Bilimin Doğasına Yönelik Görüşler (BDYG) Anketi

Bu araştırmada Deney 1 ve Deney 2 grubundaki öğretmen adaylarının bilimin doğasına yönelik görüşlerini belirlemek amacıyla Mıhladız (2010) tarafından Views on Science-Technology-Society (VOSTS) anketinin Türkçe’ye uyarlanmış hali “Bilimin Doğasına Yönelik Görüşler” anketinin kullanılması uygun görülmüştür.

Aikenhead, Ryan ve Fleming (1989) tarafından geliştirilen Views on Science- Technology-Society (VOSTS) anketi, Mıhladız (2010) tarafından 21 soru olarak “Bilimin Doğasına Yönelik Görüşler” anketi olarak Türkçe’ye uyarlanmıştır.

Aikenhead, Ryan ve Fleming (1989) tarafından geliştirilen Views on Science- Technology-Society (VOSTS) anketi, Mıhladız (2010) tarafından 21 soru olarak “Bilimin Doğasına Yönelik Görüşler” anketi olarak Türkçe’ye uyarlanmıştır. Aikenhead ve Ryan (1992), VOSTS anketini farklı sosyoekonomik düzeydeki bölgelerde okuyan 11.000 lise öğrencisine Bilim-Teknoloji-Toplum konularıyla ilgili paragraflar yazdırarak, onlarla yarı yapılandırılmış görüşmeler yaparak 6 yıl boyunca elde ettikleri veriler sonucunda oluşturmuşlardır. Anket 114 çoktan seçmeli soru ve 8 kategoriden oluşmaktadır. Bu kategoriler şunlardır:

1. Bilim ve Teknoloji

2. Toplumun Bilim/Teknoloji Üzerine Etkisi 3. Bilimin/Teknolojinin Toplum Üzerindeki Etkisi 4. Okuldaki Bilimin Toplum Üzerindeki Etkisi 5. Bilim İnsanlarının Özellikleri

6. Bilimsel Bilginin Sosyal Yapısı 7. Teknolojinin Sosyal Yapısı 8. Bilimsel Bilginin Doğası

Mıhladız (2010) BDYG anketini geliştirirken VOSTS anketinin 6 kategorisini seçerek 21 soru ile oluşturmuştur. Anketin uygunluğunu Mıhladız (2010) çalışmasında şöyle açıklamıştır:

VOSTS anketinin Türkçe’ye adapte edilme sürecinde ilk olarak araştırmanın konu alanını temsil edeceğine inanılan 21 soru, 114 maddelik soru havuzundan seçilmiştir. Orijinalinden geri çevirme yöntemi ile 21 soru Türkçe’ye adapte edilmiştir (Şeker ve Gençdoğan, 2006). Bu süreçte seçilen 21 soru önce hem dile hem de alana hakim 3 uzman tarafından Türkçeye çevrilmiş ardından çeviriler arasından en uygunu seçilip üzerinde düzeltmelere gidilmiştir. Daha sonra bu anket 2 dil uzmanı tarafından İngilizceye geri çevrilmiştir. 2 fen eğitimci uzman tarafından iki anketin dil uyumu incelenmiş ve Türkçe ankette düzeltmeler yapılmıştır. Ankete son hali verildikten sonra 2 ayrı Türkçe dil uzmanına okutulup anlam ve yazım açısından değerlendirmeleri istenmiştir. Son olarak uzmanların direktiflerince uygun düzeltmeler yapılan anketi Fen Bilgisi Anabilim Dalı’na bağlı

olarak öğrenim gören 22 öğrencinin cevaplamaları istenmiş ve ankette anlamadıkları madde olup olmadığı sorulmuştur. Öğretmen adayları anketin anlaşılır olduğunu belirtmişlerdir. Hazırlanan anket Muğla üniversitesi Fen Bilgisi Öğretmenliği bölümünde öğrenim gören 72 öğretmen adayına uygulanmış ve adayların ankete verdikleri cevaplar analiz edilmiştir. 72 öğretmen adayının 21 sorudan oluşan ankete toplamda verdikleri cevap sayısı 1582 iken bu cevapların sadece 44 (%2,78)’ü, bu 21 sorunun sonunda tekrarlanan 3 benzer cevabı “Anlamadım.”, “Bu konu hakkında seçim yapmaya yetecek kadar bilgim yok.” ve “Bu seçeneklerin hiçbiri benim temel görüşüme uymamaktadır (Kendi görüşünüzü aşağıdaki alana yazınız.)” şıklarını temsil etmektedir. Son üç sıkkın literatürdeki oranları (Aikenhead, 1988 (%12); Rubba ve diğ., 1996 (%10,03); Lieu, 1997 (%5,93); Aslan, 2009 (%4,75) karşılaştırıldığında uygulama sonucunun en düşük değerler arasında olduğu ve böylece araştırma için oldukça uygun olduğu tespit edilmiştir.

Mıhladız (2010) BDYG anketindeki 21 sorunun kategoriler bazında sınıflandırılmasını Tablo3.3’de şu şekilde açıklamıştır:

Tablo 3.3. BDGY Anketindeki 21 Sorunun Kategorizasyonu

BDGY Anketindeki 21 Sorunun Kategoriler Bazında Sınıflandırılması 1. Bilim

01. Bilimi tanımlama

2. Toplumun bilim üzerindeki etkisi 02. Etik

03. Toplumun bilim insanları üzerine etkisi 4. Bilimin topluma etkisi

04. Bilim insanlarının sosyal sorumluluğu 6. Bilim insanlarının özellikleri

05. Çalışma ve sosyal hayatlarında bilim insanlarına rehberlik eden değerler 06. Bilim sürecine ve ürününe cinsiyetin etkisi

7. Bilimsel bilginin sosyal yapısı 07. Bilimsel kararlar

9. Bilimsel bilginin doğası 08. Gözlemlerin doğası

10. Sınıflandırma düzeninin doğası 11. Bilimsel bilginin değişebilirliği

12. -13.-14. Hipotezler teoriler ve kanunlar 15. -16. Araştırmalar için bilimsel yaklaşım

17. Bilimsel/teknolojik bilginin kesinliği ve muhtemelliği 18.-19.-20. Bilimsel bilginin epistemolojik durumu

21. Disiplinler (bilimsel alanlar) arası kavramların tutarlılığı

3.3.1.1. Anketin Uygulanması

BDYG anketi hem Deney 1 grubu hem de Deney 2 grubu öğretmen adaylarına uygulama öncesi ve sonrası görüşlerini belirlemek amacıyla ön test ve son test olarak uygulanmıştır. Öğretmen adaylarından her bir maddeye ait seçeneklerden kendi görüşünü en iyi yansıtan tek bir seçeneği işaretlemeleri istenmiştir. Gerek ön test gerekse son test uygulamalarında öğretmen adaylarına herhangi bir süre kısıtlaması getirilmemiştir. Böylelikle öğretmen adaylarının ankete samimi cevap vermeleri sağlanmaya çalışılmıştır.

3.3.1.2. Anketin Değerlendirilmesi

BDYG anketinin değerlendirilmesinde Deney 1 ve Deney 2 grubundaki öğretmen adaylarının ön testte ve son testte her bir sorunun seçeneklerine verdikleri cevaplar sınıflandırılmış ve her seçeneğe ait cevaplar yüzde ve frekans ile gösterilerek değerlendirilmiştir.

Araştırma cevaplarının sınıflandırılması Mıhladız (2010)’ın çalışmasına göre yapılmıştır.

VOSTS anketinden seçilen maddelerin Türkçe’ye adapte edilmesiyle oluşturulmus BDYG anketi cevaplarının analiz edilebilmesi açısından 21 maddeninaltında yazan her bir görüş ifadesinin taşıdığı değerin belirlenmesi gerekmiştir. Busebeple oluşturulan BDYG anketi 9 konu uzmanına kodlamaları için gönderilmiştir. Kodların sınıflandırılmasında Vazquez-Alanso ve Manassero-Mas’ın (1999) çalışmalarında; “R/Realistic (Gerçekçi)”, “HM/Has Merit (Gerçekçi olmayan ancak uygun ifadeleri barındıran)” ve “N/Naive (Naif)” olarak belirledikleri kodlardan yararlanılmıştır. Bu bakımdan 21

maddenin altındaki her bir görüş ifadesi “Gerçekçi”, “Makul” ve “Naif” olmak üzere kodlanarak ifadelerin değerleribelirlenmiştir.

Gerçekçi: Bilimin doğası konusunda en uygun görüşü ifade etmektedir. Makul: Gerçekçi olmayan, mantıklı olabilecek görüşü ifade etmektedir. Naif: Uygun veya mantıklı olmayan görüşleri ifade etmektedir.

Ayrıca her bir madde aynı üç ifadeyle bitmiştir. Bu ifadelerde kodlamaya dahil edilmemiştir. Bunun yanında araştırmacı da 10. uzman olarak kodlama işlemlerine katılmıştır. Uzmanların BDYG anketinin her bir şıkkına atadıkları kodlar EK-3’de verilmiştir. Araştırmacının öğretmen adaylarına uygulanan BDYG anketi cevaplarını değerlendirdiği kodlama cetveli de EK-4’de verilmiştir.

(Mıhladız, 2010: 100)