Bu araştırmada nicel ve nitel araştırma tekniklerinin bir arada yer aldığı karma yöntem araştırması (mixed methods research) kullanılmıştır. Araştırmacı bir çalışmada hem nitel hem de nicel araştırma yöntemlerini bir arada kullanıyorsa bu karma yöntem araştırması (mixed methods research) olarak adlandırılır (Johnson & Christensen, 2008; Johnson & Onwuegbuzie, 2004). Ancak uzun yıllardır araştırmacıların çoğu çalışmalarında nitel ve nicel araştırma yöntemlerinden yalnızca birini kullanmışlardır. Fakat karma yöntem araştırması ile bu gelenek ortadan kaldırılmıştır. Böylece çalışmaların niteliği daha anlamlı hale gelmiştir. Çünkü tek bir araştırma yönteminin araştırma sorularını yanıtlamada yeresiz kaldığı durumlarda karma yöntem araştırması alternatif olmuştur (Kral & Kral, 2011). Bir araştırmada hem nitel hem de nicel araştırma yöntemlerinin kullanılmasını Creswell (2009) araştırma problemlerinin daha iyi anlaşılmasını sağladığını belirtmiştir. Ayrıca araştırmada karma yöntem kullanılması diğer yöntemlerin zayıf yönlerini güçlendirerek çalışmanın eksik kısımlarını tamamlamaktadır (Axinn & Pearce, 2006).
Karma yöntem araştırmasının tek bir tanımını yapmak mümkün değildir. Buna ilişkin literatürde farklı farklı tanımlara rastlamak mümkündür ancak tüm tanımlara bakıldığında hepsinin de karma yöntem araştırmasını şu şekilde ifade ettikleri görülmektedir: “Karma yöntem nitel ve nicel araştırma tekniklerinin, yöntemlerinin, yaklaşımlarının veya kavramlarının karıştırılarak veya birleştirilerek tek bir çalışmada kullanılması” dır. Karma yöntem araştırmaları karma düzeyine, zaman yönelimine ve vurgu yaklaşımına göre üç başlık altında sınıflandırılmaktadır (Kral & Kral, 2011). Karma düzey, kısmi veya tamamen karma; zaman yönelimi, eşzamanlı veya sıralı; vurgu yaklaşımı ise baskın veya eşit statü olarak alt sınıflara ayrılır (Leech & Onwuegbuzie, 2007).
Cresswell ve arkadaşları (2003; akt. Büyüköztürk, 2012) karma yöntem araştırmalarını dört gruba ayırmışlardır. Bunlar; açıklayıcı (explanatory) karma yöntem, gömülü (embedded) karma yöntem, keşfedici (exploratory) karma yöntem ve zenginleştirilmiş (triangulation) karma yöntemdir. Açıklayıcı karma yöntem, nitel veriler nicel verilerin açıklanmasında kullanılır. Önce nicel veriler toplanır daha sonra nitel veriler bunları açıklar. Gömülü karma yöntemde ise bir yöntem diğer yöntemin içine gömülüdür yani ya nitel yöntem nicel yöntemi desteklemektedir ya da nicel yöntem nitel yöntemi desteklemektedir. Keşfedici karma yöntem de ise önce nitel veriler toplanır daha sonra elde edilen sonuçlara göre nicel veriler toplanır. Zenginleştirilmiş karma yöntemde ise amaç hem nicel hem de nitel verileri eş zamanlı olarak toplamak daha sonra bu verileri birleştirmektir.
Johnson ve Onwuegbuzie (2004) karma yöntem araştırmasında genellikle şu aşamaların izlendiğini ifade etmişlerdir;
1. Araştırma problemini belirlemek,
2. Araştırmanın karma desene uygun olup olmadığını saptamak,
3. Karma yöntem de hangi desenin kullanılacağına karar vermek ve buna göre verileri toplamak,
4. Toplanan verileri analiz etmek ve bunları yorumlamak,
Bu araştırmada zenginleştirilmiş karma yöntem araştırması kullanılmıştır. Nitel ve nicel veriler birlikte toplanıp, ayrı ayrı analiz edilip, her iki veri setinin analiz sonuçları karşılaştırılmıştır. Sonuçların birbirini destekleyip desteklemediğini belirlemek için yorumlar yapılmıştır. Zenginleştirilmiş karma yöntem araştırması olarak desenlenen bu araştırmanın nitel boyutunda durum çalışması, nicel boyutunda ise ön test son test kontrol gruplu deneysel desen kullanılmıştır.
3.1.1. Deneysel Desen
Bu araştırmada, hipermedya destekli öğrenimlerin yapılacağı iki gruptan oluşan ön- test son-test kontrol gruplu deneysel desen kullanılmıştır.
Deneysel deseni, çalışmada kontrol ve deney grubunun olduğu ve deney grubunun deneysel işleme tabi tutulduktan sonra iki gruptan elde edilen verilerin karşılaştırıldığı bir yöntem olarak tanımlayabiliriz (Ekiz, 2003). Çepni (2005) deneysel deseni, değişkenlerin nicel olarak ölçülmesi ve bu değişkenler arasındaki ilişkilerin ortaya konulması olarak ifade etmiştir. Sönmez (2005) deneysel desende katılımcıların istenmedik değişkenler açısından denkliklerinin sağlandıktan sonra kontrol yada deney gruplarına atanması gerektiğini belirtmiştir.
Araştırmada izlenen ön-test, son-test kontrol gruplu model aşağıdaki şekil ile gösterilmiştir
KARŞI L AŞT IRM A KARŞI L AŞT IRM A
Şekil 3.1. Araştırmada İzlenen Deneysel Desenin Şematik Gösterimi
Bu araştırmada, hipermedya destekli öğrenimlerin yapıldığı iki gruptan oluşan ön test son test kontrol gruplu deneysel desen kullanılmıştır. “Hipermedya+Özdüzenleme Davranışlarını Yönlendirici Yardım Kılavuzu” aracılığıyla bilimin doğası öğrenimlerinin yapıldığı deney grubu “Deney 1 Grubu” olarak sadece “Hipermedya” aracılığıyla bilimin doğası öğrenimlerinin yapıldığı kontrol grubu “Deney 2 Grubu” olarak isimlendirilmiştir. Her iki gruptaki öğretmen adaylarının var olan durumlarının tespit edilmesi için iki gruba da ön testler uygulanmıştır. Deney 1 ve Deney 2 grubunda yapılan öğrenimlerden sonra ön testlerde kullanılan veri toplama araçları her iki grup için son testler olarak tekrar uygulanmıştır. Böylece iki grubun ön test ve son test uygulamaları sonucunda elde edilen bulguları karşılaştırılarak öğretmen adaylarının bilimin doğası ile ilgili kavramlarını hipermedya ortamında geliştirirken özdüzenlemenin etkisi belirlenmiştir.
3.1.2. Durum Çalışması (Örnek Olay İncelemesi)
Bu araştırmada öğretmen adaylarının bilimin doğası anlayışlarının hipermedya ortamında gelişimi ve bu süreçte öğretmen adaylarının özdüzenleme durumları, nitel araştırma metodolojisinin desenlerinden biri olan durum çalışması (örnek olay) ile incelenmiştir.
Durum çalışması, güncel bir olayı kendi gerçek yaşam içeriği içinde sunan, olay ve içeriğinin kesin hatlarla sınırlanmadığı, birden fazla delil ve veri içeren bir araştırma yöntemidir (Yin,1984:23; akt. Yıldırım & Şimşek, 2005). McMillan (2000)’a göre durum çalışması “bir ya da daha fazla olayın, ortamın, programın, sosyal grubun ya da diğer birbirine bağlı sistemlerin derinlemesine incelendiği yöntemlerdir” (Akt. Büyüköztürk vd., 2009: 273).
Yin “nasıl, niçin, neden” sorularının nitel araştırmalarda önemli olduğunu vurgulamıştır (Yin, 1984; akt. Yıldırım & Şimşek, 2005). Nitel araştırma, “nasıl” ve “niçin” sorularını temel alan ve araştırmacının kontrol edemediği bir olgu ya da olayı derinliğine incelemesine olanak veren bir inceleme yöntemidir (Yıldırım & Şimşek, 2005).
Durum çalımasında izlenen basamaklar şu şekildedir (Şimşek & Yıldırım,2003: 194):
Araştırma sorularının belirlenmesi
Araştırmanın alt problemlerinin ortaya konması Analiz biriminin saptanması
Çalışılacak durumun belirlenmesi Örneklem grubunun oluşturulması
Verilerin toplandıktan sonra araştırma problemleri ile ilişkilendirilmesi Verinin analiz edilmesi ve yorumlanması
Bu araştırmada öğretmen adaylarının öğrenme esnasında özdüzenleme davranışlarının nasıl olduğunu incelemek amacıyla Deney 1 ve Deney 2 grubundan seçilen 5’er öğrenciye sesli düşünme protokolü uygulanmıştır. Veriler toplandıktan sonra analiz edilmiş ve iki grubun özdüzenleme davranışları derinlemesine incelenerek birbiriyle karşılaştırılmıştır.