Sektöre ĠliĢkin Genel Değerlendirme

ÇalıĢmanın buraya kadar olan uygulama kısmı; Ġmalat Sanayi Sektörünün dokuz alt sektörü özelinde, ertelenmiĢ vergi varlığı ve yükümlülüğü yaratan en önemli standartların ve ana hesap kalemlerinin neler olduğunu tespit etmeye yönelik analizleri içermektedir. Ayrıntılı tablolarla desteklenmiĢ grafik ve ekler yardımıyla yapılan analizler sonucunda elde edilen bulgulara iliĢkin özetlenmiĢ bilgiler, Tablo 10 ve Tablo 11‟de sunulmaktadır.

Tablo 10, ertelenmiĢ vergi varlığına neden olan en önemli standart uygulamalarının ve hesap kalemlerinin neler olduğunu, Tablo 11 ise ertelenmiĢ vergi yükümlülüğüne neden olan en önemli standart uygulamalarının ve hesap kalemlerinin neler olduğunu, dokuz ayrı alt sektör özelinde, göstermektedir.

170 Tablo 10 incelendiğinde; ertelenmiĢ vergi varlığına neden olan en önemli standart uygulamalarının, tüm alt sektördeki ertelenmiĢ vergi varlığı tutarlarını etkileyen, Devlet TeĢvikleri ve Yardımlarının MuhasebeleĢtirilmesi ile ÇalıĢanlara Sağlanan Faydalar standartları olduğu görülmektedir. Yine Tablo 10‟a göre ertelenmiĢ vergi varlığına neden olan en önemli hesap kalemlerinin, tüm alt sektördeki ertelenmiĢ vergi varlığı tutarlarını etkileyen, Devlet TeĢvikleri ve Yatırımları, ÇalıĢanlara Sağlanan Faydalara ĠliĢkin KarĢılıklar ile GeçmiĢ Yıllar Karları ve Zararları hesaplarının olduğu anlaĢılmaktadır. Tablo 10‟da yer alan bu bilgiler, standart ve hesap bazında birbirleriyle tutarlıdır.

Tablo 11 incelendiğinde; ertelenmiĢ vergi yükümlülüğüne neden olan en önemli standart uygulamalarının, tüm alt sektördeki ertelenmiĢ vergi yükümlülüğü tutarlarını etkileyen, Maddi Duran Varlıklar ile Maddi Olmayan Duran Varlıklar standartları olduğu görülmektedir. ErtelenmiĢ vergi yükümlülüğüne neden olan en önemli hesap kalemleri de yine hemen tüm alt sektördeki ertelenmiĢ vergi yükümlülüğü tutarlarını etkileyen, Maddi Duran Varlıklar ile Maddi Olmayan Duran Varlıklar hesaplarıdır.

Tablo 11 ile açığa çıkarılan bu bilgiler, standart ve hesap bazında birbirleriyle tutarlıdır.

171 Tablo 10: ErtelenmiĢ Vergi Varlığına Neden Olan En Önemli Standart

Uygulamaları ile Hesap Kalemleri

Alt Sektörler

ErtelenmiĢ Vergi Varlığına Neden Olan

En önemli Standart Uygulamaları ErtelenmiĢ Vergi Varlığına Neden Olan En önemli Hesap Kalemleri (ii) Maddi Duran Varlıklar Standardı ve (iii) ÇalıĢanlara Sağlanan Faydalar Standardı.

(i) GeçmiĢ Yıllar Karları ve Zararları hesabı, (ii) Devlet TeĢvikleri ve Yatırımları hesabı, (iii) Maddi Duran Varlıklar hesabı ve (iv) ÇalıĢanlara Sağlanan Faydalara ĠliĢkin

(iv) Maddi Duran Varlıklar Standardı ve (v) KarĢılıklar, KoĢullu Borçlar ve KoĢullu Varlıklar Standardı.

(i) Devlet TeĢvikleri ve Yatırımları hesabı, (ii) GeçmiĢ Yıllar Karları ve Zararları hesabı, (iii) ÇalıĢanlara Sağlanan Faydalara ĠliĢkin

(iii) Maddi Olmayan Duran Varlıklar ve (iv) KarĢılıklar, KoĢullu Borçlar ve KoĢullu Varlıklar Standardı.

(i) Devlet TeĢvikleri ve Yatırımları hesabı, (ii) GeçmiĢ Yıllar Karları ve Zararları hesabı, (iii) Yıllara Yaygın ĠnĢaat Giderleri Hesabı ve

(iv) Kısa ve Uzun Vadeli KarĢılıklar Hesabı.

(4)

(ii) GeçmiĢ Yıllar Karları ve Zararları ile (iii) Devlet TeĢvikleri ve Yardımları

(i) Devlet TeĢvikleri ve Yatırımları hesabı ve (ii) GeçmiĢ Yıllar Karları ve Zararları hesabı.

(6)

(i) Devlet TeĢvikleri ve Yatırımları hesabı, (ii)Maddi Olmayan Duran Varlıklar hesabı, (iii) GeçmiĢ Yıllar Karları ve Zararları hesabı ve

(i) GeçmiĢ Yıllar Karları/Zararları hesabı, (ii) Maddi Duran Varlıklar hesabı,

(iii) Devlet TeĢvikleri ve Yatırımları hesabı, (iv) ÇalıĢanlara Sağlanan Faydalara ĠliĢkin (iii) Maddi Duran Varlıklar Standardı ve (iv) Hasılat Standardı.

(i) GeçmiĢ Yıllar Karları/Zararları, (ii) Maddi Duran Varlıklar hesabı,

(iii) Yeniden Değerleme ve Ölçüm Kazanç / Kayıpları hesabı ve

(iv) Devlet TeĢvikleri ve Yatırımları hesabı.

(9)

Diğer Ġmalat (i) ÇalıĢanlara Sağlanan Faydalar

Standardı. (i) GeçmiĢ Yıllar Karları/Zararları Hesabı (ii) ÇalıĢanlara Sağlanan Faydalara ĠliĢkin KarĢılıklar hesabı.

172 Tablo 11: ErtelenmiĢ Vergi Yükümlülüğüne Neden Olan En Önemli Standart

Uygulamaları ile Hesap Kalemleri

(ii) Maddi Duran Varlıklar Standardı, (iii) KarĢılıklar, KoĢullu Borçlar ve KoĢullu Varlıklar Standardı ve (iv) Varlıklarda Değer DüĢüklüğü Standardı.

(i) Maddi Olmayan Duran Varlıklar hesabı, (ii) Maddi Duran Varlıklar hesabı,

(iii) Kısa ve Uzun Vadeli KarĢılıklar hesabı ve

(i) Maddi Duran Varlıklar Standardı, (i) Maddi Duran Varlıklar hesabı,

(3) Metal EĢya,

Makine ve Gereç Yapım

(i) Maddi Duran Varlıklar Standardı, (ii) ĠnĢaat SözleĢmeleri Standardı ve (iii) Maddi Olmayan Duran Varlıklar Standardı.

(i) Maddi Duran Varlıklar Hesabı,

(ii) Yıllara Yaygın ĠnĢaat Giderleri Hesabı ve (iii) Maddi Olmayan Duran Varlıklar Hesabı.

(4) Metal Ana

Sanayi

(i) Maddi Duran Varlıklar Standardı (i) Maddi Duran Varlıklar Hesabı, (ii) ÇalıĢanlara Sağlanan Faydalara ĠliĢkin KarĢılıklar ile

(iii) Yeniden Değerleme ve Ölçüm Kazanç Kayıplar Hesabı.

(i) Maddi Duran Varlıklar Standardı, (ii) Maddi Olmayan Duran Varlıklar Standardı ve

(iii) Yatırım Amaçlı Gayrimenkuller Standardı.

(i) Maddi Duran Varlıklar Hesabı,

(ii) Maddi Olmayan Duran Varlıklar Hesabı ve

(i) Maddi Duran Varlıklar Standardı ve (ii) Maddi Olmayan Duran Varlıklar Standardı.

(i) Maddi Duran Varlıklar Hesabı ve (ii) Maddi Olmayan Duran Varlıklar Hesabı.

(7) Gıda, Ġçki ve Tütün Sektörü

(i) Maddi Duran Varlıklar Standardı ve (ii) Varlıklarda Değer DüĢüklüğü

(i) Maddi Duran Varlıklar Hesabı ve (ii) Yeniden Değerleme ve Ölçüm Kazanç / Kayıpları Hesabı.

(8) Dokuma, Giyim EĢyası

ve Deri

(i) Maddi Duran Varlıklar Standardı, (ii) Tarımsal Faaliyetler Standardı, (iii) Yatırım Amaçlı Gayrimenkuller Standardı ve

(iv) Hasılat Standardı.

(i) Maddi Duran Varlıklar Hesabı, (ii) Canlı Varlıklar Hesabı,

(iii) Yatırım Amaçlı Gayrimenkuller Hesabı, (iv) Finansal Yatırımlar Hesabı ve

(v) Ticari Alacaklar Hesabı.

(9)

Diğer Ġmalat (i) Maddi Duran Varlıklar Standardı ve (ii) KarĢılıklar KoĢullu Borçlar ve KoĢullu Varlıklar Standardı

(i) Maddi Duran Varlıklar hesabı ve (ii) Kısa ve Uzun Vadeli KarĢılıklar hesabı.

ÇalıĢmanın bu kısmına kadar yapılan analizlerde tespit edilen, Tablo 10 ve Tablo 11 ile de sistemli bir Ģekilde sunulan bulgular, Ġmalat Sanayi Sektörü‟ nün dokuz alt

173 sektörü özelinde ve her bir sektöre ait firma bilgileri kullanılarak yapılan analizlere iliĢkin bulgulardır. Bu noktada, çalıĢma ile ilgilenen taraflar, alt sektör özelinde değil de Ġmalat Sanayi Sektörü‟nün geneline iliĢkin bilgilerin kullanılmasıyla yapılacak olan analizlerde elde edilecek sonuçların, alt sektörler özelinde elde edilen sonuçlarla tutarlı olup olmadığının tespiti amacıyla Grafik 92, 93, 94 ve 95 oluĢturulmuĢtur.

Grafik 92: Ġmalat Sanayi Ana Sektörünün ErtelenmiĢ Vergi Varlığı Tutarları

Grafik 92; ana sektörde faaliyet gösteren firmalara ait ertelenmiĢ vergi varlığı tutarlarının yıllık seyrini göstermektedir. ÇalıĢmanın yapıldığı dönem itibariyle, Ġmalat Sanayi Sektörü‟nde faaliyet gösteren ve hisseleri borsada alınıp satılan firma sayısı 193 olup, bu firmalardan 35‟inin yeterli sayıda verisine ulaĢılamadığından ötürü, analizler 158 firma verisi kullanılarak gerçekleĢtirilmiĢtir. Grafik 92‟ye göre bahse konu 158 firmanın ertelenmiĢ vergi varlığı toplam tutarları 2015 yılı haricinde sürekli olarak artmaktadır. ÇalıĢmaya konu 158 firmanın ertelenmiĢ vergi yükümlülüğü toplam tutarları da yıllar itibariyle artıĢ göstermektedir. Bu artıĢa iliĢkin Ġmalat Sanayi Sektörü‟nde faaliyet gösteren 158 firmanın ertelenmiĢ vergi yükümlülüğü tutarlarının yıllık seyri, Grafik 93‟te gösterilmektedir.

174 Grafik 93: Ġmalat Sanayi Ana Sektörünün ErtelenmiĢ Vergi Yükümlülüğü

Tutarları

Grafik 94, „Ġmalat Sanayi Sektörü‟nde faaliyet gösterenlerden verisine ulaĢılabilen 158 firmanın bilançolarında yer alan ertelenmiĢ vergi varlığı tutarlarının ortaya çıkmasına neden olan en önemli standart uygulamalarının neler olduğunu ve ilgili standartların ertelenmiĢ vergi varlığı tutarı üzerindeki etkisini, yıllar itibariyle, göstermek amacıyla düzenlenmiĢtir.

Grafik 94: Ġmalat Sanayi Ana Sektörünün ErtelenmiĢ Vergi Varlığına Neden Olan Standart Uygulamaları

Grafik 94 incelendiğinde, görülmektedir ki; sektörde faaliyet gösteren 158 firmanın muhasebe süreçlerinde ortaya çıkan ertelenmiĢ vergi varlığı tutarlarını etkileyen en

175 önemli standart uygulamaları, Devlet TeĢvikleri ve Yardımlarının MuhasebeleĢtirilmesi ile ÇalıĢanlara Sağlanan Faydalar standartlarıdır. Bu iki standardın, sektördeki 158 firma bilançosunda yer alan ertelenmiĢ vergi varlığı tutarına 6 yıllık süreçteki toplam katkısı yaklaĢık olarak 16.600 Milyon TL‟dir. Bu tutar, Ġmalat Sanayi Sektörü‟nde ortaya çıkan ertelenmiĢ vergi varlığı toplam tutarının (25.118 Milyon TL) %66‟sına denk gelmektedir. Geriye kalan standartların etkisi ise nisbi olarak daha azdır. Bu tespitler, önceki analizlerle ve Tablo 10‟da yer verilen bilgilerle de tutarlıdır.

Benzer Ģekilde, Grafik 95‟de Tablo 10‟da yer verilen bilgilerle tutarlı bulgulara sahiptir. Grafik 95, Ġmalat Sanayi Sektörü‟nde faaliyet gösteren ve verisine ulaĢılabilen 158 firma bilançosunda yer alan ertelenmiĢ vergi yükümlülüğü tutarlarının ortaya çıkmasına neden olan en önemli standart uygulamalarını ve ilgili standartların ertelenmiĢ vergi yükümlülüğü üzerindeki etkilerini göstermektedir.

Grafik 95: Ġmalat Sanayi Ana Sektöründe ErtelenmiĢ Vergi Yükümlülüğüne Neden Olan Standart Uygulamaları

Grafik 95‟e göre; analize konu olan 158 firmanın muhasebe süreçlerinde ortaya çıkan ertelenmiĢ vergi yükümlülüğü tutarlarını etkileyen en önemli standartların, Maddi Duran Varlıklar ile Maddi Olmayan Duran Varlıklar standartları olduğu görülmektedir. Bu iki standardın, sektördeki 158 firma bilançosunda yer alan

176 ertelenmiĢ vergi yükümlülüğü tutarına 6 yıllık süreçteki toplam katkısı yaklaĢık olarak 21 Milyon TL‟dir. Bu tutar, Ġmalat Sanayi Sektörü‟nde ortaya çıkan ertelenmiĢ vergi yükümlülüğü toplam tutarının (24.388 Milyon TL‟nin) %86‟sına denk gelmektedir. Geriye kalan standartların etkisi ise nisbi olarak daha azdır.

Tablo 12 ve Tablo 13; buraya kadar yapılan tüm analizler sonucunda ulaĢılan bulguların ilgili taraflarca kolay anlaĢılmasını ve sektördeki ertelenmiĢ vergi varlığına ve yükümlülüğüne etki eden standartların ve hesap kalemlerinin neler olduğunu ortaya koymak amacıyla oluĢturulmuĢtur.

Tablo 12: Standart Matrisi

Tarımsal Faaliyetler ^{0,4 47}

NOT:

1) iĢaretli EVV; hangi standart uygulamalarının hangi sektörde ertelenmiĢ vergi varlığına neden olduğunu göstermektedir. Benzer Ģekilde iĢaretli EVY de hangi standart uygulamalarının hangi sektörde ertelenmiĢ vergi yükümlülüğüne neden olduğunu göstermektedir.

2) Standartlar sütunu; tüm standartlar yerine ayrıntılı tablolarla desteklenmiĢ grafik analizlerinde tespit edilen ve alt sektörlerdeki ertelenmiĢ vergi varlığına ya da yükümlülüğüne neden olan en önemli standart uygulamalarını içermektedir.

3) Toplam sütunu; her bir satırdaki standart uygulamasının tüm alt sektörlerde toplamda ne kadarlık ertelenmiĢ vergi varlığı ve yükümlülüğüne neden olduğunu ortaya koymak için oluĢturulmuĢtur.

Tablo 12; ilgili sektörlerdeki ertelenmiĢ vergi varlığına ve yükümlülüğüne neden olan en önemli standart uygulamalarını ve bu standartların neden olduğu ertelenmiĢ vergi varlığı ve yükümlülüğü tutarlarını göstermektedir. Tablo 12, daha önce de belirtildiği gibi, Devlet TeĢvikleri ve Yardımlarının MuhasebeleĢtirilmesi ile ÇalıĢanlara Sağlanan Faydalar standartlarının hemen hemen tüm sektörlerde

177 ertelenmiĢ vergi varlığına; Maddi Duran Varlıklar ile Maddi Olmayan Duran Varlıklar standartlarının da ertelenmiĢ vergi yükümlülüğüne neden olduğu görülmektedir. ErtelenmiĢ vergi yükümlülüğü yaratması açısından sadece bir alt sektöre etki etmesine karĢın, 6 yıllık süre içinde neden olduğu ertelenmiĢ vergi varlığı tutarı (1.030 Milyon TL) nedeniyle önemli görülmesi gereken bir diğer hesap da Devlet TeĢvikleri ve Yardımlarının MuhasebeleĢtirilmesi hesabıdır.

Tablo 13: Hesap Matrisi göstermektedir. Benzer Ģekilde iĢaretli EVY de hangi hesap kalemlerinin hangi sektörde ertelenmiĢ vergi yükümlülüğüne neden olduğunu göstermektedir.

2) Ana Hesaplar sütunu; tüm hesaplar yerine ayrıntılı tablolarla desteklenmiĢ grafik analizlerinde tespit edilen ve alt sektörlerdeki ertelenmiĢ vergi varlığına ya da yükümlülüğüne neden olan en önemli hesap kalemlerini içermektedir.

3) Toplam sütunu; her bir satırdaki hesap kaleminin, tüm alt sektörlerde, toplamda ne kadarlık ertelenmiĢ vergi varlığı ve yükümlülüğüne neden olduğunu ortaya koymak için oluĢturulmuĢtur.

178 Tablo 13; ilgili sektörlerdeki ertelenmiĢ vergi varlığına ve yükümlülüğüne neden olan en önemli hesap kalemlerini ve bu hesapların neden olduğu ertelenmiĢ vergi varlığı ve yükümlülüğü tutarlarını göstermektedir. Bu tabloda öne çıkan hesaplar ise, ertelenmiĢ vergi varlığı yaratması açısından, Devlet TeĢvikleri ve Yatırımları, ÇalıĢanlara Sağlanan Faydalara ĠliĢkin KarĢılıklar ile GeçmiĢ Yıllar Karları ve Zararları hesapları; ertelenmiĢ vergi yükümlülüğü yaratması açısından da Maddi ve Maddi Olmayan Duran Varlıklar ile Devlet TeĢvikleri ve Yatırımları hesaplarıdır.

ErtelenmiĢ vergi varlığı yaratması açısından sadece bir alt sektöre etki etmesine karĢın, 6 yıllık süre içinde neden olduğu ertelenmiĢ vergi varlığı tutarı (1.206 Milyon TL) nedeniyle önemli görülmesi gereken bir diğer hesap da Kısa ve Uzun Vadeli KarĢılıklar hesabıdır (Tablo 13). Tablo 13‟e iliĢkin detaylı bir bakıĢla, Ticari Alacaklar, Stoklar ve Maddi Duran Varlıklar hesaplarının da büyük tutarlı ertelenmiĢ vergi varlığı yarattığı söylenebilir. Tablo 12, bu durumu destekler niteliktedir ve KarĢılıklar, KoĢullu Borçlar ve KoĢullu Varlıklar, Hasılat, Stoklar ve Maddi Duran Varlıklar Standartlarının da önemli büyüklükte ertelenmiĢ vergi varlığına neden olduğunu göstermektedir.