Sesli Düşünme Protokolü

Öğretmen adaylarının öğrenmeleri esnasında özdüzenleme davranışlarını derinlemesine incelemek amacıyla sesli düşünme protokolü kullanılmıştır. Sesli düşünme protokolü ile öğretmen adaylarının GÖSÖ ölçüm aracına verdikleri cevaplardan daha ayrıntılı ve gerçek veriler alınması amaçlanmıştır.

3.3.4.1. Sesli Düşünme Protokolünün Uygulanması

Sesli düşünme protokolüne başlanmadan önce amaçlı örneklem yoluyla Deney 1 grubundan 5, Deney 2 grubundan 5 olmak üzere toplam 10 öğretmen adayı belirlenmiştir. Daha sonra öğretmen adaylarına araştırmacı tarafından “sesli düşünme nedir, sesli düşünme nasıl yapılır” içerikli bir eğitim verilmiş ve örnek bir sesli düşünme uygulaması yapılmıştır.

Daha sonra öğretmen adaylarına bireysel olarak 10 dakikalık örnek sesli düşünme uygulamaları yaptırılarak asıl uygulamalar esnasında olası hatalar engellenmeye çalışılmıştır.

Sesli düşünme protokolü çalışması tamamlandıktan sonra asıl protokol uygulamalarına geçilmiştir. Asıl uygulamalar bilgisayar laboratuvarında her bir öğretmen adayı ile bireysel olarak gerçekleştirilmiştir. Öğretmen adayına hipermedyadan bilimin doğasını öğrenebilmesi için 100 dakika süre verilmiştir. Ayrıca uygulamalar esnasında mikrofonlu bilgisayar kulaklığı kullanılarak öğretmen adayının sesi mikrofon ile bilgisayara kaydedilmiştir. Kulaklık ile dışarıdan gelebilecek herhangi bir sese karşı önlem alınmış ve katılımcının hipermedyadaki öğrenmesine odaklanması yardımcı olunmuştur. Böylece sesli düşünmeler esnasında katılımcının kendini rahat ve güvende hissetmesi sağlanmıştır. Sesli düşünme esnasında öğretmen adayının sesi “AV301P“ ses kayıt yazılım programı aracılığıyla bilgisayara kaydedilmiştir. Protokoller sırasında, katılımcı sesli düşünmeyi durdurduğunda araştırmacı tarafından “Sesli düşünmeye devam et” diye yönlendirilmiştir.

3.3.4.2. Sesli Düşünme Protokolünün Değerlendirilmesi

Sesli düşünme protokolünden elde edilen veriler "betimsel analiz" yaklaşımına göre analiz edilmiştir. Bu amaçla ses kaydı yapılan 10 öğretmen adayının protokolleri araştırmacı tarafından bilgisayar ortamında yazılı doküman haline getirilmiştir. Taranan literatür doğrultusunda özdüzenlemenin evreleri ve alt aşamaları incelenerek öğretmen adaylarının 100 dakikalık protokoller sırasında özdüzenlemenin ana evreleri ve alt bileşenlerinden hangilerini kullandıkları belirlenmiş ve buna dayalı olarak araştırmacı tarafından “Özdüzenleme Davranışlarını Kodlama Yönergesi” geliştirilmiştir.

3.3.4.2.1. Özdüzenleme Davranışlarını Kodlama Yönergesi

Öğretmen adaylarının özdüzenleme davranışlarının betimsel analizinde araştırmacı tarafından geliştirilen “Özdüzenleme Davranışlarını Kodlama Yönergesi” kullanılmıştır. Yönerge hazırlanırken Azevedo ve arkadaşlarının (Azevedo ve ark., 2005) geliştirmiş

olduğu özdüzenleme modeli temel alınmıştır. Azevedo ve arkadaşları bu modeli, özdüzenleme alanında önemli birçok kuramcının modelini (Pintrich, 2000; Winne, 2001; Winne & Hadwin, 1998; Winne & Perry, 2000; Zimmerman, 2000, 2001) esas alarak geliştirmişlerdir. Model, Winne’nin (2001) ve Pintrich’in (2000) dört ana bölümden oluşan özdüzenleme modeline göre yapılandırılmıştır. Model şu unsurları içermektedir;

1 Planlama

(a) Hedef belirleme

(b) Ön bilgilerin aktif hale getirilmesi

(c) Hedeflerin çalışan bellekte yeniden işleme sokulması 2 İzleme

(a) Bildiklerinin farkında olma (b) Öğrenmenin değerlendirilmesi

(c) Hedeflere yönelik öğrenme sürecini izleme (d) İçeriğin değerlendirilmesi

(e) Bilgilerin yeterli olup olmadığını tespit etme

(f) İçeriğin öğrenme hedeflerine cevap oluşturup oluşturmadığını değerlendirme (g) Kendini sorgulama

(h) Öğrenme sürecinde kullanılan stratejileri izleme 3 Öğrenme stratejileri

(a) Hipotez kurma

(b) Bilgi kaynaklarının koordine etme (c) Çıkarım yapma

(d) İpucu kullanma (e) Çizim yapma (f) Özet çıkarma

(g) Hedefe yönelik arama (h) İçeriği atlama

(i) Yeni bilgi kaynakları seçme (j) Tekrar okuma

(l) Bilginin detaylandırma (m) Ezberleme

(n) Notları okuma 4 Görev Zorluğu ve Talep

(a) Yardım arama

(b) Bilginin yetersiz olduğu düşüncesi (c) Zamanın planlanması

5 İlgi

Bu çalışmada “Özdüzenleme Davranışlarını Kodlama Yönergesi” hazırlanırken Azevedo ve arkadaşlarının (2005) yukarıda açıklanan özdüzenleme modelinin ana evreleri ve alt boyutları temel alnmıştır. Ancak öğretmen adaylarının sesli düşünme protokolleri araştırmacı ve başka iki uzman tarafından tekrar dinlenerek öğretmen adaylarının protokoller sırasında bu evre ve alt boyutların hangilerini kullandıkları belirlenmiştir. Bu doğrultuda bu modeldeki bazı kategoriler çıkartılmış ve özdüzenleme davranışlarına uygun birtakım yeni kategoriler eklenmiştir. Yapılan bu değişiklikler sonucunda araştırmacı tarafından özgün olarak “Özdüzenleme Davranışlarını Kodlama Yönergesi” hazırlanmıştır (bkz. Ek.13). Bu yönergenin ana evreleri ve alt boyutları şu şekildedir:

1) Planlama

- Hedef belirleme ve planlama

- İşleyen bellekteki hedeflerin yeniden işleme sokulması - Ön bilgilerin aktif hale getirilmesi

2) Kendini İzleme

- Öğrendiklerinin muhakemesi - Bildiklerinin farkında olma - Kendini sorgulama

- İçeriğin değerlendirilmesi - İçeriğin yeterliği beklentisi - Öğrenmenin değerlendirilmesi - Hedeflere yönelik süreci izleme - Kullanılan stratejileri izleme

- Zamanı izleme 3) Strateji Kullanımı - Video Kontrol

- Bilgi Kaynaklarını Koordine Etme - Yeni Bir Bilgi Kaynağı Seçme - Çizim Yapma

- Çıkarım Yapma - Ezberleme - Tekrar Etme

- Notları Gözden Geçirme - Not Alma

- Hedefe Yönelik Arama Yapma - Amaçsız Gezinme

4) Motivasyon - İlgi durumu

3.3.4.3. Protokolün Güvenirliği

Nitel çalışmalarda güvenirliği artırmak için verilerin analizinde başka araştırmacılardan yardım alınır ve ulaşılan sonuçlar teyit edilir (Yıldırım & Şimşek, 2005). Bu araştırmada da çalışmanın güvenirliğini sağlamak için sesli düşünme protokolü verilerinin analizinde başka bir araştırmacıdan yararlanılmıştır. Öğretmen adaylarının özdüzenleme davranışlarının kodlamasına geçilmeden önce kodlamalar hakkında bilgi ve deneyim sahibi olan asıl araştırmacı diğer araştırmacıya eğitim vermiştir. Bu eğitim süresince, daha önce öğrenme esnasında ses kayıtları yapılmış öğrencilerin sesli düşünme protokolü verileri kullanılmıştır.

Eğitimden sonra iki araştırmacının kodlamaları arasında görüş birliği sağlandıktan sonra asıl kodlamalara geçilmiştir. Kodlayıcılar arasındaki güvenirliğe Kırcaali-İftar ve Tekin’in (1997) önerdiği şu formül ile bakılmıştır:

R(Güvenirlik) =

Görüş birliğinin % 80’in altında olduğu durumlarda kayıtlar iki kodlayıcı tarafından birlikte izlenmiş ve uzlaşılamayan maddelerde görüş birliği sağlanmıştır. Kodlamalar sonunda kodlayıcılar arası güvenirlik %90 olarak bulunmuştur. Bu sonuç, araştırma için güvenilir kabul edilmiştir.

Nitel çalışmalarda güvenirliği artırmanın bir yolu da araştırmnaın raporalaştırılması aşamasında nitel verilerden alıntılara yer verilmesidir (Yıldırım & Şimşek, 2005). Bu çalışmada da özdüzenleme davranışı kategorilerine göre örnek doğrudan alıntılar verilmiştir (bkz Bölüm 4.4). Betimsel analizde görüşülen ya da gözlenen bireylerin görüşlerini çarpıcı bir biçimde yansıtmak amacıyla doğrudan alıntılara sık sık yer verilir (Yıldırım & Şimşek, 2006 : 224).