Gıda, Ġçki ve Tütün Sektörü

BĠST Ġmalat Sanayi sektörünün alt sektörlerinden olan Gıda, Ġçki ve Tütün Sektörü‟nde toplam 30 firma faaliyet göstermektedir. Bu firmalardan 5‟inin verisine ulaĢılamadığından ötürü analizler 25 firma verisi kullanılarak yapılmıĢtır. Analizler, ertelenmiĢ vergi varlıkları ve ertelenmiĢ vergi yükümlülükleri açısından ayrı ayrı ele alınarak gerçekleĢtirilmektedir.

141 3.4.7.1 Gıda, Ġçki ve Tütün Sektöründe ErtelenmiĢ Vergi Varlığı Analizi

Gıda, Ġçki ve Tütün Sektörü‟nde faaliyet gösteren 25 firmanın ertelenmiĢ vergi varlığı tutarları yıllar itibariyle Grafik 62‟de yer almaktadır.

Grafik 62: Gıda, Ġçki ve Tütün Sektörünün ErtelenmiĢ Vergi Varlığı Tutarları

Grafik 62‟ye göre; ilgili sektörde faaliyet gösteren firmalara ait ertelenmiĢ vergi varlığı tutarlarında, yıllar itibariyle, artıĢ olduğu görülmektedir. 2011 yılında yaklaĢık 202 Milyon TL düzeyinde olan ertelenmiĢ vergi varlığı toplam tutarı, 2016 yılında yaklaĢık 431 Milyon TL düzeyine ulaĢmıĢtır.

3.4.7.1.1 ErtelenmiĢ Vergi Varlığının OluĢumuna Neden Olan Standart Uygulamaları

Gıda, Ġçki ve Tütün Sektörü‟nde faaliyet gösteren firmaların bilançolarında yer alan ertelenmiĢ vergi varlığı tutarlarının ortaya çıkmasına neden olan en önemli standart uygulamalarının neler olduğu ve ilgili standartların ertelenmiĢ vergi varlığı tutarı üzerindeki etkisi, yıllar itibariyle, Grafik 63‟te, EK-25‟de ve Grafik 64‟te gösterilmektedir. Sözü edilen ek ve Ģekiller incelendiğinde; sektörde faaliyet gösteren firma bilançolarındaki ertelenmiĢ vergi varlığı tutarlarına, aĢağıdaki standart uygulamalarının etki ettiği görülmektedir:

(i) Devlet TeĢvikleri ve Yardımlarının MuhasebeleĢtirilmesi Standardı, (ii) ÇalıĢanlara Sağlanan Faydalar Standardı,

142 (iii) Maddi Duran Varlıklar Standardı,

(iv) Hasılat Standardı ve (v) Stoklar Standardı.

Grafik 63: Gıda, Ġçki ve Tütün Sektöründe ErtelenmiĢ Vergi Varlığına Neden Olan Standart Uygulamaları

Grafik 63 incelendiğinde; ilgili alt sektörde faaliyet gösteren firmaların muhasebe süreçlerinde ortaya çıkan ertelenmiĢ vergi varlığı tutarları üzerinde pozitif etkiye sahip olan en önemli standartların; Devlet TeĢvikleri ve Yardımları Standardı, ÇalıĢanlara Sağlanan Faydalar Standardı, Hasılat Standardı ve Stoklar Standardı olduğu görülmektedir. Sözü edilen standartların, bu sektördeki firma bilançolarında yer alan ertelenmiĢ vergi varlığı tutarına 6 yıllık süreçteki toplam katkısı, sırasıyla, yaklaĢık olarak 240 Milyon TL, 220 Milyon TL, 115 Milyon TL ve 80 Milyon TL‟dir. Bu standartların neden olduğu ertelenmiĢ vergi varlığı tutarları toplamı (yaklaĢık 655 Milyon TL), Gıda, Ġçki ve Tütün Sektörü‟nde ortaya çıkan ertelenmiĢ vergi varlığı toplam tutarının (1.815 Milyon TL‟nin) %36‟sına denk gelmektedir.

Geriye kalan standartların etkisi ise göreceli olarak daha azdır. EK-25‟de, ilgili standartların neden olduğu ertelenmiĢ vergi varlığı tutarlarının ilgili alt sektörde faaliyet gösteren tüm firmaların aktif toplamına oranı gösterilmektedir.

143 Grafik 64: Gıda, Ġçki ve Tütün Sektörünün ErtelenmiĢ Vergi Varlığı Tutarı Toplamlarının Bu Sektördeki Baz Firmaların Aktif Toplamına Oranı (Standart

Bazında)

Grafik 64 incelendiğinde; Gıda, Ġçki ve Tütün Sektörü‟ndeki ertelenmiĢ vergi varlığı tutarlarının, bu sektörde faaliyet gösteren baz firmaların aktif toplamı içerisinde daha yüksek paya sahip olmasına neden olan en önemli standart uygulamaların, Maddi Duran Varlıklar Standardı ile Devlet TeĢvikleri ve Yardımlarının MuhasebeleĢtirilmesi Standardı olduğu görülmektedir. Bu standartların neden olduğu ertelenmiĢ vergi varlıklarının 6 yıllık toplamlarının, baz firmaların yıllık ortalama aktif tutarlarının içerisindeki payı, sırasıyla, yaklaĢık olarak %6.2 ve %2.6‟dır. Sözü edilen standartların neden olduğu ertelenmiĢ vergi varlıklarının 6 yıllık toplam tutarlarının, baz firmaların 6 yıllık aktif toplamları içerisindeki payı ise yaklaĢık olarak %6.1 ve %0.4‟tür.

3.4.7.1.2 ErtelenmiĢ Vergi Varlığının OluĢumuna Neden Olan Ana Hesap Kalemleri

Gıda, Ġçki ve Tütün sektörüne ait firma bilançolarında yer bulan ertelenmiĢ vergi varlığı tutarlarının ortaya çıkmasına neden olan ve firma faaliyetlerinin muhasebeleĢtirilmesinde kullanılan en önemli ana hesap kalemlerinin neler olduğu ve bu hesap kalemlerinin ertelenmiĢ vergi varlığı tutarına olan etkisi, yıllar itibariyle, Grafik 65‟te göstermektedir.

144 Grafik 65: Gıda, Ġçki ve Tütün Sektöründe ErtelenmiĢ Vergi Varlığına Neden

Olan Ana Hesap Kalemleri

Grafik incelendiğinde, Gıda, Ġçki ve Tütün sektöründe faaliyet gösteren firmaların muhasebe süreçlerinde ortaya çıkan ertelenmiĢ varlığına neden olan en önemli ana hesap kalemlerinin, sırasıyla; GeçmiĢ Yıllar Karları/Zararları, Devlet TeĢvik ve Yatırımları, ÇalıĢanlara Sağlanan Faydalara ĠliĢkin KarĢılıklar ve Ticari Alacaklar hesaplarının olduğu görülmektedir. Sözü edilen hesap kalemlerinin, bu sektördeki firma bilançolarında gözüken ertelenmiĢ vergi varlığı tutarına toplam katkısı 6 yıllık süreçte yaklaĢık olarak, sırasıyla, 550 Milyon TL, 230 Milyon TL, 210 Milyon TL ve 90 Milyon TL‟dir. 6 yıllık süreçte, bu hesap kalemlerinin neden olduğu ertelenmiĢ vergi varlığı tutarları toplamı (yaklaĢık 1.080 Milyon TL), Gıda, Ġçki ve Tütün Sektörü‟nde ortaya çıkan ertelenmiĢ vergi varlığı toplam tutarının (1.815 Milyon TL‟nin) %60‟ına denk gelmektedir. Geriye kalan hesap kalemlerinin etkisi ise göreceli olarak daha azdır. Ġlgili ana hesap kalemlerinin neden olduğu ertelenmiĢ vergi varlığı tutarlarının sektörde faaliyet gösteren tüm firmaların aktif toplamına oranı, EK-26‟da gösterilmektedir.

145 Grafik 66: Gıda, Ġçki ve Tütün Sektörünün ErtelenmiĢ Vergi Varlığı Tutarı Toplamlarının Bu Sektördeki Baz Firmaların Aktif Toplamına Oranı (Hesap

Bazında)

Grafik 66‟ya göre Gıda, Ġçki ve Tütün Sektörü‟nde faaliyet gösteren baz firmaların aktif toplamı içerisinde, sırasıyla, GeçmiĢ Yıllar Karları/Zararları, Maddi Duran Varlıklar hesabının ve Devlet TeĢvikleri ve Yatırımları hesabının neden olduğu ertelenmiĢ varlığı tutarlarının daha yüksek paya sahip olduğu görülmektedir. Sözü edilen hesap kalemlerinin neden olduğu ertelenmiĢ vergi varlıklarının 6 yıllık toplamlarının, baz firmaların yıllık ortalama aktif tutarları içindeki payı, yaklaĢık olarak %2.1, %0.7 ve %0.3‟tür. Bu hesap kalemlerinin neden olduğu ertelenmiĢ vergi varlıklarının 6 yıllık toplamlarının, baz firmaların 6 yıllık aktif toplamları içerisindeki payı ise yaklaĢık olarak %0.35, %0.11 ve %0.05‟tir.

Ayrıntılı tablolarla desteklenmiĢ grafik sunumları incelendiğinde; Gıda, Ġçki ve Tütün Sektörü‟nde faaliyet gösteren firmaların bilançolarındaki ertelenmiĢ vergi varlığı tutarlarının ortaya çıkmasına, firma faaliyetlerinin muhasebeleĢtirilmesinde kullanılan Ģu önemli hesap kalemlerinin neden olduğu tespit edilmiĢtir:

(i) GeçmiĢ Yıllar Karları/Zararları hesabı, (ii) Maddi Duran Varlıklar hesabı,

(iii) Devlet TeĢvikleri ve Yatırımları hesabı,

(iv) ÇalıĢanlara Sağlanan Faydalara ĠliĢkin KarĢılıklar hesabı, (v) Ticari Alacaklar hesabı ve

146 (vi) Stoklar hesabı.

3.4.7.2 Gıda, Ġçki ve Tütün Sektöründe ErtelenmiĢ Vergi Yükümlülüğü Analizi

Gıda, Ġçki ve Tütün Sektöründe faaliyet gösteren ve çalıĢmanın konusunu oluĢturan 25 firmanın ertelenmiĢ vergi yükümlülüğü tutarları yıllar itibariyle Grafik 67‟de yer almaktadır.

Grafik 67: Gıda, Ġçki ve Tütün Sektörünün ErtelenmiĢ Vergi Yükümlülüğü Tutarları

Grafik 67‟ye göre; ilgili sektördeki firmalara ait ertelenmiĢ vergi yükümlülükleri, yıllar itibariyle artıĢ göstermektedir. ġöyle ki 2011 yılında yaklaĢık 187 Milyon TL düzeyinde olan ertelenmiĢ vergi yükümlülüğü toplam tutarının, 2016 yılında 754 Milyon TL düzeyinde olduğu görülmektedir.

AĢağıdaki baĢlıklar altında; bu sektörde ortaya çıkan ertelenmiĢ vergi yükümlülüğüne etki eden standart uygulamalarının ve hesap kalemlerinin ayrıntılı analizine yer verilmektedir.

3.4.7.2.1 ErtelenmiĢ Vergi Yükümlülüğüne Neden Olan Standart Uygulamaları

Gıda, Ġçki ve Tütün Sektörü‟nde faaliyet gösteren firmaların bilançolarında yer alan ertelenmiĢ vergi yükümlülüğü tutarlarının ortaya çıkmasına neden olan en önemli

147 standart uygulamaları ve ilgili standartların ertelenmiĢ vergi yükümlülüğü üzerindeki etkileri, yıllar itibariyle, Grafik 68‟de gösterilmektedir.

Grafik 68: Gıda, Ġçki ve Tütün Sektöründe ErtelenmiĢ Vergi Yükümlülüğüne Neden Olan Standart Uygulamaları

Grafik 68‟e göre; ilgili alt sektörde faaliyet gösteren firmaların muhasebe süreçlerinde ortaya çıkan ertelenmiĢ vergi yükümlülüğü tutarları üzerinde pozitif etkiye sahip olan en önemli standardın, Maddi Duran Varlıklar Standardı olduğu görülmektedir. Bu standardın, Gıda, Ġçki ve Tütün Sektörü‟ndeki firma bilançolarında gözüken ertelenmiĢ vergi yükümlülüğü tutarına olan toplam katkısı 6 yıllık süreçte, yaklaĢık olarak 2.350 Milyon TL‟dir. Sözü edilen standardın neden olduğu ertelenmiĢ vergi yükümlülüğü tutarı, sektörde ortaya çıkan ertelenmiĢ vergi yükümlülüğü toplam tutarının (2.592 Milyon TL‟nin) %90‟nına denk gelmektedir.

Grafik 68, standartların neden olduğu ertelenmiĢ vergi yükümlülüğü tutarlarını TL cinsinden ifade ederken; EK-27‟de ise ilgili standartların neden olduğu ertelenmiĢ vergi yükümlülüğü tutarlarının ilgili alt sektörde faaliyet gösteren tüm firmaların aktif toplamına oranı gösterilmektedir.

148 Grafik 69: Gıda, Ġçki ve Tütün Sektörünün ErtelenmiĢ Vergi Yükümlülüğü Tutarlarının Bu Sektördeki Baz Firmaların Aktif Toplamına Oranı (Standart

Bazında)

Grafik 69‟a göre Gıda, Ġçki ve Tütün Sektörü‟nde faaliyet gösteren baz firmaların aktif toplamı içerisinde, Maddi Duran Varlıklar Standardı, Devlet TeĢvikleri ve Yardımları, KarĢılıklar KoĢullu Borçlar ve KoĢullu Varlıklar ile Varlıklarda Değer DüĢüklüğü Standardının neden olduğu ertelenmiĢ vergi yükümlülüğü tutarlarının daha yüksek paya sahip olduğu görülmektedir. Bu standartların neden olduğu ertelenmiĢ vergi yükümlülüğü tutarlarının 6 yıllık toplamlarının, baz firmaların yıllık ortalama aktif tutarları içerisindeki payı, sırasıyla, yaklaĢık olarak %19, %7, %6 ve

%5‟tir. Sözü edilen standartların neden olduğu ertelenmiĢ vergi yükümlülüklerinin 6 yıllık toplamlarının, baz firmaların 6 yıllık aktif toplamları içerisindeki payı ise yaklaĢık olarak %3.1, %1.1, %1 ve %0,9‟dur.

3.4.7.2.2 ErtelenmiĢ Vergi Yükümlülüğüne Neden Olan Ana Hesap Kalemleri

Gıda, Ġçki ve Tütün sektörüne ait Firma faaliyetlerinin muhasebeleĢtirilmesinde kullanılan ve bu firmaların bilançolarında yer bulan ertelenmiĢ vergi yükümlülüğü tutarlarının ortaya çıkmasına neden olan, en önemli hesap kalemlerinin neler olduğu ve bu hesap kalemlerinin ertelenmiĢ vergi yükümlülüğü tutarına olan etkisi, yıllar itibariyle, Grafik 70‟de gösterilmektedir.

149 Grafik 70: Gıda, Ġçki ve Tütün Sektöründe ErtelenmiĢ Vergi Yükümlülüğüne

Neden Olan Ana Hesap Kalemleri

Grafik incelendiğinde; Gıda, Ġçki ve Tütün Sektörü‟nde faaliyet gösteren firmaların muhasebe süreçlerinde ortaya çıkan ertelenmiĢ vergi yükümlülüklerinin, ağırlıklı olarak Maddi Duran Varlıklar hesabının kullanılması nedeniyle ortaya çıktığı anlaĢılmaktadır. Sözü edilen hesap kaleminin, bu sektördeki firma bilançolarında gözüken ertelenmiĢ vergi yükümlülüğü tutarına toplam katkısı 6 yıllık süreçte yaklaĢık olarak 2.350 Milyon TL‟dir. Bu hesap kaleminin neden olduğu 6 yıllık toplam ertelenmiĢ vergi yükümlülüğü tutarı, sektörde ortaya çıkan ertelenmiĢ vergi yükümlülüğü toplam tutarının (2.592 Milyon TL‟nin) %90‟nına denk gelmektedir.

Geriye kalan hesap kalemlerinin etkisi ise göreceli olarak daha azdır. Ġlgili ana hesap kalemlerinin neden olduğu ertelenmiĢ vergi yükümlülüğü tutarlarının sektörde faaliyet gösteren tüm firmaların aktif toplamına oranı, EK-28‟de gösterilmektedir.

150 Grafik 71: Gıda, Ġçki ve Tütün Sektörünün ErtelenmiĢ Vergi Yükümlülüğü Toplamlarının Bu Sektördeki Baz Firmaların Aktif Toplamına Oranı (Hesap

Bazında)

Grafik 71‟e göre; Gıda, Ġçki ve Tütün Sektörü‟nde faaliyet gösteren baz firmaların aktif toplamı içerisinde, Yeniden Değerleme ve Ölçüm Kazanç / Kayıpları hesabının kullanılması nedeniyle ortaya çıkan ertelenmiĢ vergi yükümlülüğü tutarlarının daha yüksek paya sahip olduğu görülmektedir. Sözü edilen hesap kaleminin neden olduğu ertelenmiĢ vergi yükümlülüklerinin 6 yıllık toplamlarının, baz firmaların yıllık ortalama aktif tutarları içerisindeki payı, yaklaĢık olarak %45‟tir. Bu hesap kaleminin neden olduğu ertelenmiĢ vergi yükümlülüklerinin 6 yıllık toplamlarının, baz firmaların 6 yıllık aktif toplamları içerisindeki payı ise yaklaĢık olarak %7.3‟tür.