Bilgisayarlar son yıllarda eğitim alanında en hızlı gelişen ve kullanılan araçlar haline gelmiştir. Buna paralel olarak hipermedya öğrenme ortamları da giderek popüler bir eğitim aracı haline gelmektedir. Bu nedenle bu öğrenme ortamlarının en etkili nasıl kullanılacağı hakkında eğitimcilere yol gösteren ve onları bilgilendiren çalışmaların yapılması oldukça önemlidir. Bu tez çalışmasıyla hipermedya ile özdüzenleme arasındaki ilişki açıklanmaya çalışılmıştır. Araştırma sonucundan elde edilen bulgulara göre sunulan öneriler aşağıdaki başlıklar altında sıralanabilir:
Hipermedya ile ilgili yapılacak çalışmalara yönelik öneriler
Çalışmada kullanılan “Özdüzenleme davranışlarını yönlendirici yardım kılavuzu” ileride yapılacak çalışmalarda hipermedya ekranına yerleştirilebilir. Böylece öğrencinin hipermedyada gezinmesi boyunca her sayfada sürekli karşısında bulunarak öğrenciyi daha fazla özdüzenleme davranışı kullanmaya teşvik edebilir.
Öğrenciye öğrenmesi için verilen süre hipermedyanın sağ veya sol üst köşesine yerleştirilerek öğrenci öğrenme sürecine başladığı anda geri sayıma başlayabilir. Böylece öğrenci öğrenmesi için geri kalan zamanı ekrandan daha iyi ve sürekli olarak kontrol edebilir.
Bu çalışmada öğretmen adaylarının öğrenme sürecinde hangi özdüzenleme becerilerini kullandıkları sesli düşünme protokolü aracılığıyla tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu da sadece katılımcıların sesli bildirimine dayalıdır. Ancak sesli düşünme protokolüne ek olarak bilgisayarda göz izleme (eye tracking) sistemi de kullanılarak öğrencilerin öğrenmeleri esnasında web sayfasında nereye bakıyor oldukları, odaklandıkları noktalara ne kadar süre ile baktıkları saptanabilir. Böylece öğrencilerin özdüzenleme davranışlarının yanı sıra hangi sayfada nereye (metin, resim, şekil vb.) baktıkları ve ne kadar süre harcadıkları belirlenerek bunların öğrencinin öğrenme performansıyla ilişkisi araştırılabilir. Ayrıca geliştirilecek hipermedya öğretim materyalleri bu göz izleme sisteminden elde dilen bulgulara dayanarak tasarlanabilir.
Literatürde hipermedya kullanarak öğrenim yapan ve başarısız olan öğrencilerin durumları öğrencide öğrenimi esnasında meydana gelen bilişsel yük (cognitive load) fazlalılığı şeklinde açıklanmaktadır. Bu nedenle ileride yapılacak çalışmalarda hipermedya, öğrenci başarısı ve bilişsel yük arasındaki ilişki araştırılabilir.
Özdüzenleme ile ilgili yapılacak çalışmalara yönelik öneriler
Gerçekleştirilen çalışmada özdüzenlemenin önemli bir parçası olan motivasyona yönelik spesifik bir ölçüm yapılmamıştır. İlerideki çalışmalarda öğrencilerin hem içsel hem de dışsal motivasyonları değerlendirilerek bunların akademik başarı ile ilişkisi araştırılabilir.
Bu çalışmada özdüzenleme sürecinde “öğrenci (öğrenen)”ye odaklanılmıştır. İleride yapılacak çalışmalarda özdüzenleme davranışlarını geliştirmede öğretmenin (öğreten) rolü araştırılabilir.
Öğretmen adaylarının özdüzenleme davranışlarını geliştirmeye yönelik farklı ve yeni bir yöntem denenebilir ve bunun etkililiği araştırılabilir.
Bu çalışmada öğrencilerin öğrenme sürecinde kullandıkları özdüzenleme davranışlarını ayrıntılı olarak tespit etmek amacıyla Deney 1 grubundan 5, Deney 2 grubundan 5 olmak üzere toplam 10 öğretmen adayına sesli düşünme protokolü uygulanmıştır. Ancak bu çalışmanın nitel kısmını oluşturduğundan elde edilen bulgulara dayalı olarak hangi özdüzenleme davranışının akademik başarının önemli bir belirleyicisi olduğuna ilişkin herhangi bir genelleme yapılamamıştır. İleride yapılacak çalışmalarda tüm örneklem grubuna sesli düşünme protokolü uygulanarak akademik başarıda hangi özdüzenleme davranışlarının etkin rol oynadığına ilişkin genel bir sonuca varılabilir.
Bu çalışmada fen bilgisi öğretmen adaylarının özdüzenleme becerilerine geliştirmeye yönelik 2 ders saati boyunca özdüzenleme eğitimi verilmiştir. Ancak ileride yapılacak çalışmalarda bireylerin özdüzenleme davranışlarının gelişimine yönelik eğitim için daha uzun süre ayrılabilir yada bir eğitim-öğretim yılı boyunca öğrencilere düzenli olarak özdüzenleme davranışlarını geliştirmeye yönelik uygulamalar yaptırılabilir. Çünkü Cho (2004) öğrencilerin özdüzenleme becerilerinin uzun süreli ve düzenli uygulamalar yapıldığında daha iyi geliştirilebileceğini vurgulamıştır.
Bilimin doğası ile ilgili yapılacak çalışmalara yönelik öneriler
Bu çalışmada hipermedyada bilimin doğası içeriği öğrenciye konu anlatımı, tarihsel hikayeler, güncel olaylar, değerlendirme soruları gibi bir çok farklı şekilde sunulmuştur. Ancak ileride yapılacak çalışmalarda hipermedyada bilimin doğası içeriği farklı şekillerde geliştirilebilir. Örneğin öğrenciye bilimin doğası tek bir şekilde sunulabilir (tarihsel hikayeler şeklinde ya da sadece konu anlatımı olarak vb) ve bunun öğrencinin bilimin doğasını öğrenmesinde etkililiği araştırılabilir.
Öğretmen yetiştirme programlarına yönelik öneriler
Özdüzenleme doğuştan getirilen bir beceri değildir. Bu nedenle öğrencilerde özdüzenleme becerilerini geliştirebilmek amacıyla öncelikli olarak geleceğin öğretmenleri öğretmen adaylarının özdüzenleme becerilerinin geliştirilmesi gerekir. Bu amaçla öğretmen yetiştirme programlarında öğretmen adaylarının özdüzenleme davranışlarını geliştirmeye yönelik uygulamalı derslere yer verilmelidir.
KAYNAKÇA
AAAS (American Association for the Advancement of Science). (1990). Science for All Americans. New York: Oxford University Press.
AAAS (American Association for the Advancement of Science) (1993). Benchmarks for Science Literacy: A Project 2061 Report. New York: Oxford University Press. Abd-El-Khalick, F. (2001). Embedding Nature of Science Instruction in Preservice
Elementary Science Courses: Abandoning Scientism, But.... Journal of Science Teacher Education, 12 (3), 215-233.
Abd-El-Khalick, F. & Akerson, V. L. (2004). Learning as conceptual change: factors mediating the development of preservice elementary teachers’ views of nature of science. Science Teacher Education. 88(5). 785-810.
Abd-El-Khalick, F., Bell, R. L. & Lederman, N. G. (1998). The nature of science and instructional practice: making the unnatural natural. Science Education. 82 (4). 417- 436.
Abd-El-Khalick, F. & BouJaoude, S. (1997). An exploratory study of the knowledge base for science teaching. Journal of Research in Science Teaching. 34 (7). 673- 699. Abd-El-Khalick, F. & Lederman, N.G. (2000a). Improving science teachers’ conceptions
of nature of science: A critical review of the literature. International Journal of Science Education, 22 (7), 665–701.
Abd-El-Khalick, F. & Lederman N. G. ( 2000b) The Infuence of history of science courses on students' views of nature of science. Journal of Research In Science Teaching. 37(10). 1057- 1095.
Aikenhead, G. S. (1987). High School Graduates’ Beliefs about Science- Technology- Society. III. Characteristics and Limitations of Scientific Knowledge. Science Education. 71(4), 607-629.
Aikenhead, G. S. (1988). An analysis of four ways of assessing student beliefs about STS topics. Journal of Research in Science Teaching, 25(8), 607-627.
Aikenhead, G. S. & Ryan, A. G. (1992). The development of a new instrument: “Views on Science-Technology-Society” (VOSTS). Science Education. 76(5). 477–491.
Aikenhead, G. S., Ryan, A. G. & Fleming, R. W. (1989). CDN 5 form of VOSTS, Web:http://www.usask.ca/education/people/aikenhead/vosts.pdf adresinden 14 Eylül 2010 ’de alınmıştır.
Akerson, V.L., Morrison, J. A., & Roth McDuffie, A. (2006). One course is not enough: Preservice elementary teachers’ retention of improved views of nature of science. Journal of Research in Science Teaching, 43, 194-213.
Akkoyunlu, B. (1994). Bilgisayarın Müfredat Programlarındaki Yeri ve Öğretmenin Rolü, I.Eğitim Bilimleri Kongresi Bildirileri (28-30 Nisan 1994). Cilt:1. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Adana.
Akkoyunlu, B. & Tuğrul, B. (2002). Okul öncesi çocukların ev yaşantısındaki teknolojik etkileşimlerinin bilgisayar okuryazarlığı becerileri üzerindeki etkisi, Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Dergisi, 23.
Alcı, B. & Altun S. (2007). Lise Öğrencilerinin Matematik Dersine Yönelik Özdüzenleme ve Bilişüstü Becerileri, Cinsiyete, Sınıfa ve Alanlara Göre Farklılaşmakta mıdır?, Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16 (1),11.
Alkan, C. (1995). Eğitim Teknolojisi, Atilla Kitapevi. Ankara.
Altun, E. & Yıldız Demirtaş, V. (2013). 6 Yaş Çocukları İçin Hazırlanan Bilim ve Bilim İnsanı Öğretim Programı’nın Etkililiği. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13 (27), 67 - 97
Arık, S. (2010). Geniş etkili güncel olayların öğretmen adaylarının bilimin doğası hakkındaki görüşlerine etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Arslan, O., Doğan-Bora, N. & Çakıroğlu, J. (2006). The View Points of High School Students About Scientific Knowledge. Paper prsented at the 7th National Science Education Assembly. Gazi Education Faculty. Turkey. September 7 -9, 2006.
Aslan, O. (2009). Fen ve Teknoloji Öğretmenlerinin Bilimin Doğası Hakkındaki Görüşleri ve Bu Görüşlerin Sınıf Uygulamalarına Yansımaları. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Axinn, W. G., & Pearce, L. D. (2006). Mixed method data collection strategies. New York: Cambridge University Press.
Ayar, M. C. (2007). Fen-teknoloji-toplum dersinin fen bilgisi öğretmen adaylarının bilimin doğasına ilişkin görüşlerine etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Ayvacı, H. Ş. (2007). Bilimin doğasının sınıf öğretmeni adaylarına kütle çekim konusu içerisinde farklı yaklaşımlarla öğretilmesine yönelik bir çalışma. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon. Azevedo, R. (2005). Computer environment as metacogntive tools for enhancing learning.
Educational Psychologist, 40 (4), 193 - 197.
Azevedo, R., & Cromley, J.G. (2004). Does training on self-regulated learning facilitate students' learning with hypermedia? Journal of Educational Psychology, 96(3),523- 535.
Azevedo, R., Cromley, J. G., & Seibert, D. (2004). Does adaptive scaffolding facilitate students’ ability to regulate their learning with hypermedia? Contemporary Educational Psychology, 29, 344–370.
Azevedo, R., Cromley, J. G., Winters, F. I., Moos, D. C. & Greene, J. A. (2005). Adaptive human scaffolding facilitates adolescents’ self-regulated learning with hypermedia. Instructional Science, 33, 381–412.
Balcı, A. (2005). Sosyal Bilimlerde Araştırma.Ankara: PegemA Yayıncılık.
Bandura, A. (1986). Social Foundations of Thought and Action. Englewood Cliffs, NJ.: Prentice-Hall.
Bannert, M. & Reimann, P. (2012). Supporting self-regulated hypermedia learning through prompts. Instructional Science, 40 (1), 193–211.
Baraz, A. (2012). Doğrudan ve yansıtıcı zihin üstü düşünme becerileri kullanılarak oluşturulan bilimin doğası öğretiminin fen ve teknoloji öğretmen adaylarının bilimin doğası anlayışlarına olan etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ortadoğu Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Bauer, H. (1994). Scientific Literacy and the Myth of the Scientific Method. Urbana: University of Illinois Press.
Beasley, R. E. V & Waugh, M. L. (1996). The effects of content-structure focusing on learner structural knowledge acquisition, retention, and disorientation in a hypermedia environment. Journal of Research on Computing in Education, 28 (3), 271-281.