Hipermedya Aracılığıyla Öğrenmede Özdüzenlemenin Rolüne İlişkin

Son yıllarda eğitim alanına bilgisayarların girmesiyle birlikte bilgisayar aracılığıyla öğrenmede kullanılacak öğrenme stratejilerinin araştırılması önem kazanmıştır. Bu noktada özellikle yurt dışındaki araştırmacılar özdüzenlemenin üzerine odaklanmışlardır ve bilgisayarlar ile öğrenmede özdüzenlemenin etkin rol oynadığını vurgulamışlardır. Buna rağmen ülkemizde bu konu üzerine yapılmış herhangi bir çalışma bulunmamaktadır. Aşağıda özdüzenlemenin hipermedya aracılığıyla öğrenmedeki rolünü vurgulayan çalışmalara yer verilmiştir.

Azevedo, Cromley, Winters, Moos ve Greene (2005), yaptıkları çalışmada hipermedyada öğrenmeleri sürecinde özdüzenleme eğitimi verilen bir grup öğrenci ile özdüzenleme eğitimi verilmeyen bir grup öğrencinin başarılarını karşılaştırmışlardır. Araştırma bulguları özdüzenleme eğitimi alan öğrencilerin özdüzenleme eğitimi almayan öğrencilere göre daha başarılı oldukları tespit edilmiştir. Bu öğrencilerin özdüzenlemenin

önceki bilgileri aktive etme, kendini izleme, öğrenmelerini düzenleme gibi alt basamaklarını kullandıkları görülmüştür.

Moss ve Azevedo (2008a) hipermedya aracılığıyla öğrenmede önceki bilgileri aktif hale getirme ve özdüzenleme davranışları arasındaki ilişkiyi araştırmışlardır. Bu amaçla 49 üniversite öğrencisine ön test ve son test uygulamışlardır. Ayrıca sesli düşünme protokolü de uygulamışlardır. Araştırma bulguları öğrenme sürecinde ön bilgileri aktif hale getirme ile öğrenme sürecini düzenleme arasında pozitif bir ilişki olduğunu göstermiştir. Özellikle ön alan bilgisi ile özdüzenlemenin planlama ve kendini izleme alt boyutları arasında pozitif yönde bir ilişki, öğrenme stratejileri alt boyutu ile negatif yönde bir ilişkinin bulunduğu tespit edilmiştir.

Moss (2009) çalışmasında 53 üniversite öğrencisini ele alarak bunların hipermedya öğrenme ortamında öğrenirlerken not alma ile hangi davranışların ilişkili olduğunu araştırmıştır. Araştırmanın verilerini anket ve sesli düşünme protokolü yöntemiyle toplamıştır. Araştırma sonuçları, öğrencilerin motivasyonları ile not almaları arasında pozitif bir ilişkinin olduğunu, notların içeriği ile özdüzenleme davranışlarını kullanımı arasında da anlamlı bir ilişkinin olduğu saptanmıştır. Ancak öğrencilerin not almaları ile ön bilgileri arasında bir ilişkinin bulunmadığı görülmüştür.

Greene, Bolick ve Robertson (2010) lise öğrencilerinin tarih dersinde hipermedyayı nasıl kullandıklarını ve bunun öğrencilerin başarısını ne şekilde yordadığını araştırmışlardır. Araştırma bulguları, hipermedyada özdüzenlemenin öğrenme stratejileri alt boyutunu kullanan öğrencilerin başarılarının ön testten son teste arttığını göstermiştir.

Moss (2011) hipermedya ile öğrenirken öğrencilere geribildirim vermenin ne derece etkili olduğunu araştırmıştır. Bu amaçla 65 üniversite öğrencisini kontrol grubu, soru grubu ve soru+geribildirim grubu olmak üzere üçe ayırmıştır. Verileri ise sesli düşünme protokolü ve anket aracılığıyla toplamıştır. Öğrencilere 30 dakika verilmiş ve bu sürede hipermedyadan dolaşım sistemini öğrenmeleri sağlanmıştır. Soru+ geribildirim grubundaki öğrencilerin diğer iki gruptaki öğrencilere göre öz yeterliliklerin düşük olduğu belirlenmiştir. Ancak çalışma sonunda bu gruptaki öğrencilerin öz yeterliklerinin ilerlediği

görülmüştür. Ayrıca bu gruptaki ve soru grubundaki öğrencilerin kontrol grubundaki öğrencilere göre daha fazla öğrenmelerini izledikleri ve ön bilgilerini aktif hale getirdikleri saptanmıştır.

Bannert ve Reimann (2012) özdüzenleyici öğrenme için hipermedya öğrenme aracı geliştirmişler ve bunu değerlendirmişlerdir. Ayrıca öğrencilerin özdüzenleme davranışlarını teşvik etmek amacıyla aktiviteler geliştirmişlerdir. Araştırmanın örneklem grubunu toplam 40 öğrenci oluşturmuştur. Deney grubundaki öğrenciler öğrenme süreçlerinde özdüzenleme becerilerini kullanmaya teşvik edilirken, kontrol grubundaki öğrenciler hiçbir teşvik almamışlardır. Araştırma bulguları özdüzenleme ile öğrencilerin öğrenmeleri arasında pozitif bir ilişki olduğunu göstermiştir. Özellikle özdüzenleme eğitimi verilerek özdüzeleme faaliyetlerini yürüten deney grubunun kontrol grubuna göre öğrenme sürecindeki ve öğrenme sonundaki performanslarının çok daha yüksek olduğu saptanmıştır.

Souki, Alexiou, Papanikolaou ve Paraskeva (2012) hipermedya öğrenme aracı geliştirmişler ve öğrenme sürecinde öğrencilerin güdülerini ne kadar kullandıklarını tespit etmeyi amaçlamışlardır. Çalışmanın örneklem grubunu 45 üniversite öğrencisi oluşturmuştur. Bu amaçla ön test- son test kontrol gruplu yarı deneysel bir çalışma yürütmüşlerdir. Deney grubundaki öğrenciler özdüzenleyici öğrenme stratejileri ile öğrenenin özelliklerinin uyumuna dayalı olarak tasarlanmış hipermedya ortamını kullanmışlardır. Kontrol grubundaki öğrenciler ise sadece kendilerine sunulan hipermedya öğrenme ortamını kullanmışlardır. Araştırma bulguları deney grubundaki öğrencilerin kontrol grubundaki öğrencilere göre daha fazla özyeterlik, içsel motivasyon, dışsal motivasyon, görev değeri ve kaygı gibi duyuşsal faktörler kullandıklarını göstermiştir.

Kramarski (2013) öğrencilerin matematik başarısına hipermedyada özdüzenleme kullanımının etkisini araştırmıştır. Araştırmaya 64 yedinci sınıf öğrencisi katılmıştır. Öğrencilerin bir kısmı deney grubuna diğer kısmı kontrol grubuna atanmıştır. Deney grubuna özdüzenleme becerilerini artırmaya yönelik bir hipermedya öğrenme ortamı sunulmuştur. Kontrol grubuna ise hiçbir özdüzenleme desteği verilmemiştir. Araştırma bulguları hipermedya özdüzenleme desteği verilen gruptaki öğrencilerin matematik başarılarını kontrol gruubundaki öğrencilere göre olumlu yönde etkilediğini göstermiştir.

Moss (2013) hipermedya ile bilişsel yük, özdüzenleyici öğrenme ve öğrenme çıktıları arasındaki ilişkiyi incelemiştir. Çalışmada 50 üniversite öğrencisi fen ile ilgili bir konuyu 30 dakika boyunca hipermedya öğrenme ortamını kullanarak öğrenmişlerdir. Özdüzenleyici öğrenme stratejilerini belirlemek amacıyla sesli düşünme protokolü ve bilişsel yükü belirlemek amacıyla subjektif zihinsel çaba ölçeği kullanılmıştır. Ayrıca öğrencilerin performanslarını ölçmek amacıyla ön ve son test kullanılmıştır. Araştırma sonuçları öğrenmenin başlangıcındaki bilişsel yükün az strateji kullanımı ile anlamlı olarak ilişkili olduğunu diğer taraftan az strateji kullanımı ile düşük öğrenme çıktıları arasında anlamlı bir ilişkinin olduğunu göstermiştir. Ayrıca araştırmada katılımcıların ön bilgileri ile öğrenmenin başlangıcındaki bilişsel yükleri arasında negatif bir ilişki olduğu saptanmıştır.