikhail Asen (1246-1253)’in çıkması imparator Ioannes’in işini kolaylaştırmıştır. Çünkü Meleniko500 gibi yerlerde kentin yöneticileri kendi çıkarlarını düşünerek küçük bir çocuğun değil tecrübeli bir imparatorun tebaası olmayı tercih etmişlerdir. Böylece imparator hiç savaşmadan

498Akropolites, Chronike Syngraphe, s. 220-221; Akropolites, Vekayinâme, s. 75.

499Akropolites, Chronike Syngraphe, s. 245-247; Akropolites, The History, s. 226-227; Akropolites, Vekayinâme, s. 79-80.

115

Stenimakhos⁵⁰¹, Çepino502 ve Rodop dağı yakınındaki yerleri hakimiyeti altına almıştır. Meriç nehri Bulgarlar ile imparatorluk arasında sınır olmuştur. Yapılan bir barış antlaşması ile III. Ioannes ele geçirdiği yerleri muhafaza ederek daha fazla ilerlememeyi kabul etmiştir.503

Sınırlarını genişletmiş olmanın verdiği hoşnutluk ile Anadolu’ya dönmeyi düşünen III. Ioannes’e Selanik despotuna karşı komplo hazırlığında olanlardan bir elçi gelince planlar değişmiştir. Selanikliler eski ayrıcalıklarını kazanmak ve vergiden muaf olmak şartı ile despot Demetrios yerine imparatora bağlanmayı vaat etmişler, imparator da onların isteklerini kabul ederek gerekli belgeyi imzalamıştır. Vatatzes Selanik yönünde harekete geçtikten sonra Demetrios’a elçi gönderip yanına gelmesini, daha önce ettiği yeminlere bağlı kalarak sorumluluklarını yerine getirmesini istemiştir. Ancak danışmanlarının gitmemesi yönündeki tavsiyelerine uyan Demetrios Selanik’te kalmıştır. Bunun üzerine şehrin yakınında karargah kuran İznik ordusunun aslında kuşatma yapacak askeri gücü yoktu. Fakat bir kaç gün sonra şehrin kapılarından biri içeridekiler tarafından açılarak imparatorun askerlerinin girişine izin verince şehir bir anda imparatorun eline geçmiştir.504 Böylelikle 1246 yılında askeri bir mücadele olmaksızın Selanik de imparatorluk topraklarına katılmıştır.

Anadolu’ya geri dönüp kışı Kemalpaşa’da geçiren III. Ioannes Vatatzes, 1247 yılının baharında tekrar sefere çıkmış, Latinlerden Çorlu ve Vize’yi almayı başarmıştır. Sonrasında, daha önce yapılmış antlaşmalara uymayan Epir despotu II. Mikhail Komnenos Dukas’ın (1230-1271) üzerine yürümüştür. Bu sefer sırasında ileride tahtı ele geçirecek olan VIII. Mikhail Paleologos da ordu kumandanı olarak yer almıştır. İmparator yanına katılanlar ile güçlenirken iyice zor durumda kalan II. Mikhail elçiler aracılığıyla barış teklifinde bulunmuş ve varılan anlaşma neticesinde Prilapos, Velessos ve Kroai kalesini imparatora bırakmıştır.505

501 Asenovgrod

502 Tzepaina

503 Akropolites, Chronike Syngraphe, s. 257.

504Akropolites, Chronike Syngraphe, s. 269; Akropolites, The History, s. 236-238; Akropolites, Vekayinâme, s. 84-86.

505 Akropolites, The History, s. 249-251; Akropolites, Vekayinâme, s. 91-94; Prilapos: Pirlepe (Makedonya’da). Velessos: Veles, Köprülü (Makedonya’da). Kroai: Akçahisar (Arnavutluk’ta) Georgios Akropolites, Chronike

116

İznik İmparatoru Anadolu’ya gitmek üzere harekete geçmişken henüz bölgeden ayrılmadan sonuca bağlaması gereken bir ihanet meselesi ile ilgilenmiştir. Meleniko şehrinin ileri gelenlerinden Manglavitis 506 Mikhail Paleologos’un imparatorun aleyhinde planları olduğunu ihbar etmiştir. Sefer ile meşgul olduğundan bu meseleyi ancak ele alma fırsatı bulan III. Ioannes incelemelerde bulunmuş ve suçlamalar ile ilgili karar verilmesi için mahkeme oluşturmuştur. Bu meseleye dahil olan herkesi ve son olarak da Mikhail Paleologos’u sıkı bir sorgudan geçirdikten sonra onun masum olduğuna hükmetmiştir. Ancak 1253 yılında Mikhail hakkındaki şüpheleri hala devam ettiği için patrik Manuel’den ona sadakat yeminleri ettirmesini istemiştir. Mikhail yemin ettikten sonra imparator onu tekrar kabullenmiş ve kardeşi sebastokrator Isaakios Dukas’ın torunu Theodora ile evlendirmiştir.507

III. Ioannes Vatatzes 1254 yılının kış aylarını İznik’te geçirdiği sırada ağır bir şekilde hastalanmış, biraz iyileştiği ilk fırsatta Kemalpaşa’ya gitmiştir. Hekimlerin her türlü müdahalesine rağmen hastalığı devam edince İzmir’de Pınarbaşı508 denilen yere giderek derdine çare aramaya başlamıştır. Ancak durumu daha da kötüleşmiş halde Kemalpaşa’ya dönmüş ve 3 Kasım 1254’de ölmüştür.509

Syngraphe, Prologos: Vasiles Katsaros, Eisagoge, Metaphrase, Scholia: Spyros E. Spyropoulos, Ekdoseis Zetros,

Thessalonike, 2004, s. 617.

506 Manglaivitis, İmpatoru korumakla görevli kimselere verilen unvandır. Nikolaos Manglavitis, imparatorun bölgelerine düzenlediği sefer sırasında Meleniko’nun imparatora teslim edilmesi için halka yönelik bir konuşma yapmış, Bulgar çarı yerine III. Ionannes’in hakimiyetinde olmanın daha yararlı olacağına halkı ikna etmeyi başarmıştır. Akropolites, Chronike Syngraphe, Prologos: Vasiles Katsaros, Eisagoge, Metaphrase, Scholia: Spyros E. Spyropoulos, Ekdoseis Zetros, Thessalonike, 2004, s. 251-255.

507 Georgios Akropolites, Chronike Syngraphe, Prologos: Vasiles Katsaros, Eisagoge, Metaphrase, Scholia: Spyros E. Spyropoulos, Ekdoseis Zetros, Thessalonike, 2004, s. 309-311; Akropolites, The History, s. 268; Akropolites,

Vekayinâme, s. 101; Pachymeres’te Mikhail’in evlendiği kişi İmparatorun kuzeninin kızı olarak belirtilmiştir. George

Pachymeres, Georgii Pachymeris de Michaele et Andronico Palaeologis, Recognovit: Immanuel Bekkerus, Bonnae, 1835, s. 21-23; Nathan John Cassidy, A Translation and Historical Commentary of Book One and Two of the

Historia of Georgios Pachymeres, Unpublished PhD Thesis, University of Western Australia School of Humanities

Classics and Ancient History, 2004, s. 6-8.

508 Periklistroi Topoi: Periklistra.

117

BÖLÜM 3: İSTANBUL’UN GERİ ALINIŞI VE BİZANS

İMPARATORLUĞU’NU TEKRAR CANLANDIRMA ÇABALARI