Pelagonia Savaşı (1259)

Epir despotu Mikhail, İmparator Theodoros’un taht için yetişkin bir halef bırakmadan öldüğünü ve bu nedenle İznik İmparatorluğu’nun ileri gelenleri arasında karmaşanın hüküm sürdüğünü duyduğunda az bir çabayla büyük kazanç elde edeceğinin hayalini kurmaya başlamıştır. Çünkü imparatorluğun şimdi Makedonya ve Trakya’ya yapmak

537 Gregoras, s. 92.

538 Gregoras, s. 93; Pachymeres, s. 66-67; Cassidy, s. 30-31.

125

istediği akınlara engel olabilecek durumda olmadığını düşünmüştür.540 Tüm dikkatlerini çeken ve onları dış meselelerden uzak tutan iç meselelerin İzniklileri zor durumda bıraktığını görmüştür.

İmparatorluğa karşı isyana başlayan Epir despotu Mikhail evlilik bağları ile yeni müttefikler edinmiş ve kendisine güveni artmıştır. Mikhail kızlarından Elene’yi Sicilya Kralı Manfred ile, diğer kızı Anna’yı da Ahaya prensi Guillaume ile evlendirmiştir. Damatlarından aldığı cesaretle imparator VIII. Mikhail’den gelen elçilerin taleplerini kabul etmemiştir. Halbuki imparator Bizans hakimiyetindeki bazı kentleri ona vermenin karşılığında sadece esir komutanlarının serbest bırakılması talebinde bulunmuştur.541 Böylece elçiler elleri boş dönmek zorunda kalmışlar ve İmparator artık uzlaşma yolu bulunmadığı için sebastokrator unvanı verdiği kardeşi Ioannes Paleologos’un komutasında birlikleri despot Mikhail üzerine sevk etmiştir. Mikhail kendi halkından herkesi ordusuna almış ve damatlarından da destek istemiştir. Manfred ona ağır donanımlı ve seçkin şövalyelerden 400 kişi göndermiş, Guillaume ise bizzat askerleri ile kayınpederinin yanına gelmiştir. Bu kimseler sadece Mikhail’i desteklemek için gelmemişti elbette, kendi egemenliklerini genişletmek ve yeni şehirler ele geçirmek amacıyla hareket etmişlerdir. İyonya körfezinden Konstantinopolis’e kadar olan Roma topraklarını zahmetsizce zapt edeceklerini umut ettikleri için daha harekata başlamadan aralarında bir paylaşım yapmışlardır.542 Böylece kalabalık bir ordu ile harekete geçen Epir despotu ile ordusunda ücretli Kumanlar ve Türk askerler olan sebastokrator Ioannes’in karşı karşıya gelmesi an meselesi olmuştur.

Eylül ayının sonlarında İznik askerleri Çanakkale boğazını geçmiş, Trakya ve Makedonya’ya doğru ilerlemiştir. Yol boyunca Roma hakimiyetindeki şehirlerden asker toplamaya devam etmişler, Ohrid ve Devoli’ye varmışlardır. Bunlar, kullananlara büyük emniyet sağlayan Makedonya kaleleriydi. İznik ordusu burada ordugah kurduktan sonra düşmanın Aulona ovasında karargah kurduğunu duymuşlardır. Aradaki dağa göre İznikliler kuzeyde, düşman ise güneyde konuşlanmıştır. Düşmanlar Berat kalesini

540 Gregoras, s. 94.

541 Akropolites, Chronike Syngraphe, s. 465.

126

fethedip Roma’nın geri kalan tüm batı toprakları için saldırı mevzisi olarak kullanmayı planlamışlardır.543

İznik İmparatorluğu birlikleri düşman askerlerin ilişkilerini bozmak ve aralarında çatışma çıkarmak için teşebbüslerde bulunmuşlardır. Ahaya Prensi ve Sicilya Kralı’nın yabancı olmalarına, Mikhail Angelos ile soydaş olmamalarına güvenmişlerdir. İçlerinden biri saf değiştirmiş gibi gizlice Mikhail Angelos’a ulaşmış ve ona şöyle demiştir:

“Bugün siz ve askerleriniz için büyük bir tehlike olduğunu öğrendim. Çünkü iki damadınız ve müttefikiniz, Peloponnes ve Ahaya Prensi ile Sicilya Kralı, belirli bir karşılık ile anlaşmalar yapmak için Romalılarla gizlice görüşüyorlar. Canınızı seviyorsanız, görüşmeler ve anlaşmalar tamamlanmadan hızlıca hareket etmeye bakarsınız.”

Duyduklarına inanan Mikhail kendi adamlarına sessizce haber vermiş ve güneş doğmadan savaş meydanından kaçmıştır.544

Müttefikler sabah uyanıp Mikhail’in kaçtığını öğrendiklerinde ne olup bittiğine anlam verememişler ve sayıca çok az kaldıkları için herhangi bir saldırıda bulunamamışlardır. Kendilerini Mikhail tarafından ihanete uğramış hissederek geri çekilmeye başlamışlardır. Bu kargaşa durumundan faydalanan İznik ordusu onlara aniden saldırmış ve çoğunu öldürüp kalanları da esir almışlardır. Esir alınanlar arasında Ahaya Prensi de vardır. Sicilya Kralı ise çok az sayıda adamı ile kaçmayı başarmıştır.545 Böylece 1259’da Pelagonia Savaşı denen bu mücadeleden İznik İmparatorluğu galip çıkmıştır. N. Gregoras’a göre:

“bu mücadele sırasında düşmanlar askerlerin sayısına güvenip kibre kapılmışlar

ve Tanrı’nın yardımı olmaksızın sayıca üstünlüğün bir işe yaramadığını bilmeden hareket etmişlerdir. Bu yüzden boş hayallere kapılmış ancak mağlup olmuşlardır.

543 Gregoras, s. 95.

544 Gregoras, s. 96;

545 Gregoras, s. 97; Akropolites’e göre ise savaş şu şekilde vuku bulmuştur: Mikhail’in ordugahına yaklaşan imparatorun askerlerinden korkan düşmanların çoğu daha çarpışma olmadan kaçarken ölmüştür. Ohrid’i ele geçiren sebastokrator Ioannes ilerlemeye devam ederek 1259’da Devol, Prespa, Pelagonia, Soskos ve Molyskos çevresini zapt etmiştir. Ağabeyi olan imparatordan aldığı tavsiyeler ile doğru bir askeri strateji izleyen Ioannes, önce uzaktan oklarla düşmanı vurmaya başlamış ardından ani baskınlar ile düşmanı sıkıştırmıştır. Pirlepe’ye sığınan Epir birlikleri ancak kendilerini kurtarmanın yollarını arar olunca despot Mikhail oğlu Nikiforos ile kaçmıştır. Bundan sabah haberdar olan ordu da dağılmış böylece İznik ordusu galip gelmiştir. Akropolites, The History, s. 356-361; Akropolites, Vekayinâme, s. 157-160.

127

Çünkü onların aksine Romalılar kendilerine değil Tanrı’nın yardımına güvenmişler ve her hareketlerini Tanrı’ya ve onun yardımına adayarak bundan cesaret almışlardır. Böylece de zafere ulaşmışlardır.”546

Bu zaferde katkısı olan kimseler ödüllendirilmiş ve terfi etmişlerdir. İmparatorun kardeşi, sebastokrator olan Ioannes despot makamına; onun büyük primmikerios olan kayınpederi sebastokrator makamına; imparatorun diğer kardeşi caesar Konstantinos sebastokrator makamına ve komutanlarından Aleksios Strategopoulos da caesar makamına terfi etmiştir.547

Pelagonia savaşında esir alınan Ahaya Prensi hayatı ve özgürlüğü için Peloponnes’teki en iyi üç şehri İznik İmparatorluğu’na devretmiştir. Bu şehirler Monemvasia, Mani ve Mistra’dır. Bahsi geçen şehirleri teslim almak için imparatorun süt kardeşi sabastokrator makamıyla onurlandırılan Konstantinos gönderilmiştir. 548 Konstantinos aldığı bu şehirleri saldırı mevziisi olarak kullanmış ve Latinlere karşı zaferler kazanmıştır.