Metal EĢya, Makine ve Gereç Yapım Sektörü

Hisseleri Borsa Ġstanbul Pay Piyasasında alınıp satılan ve Ġmalat Sanayi sektörünün alt sektörlerinden olan Metal EĢya, Makine ve Gereç Yapım Sektörü‟nde toplam 30 firma faaliyet göstermektedir. Bu firmalardan 5‟inin verisine ulaĢılamadığından ötürü analizler 25 firma verisi kullanılarak yapılmıĢtır. Analizler, ertelenmiĢ vergi varlıkları ve ertelenmiĢ vergi yükümlülükleri açısından ayrı ayrı ele alınarak gerçekleĢtirilmektedir.

101 3.4.3.1 Metal EĢya, Makine ve Gereç Yapım Sektöründe ErtelenmiĢ Vergi Varlığı Analizi

Metal EĢya, Makine ve Gereç Yapım Sektörü‟nde faaliyet gösteren ve çalıĢmanın konusunu oluĢturan 25 firmanın ertelenmiĢ vergi varlığı tutarları yıllar itibariyle Grafik 22‟de yer almaktadır.

Grafik 22: Metal EĢya, Makine ve Gereç Yapım Sektörünün ErtelenmiĢ Vergi Varlığı Tutarları

Grafik 22‟ye göre; ilgili sektörde faaliyet gösteren firmalara ait ertelenmiĢ vergi varlığı tutarlarının toplamı, yıllar itibariyle sürekli olarak artmaktadır. 2011 yılında yaklaĢık 645 Milyon TL düzeyinde olan ertelenmiĢ vergi varlığı toplam tutarının, 2016 yılında yaklaĢık beĢ katına çıkarak 2.958 Milyon TL düzeyine ulaĢmıĢ olduğu görülmektedir.

Ġlgili alt sektörde faaliyet gösteren firmalarda ertelenmiĢ vergi varlığı tutarlarının ortaya çıkmasına neden olan en önemli standart uygulamalarının ve hesap kalemlerinin neler olduğuna ve bu faktörlerin ertelenmiĢ vergi varlığı tutarlarına yıllar itibariyle ne derece katkı sağladığına ise aĢağıdaki baĢlıklar altında yer verilmektedir.

102 3.4.3.1.1 ErtelenmiĢ Vergi Varlığının OluĢumuna Neden Olan Standart Uygulamaları

Metal EĢya, Makine ve Gereç Yapım Sektörü‟nde faaliyet gösteren firmaların bilançolarında yer alan ertelenmiĢ vergi varlığı tutarlarının ortaya çıkmasına neden olan en önemli standart uygulamaları ve ilgili standartların ertelenmiĢ vergi varlığı tutarı üzerindeki etkisi, yıllar itibariyle, Grafik 23‟te gösterilmektedir.

Grafik 23: Metal EĢya, Makine ve Gereç Yapım Sektöründe ErtelenmiĢ Vergi Varlığına Neden Olan Standart Uygulamaları

Grafik 23 incelendiğinde; ilgili alt sektörde faaliyet gösteren firmaların muhasebe süreçlerinde ortaya çıkan ertelenmiĢ vergi varlığı tutarları üzerinde pozitif etkiye sahip olan en önemli standartların; Devlet TeĢvikleri ve Yardımlarının MuhasebeleĢtirilmesi Standardı, KarĢılıklar KoĢullu Borçlar ve KoĢullu Varlıklar Standardı ile ÇalıĢanlara Sağlanan Faydalar Standardı olduğu görülmektedir. Sözü edilen standartların, bu sektördeki firma bilançolarında yer alan ertelenmiĢ vergi varlığı tutarına 6 yıllık süreçteki toplam katkısı, sırasıyla, yaklaĢık olarak 6 Milyar TL, 900 Milyon TL ve 700 Milyon TL‟dir. Bu standartların neden olduğu ertelenmiĢ vergi varlığı tutarları toplamı (yaklaĢık 7.600 Milyon TL), Metal EĢya, Makine ve Gereç Yapım Sektörü‟nde ortaya çıkan ertelenmiĢ vergi varlığı toplam tutarının (9.272 Milyon TL‟nin) %82‟sine denk gelmektedir. Geriye kalan standartların etkisi ise göreceli olarak daha azdır.

103 Grafik 23‟te, standartların neden olduğu ertelenmiĢ vergi varlığı tutarlarının büyüklükleri TL cinsinden ifade edilirken; EK-9‟da ise ilgili standartların neden olduğu ertelenmiĢ vergi varlığı tutarlarının ilgili alt sektörde faaliyet gösteren tüm firmaların aktif toplamına oranı gösterilmektedir.

Grafik 24 incelendiğinde; Metal EĢya, Makine ve Gereç Yapım Sektörü‟ndeki ertelenmiĢ vergi varlığı tutarlarının, bu sektörde faaliyet gösteren baz firmaların aktif toplamı içerisinde daha yüksek paya sahip olmasına neden olan en önemli standart uygulamalarının, sırasıyla, Devlet TeĢvikleri ve Yardımlarının MuhasebeleĢtirilmesi, ĠnĢaat SözleĢmeleri ve Maddi Olmayan Duran Varlıklar Standartlarının olduğu görülmektedir. Bu standartların neden olduğu ertelenmiĢ vergi varlıklarının 6 yıllık toplamlarının, baz firmaların yıllık ortalama aktif tutarlarının içindeki payı, yaklaĢık olarak %17.8, %4.2 ve %1.8‟dir. Sözü edilen standartların neden olduğu ertelenmiĢ vergi varlıklarının 6 yıllık toplam tutarlarının, baz firmaların 6 yıllık aktif toplamları içerisindeki payı ise yaklaĢık olarak %3, %0.7 ve %0.3‟tür.

Grafik 24: Metal EĢya, Makine ve Gereç Yapım Sektörünün ErtelenmiĢ Vergi Varlığı Tutarı Toplamlarının Bu Sektördeki Baz Firmaların Aktif Toplamına

Oranı (Standart Bazında)

Ayrıntılı tablolarla desteklenmiĢ grafik sunumlarıyla yapılan analizler sonucunda;

Metal EĢya, Makine ve Gereç Yapım Sektörü‟nde faaliyet gösteren firma

104 bilançolarındaki ertelenmiĢ vergi varlığı tutarlarının var olmasına, Ģu önemli standart uygulamalarının temel teĢkil ettiği görülmektedir:

(i) Devlet TeĢvikleri ve Yardımlarının MuhasebeleĢtirilmesi, (ii) ĠnĢaat SözleĢmeleri,

(iii) Maddi Olmayan Duran Varlıklar ve

(iv) KarĢılıklar, KoĢullu Borçlar ve KoĢullu Varlıklar Standardı.

3.4.3.1.2 ErtelenmiĢ Vergi Varlığının OluĢumuna Neden Olan Ana Hesap Kalemleri

Metal EĢya, Makine ve Gereç Yapım sektörüne ait firma bilançolarında yer bulan ertelenmiĢ vergi varlığı tutarlarının ortaya çıkmasına neden olan ve firma faaliyetlerinin muhasebeleĢtirilmesinde kullanılan en önemli ana hesap kalemlerinin neler olduğu ve bu hesap kalemlerinin ertelenmiĢ vergi varlığı tutarına olan etkisi, yıllar itibariyle, Grafik 25‟te göstermektedir.

Grafik 25: Metal EĢya, Makine ve Gereç Yapım Sektöründe ErtelenmiĢ Vergi Varlığına Neden Olan Ana Hesap Kalemleri

Grafik incelendiğinde, Metal EĢya, Makine ve Gereç Yapım sektöründe faaliyet gösteren firmaların muhasebe süreçlerinde ortaya çıkan ertelenmiĢ varlığına neden olan en önemli ana hesap kalemlerinin, sırasıyla; Devlet TeĢvik ve Yardımları, Kısa ve Uzun Vadeli KarĢılıklar ile ÇalıĢanlara Sağlanan Faydalara ĠliĢkin KarĢılıklar

105 hesaplarının olduğu görülmektedir. Sözü edilen hesap kalemlerinin, bu sektördeki firma bilançolarında gözüken ertelenmiĢ vergi varlığı tutarına toplam katkısı 6 yıllık süreçte yaklaĢık olarak, sırasıyla, 6 Milyar TL, 900 Milyon TL ve 700 Milyon TL‟dir.6 yıllık süreçte, bu üç hesap kaleminin neden olduğu ertelenmiĢ vergi varlığı tutarları toplamı (yaklaĢık 7.600 Milyon TL), Metal EĢya, Makine ve Gereç Yapım Sektörü‟nde ortaya çıkan ertelenmiĢ vergi varlığı toplam tutarının (9.272 Milyon TL‟nin) %82‟sine denk gelmektedir. Geriye kalan hesap kalemlerinin etkisi ise nisbi olarak daha azdır. Ġlgili ana hesap kalemlerinin neden olduğu ertelenmiĢ vergi varlığı tutarlarının Metal EĢya, Makine ve Gereç Yapım Sektörü‟nde faaliyet gösteren tüm firmaların aktif toplamına oranı, EK-10‟da gösterilmektedir.

Grafik 26: Metal EĢya, Makine ve Gereç Yapım Sektörünün ErtelenmiĢ Vergi Varlığı Tutarı Toplamlarının Bu Sektördeki Baz Firmaların Aktif Toplamına

Oranı (Hesap Bazında)

Grafik 26‟ya göre Metal EĢya, Makine ve Gereç Yapım Sektörü‟nde faaliyet gösteren baz firmaların aktif toplamı içerisinde, sırasıyla, Devlet TeĢvikleri ve Yatırımları hesabının, GeçmiĢ Yıllar Karları ve Zararları hesabının ve Yıllara Yaygın ĠnĢaat Giderleri hesabının, neden olduğu ertelenmiĢ varlığı tutarlarının daha yüksek paya sahip olduğu görülmektedir.

Sözü edilen hesap kalemlerinin neden olduğu ertelenmiĢ vergi varlıklarının 6 yıllık toplamlarının, baz firmaların yıllık ortalama aktif tutarları içindeki payı, yaklaĢık

106 olarak %17.8, %5.5 ve %4.2‟dir. Bu hesap kalemlerinin neden olduğu ertelenmiĢ vergi varlıklarının 6 yıllık toplamlarının, baz firmaların 6 yıllık aktif toplamları içerisindeki payı ise yaklaĢık olarak %3, %0.9 ve %0.7‟dir.

3.4.3.2 Metal EĢya, Makine ve Gereç Yapım Sektöründe ErtelenmiĢ Vergi Yükümlülüğü Analizi

Sektörde faaliyet gösteren ve çalıĢmanın konusunu oluĢturan 25 firmanın ertelenmiĢ vergi yükümlülüğü tutarları yıllar itibariyle Grafik 27‟de yer almaktadır.

Grafik 27: Metal EĢya, Makine ve Gereç Yapım Sektörünün ErtelenmiĢ Vergi Yükümlülüğü Tutarları

Grafik 27‟ye göre; sektördeki firmalara ait ertelenmiĢ vergi yükümlülüğü tutarlarının toplamı, yıllar itibariyle artıĢ göstermektedir. 2011 yılında yaklaĢık 697 Milyon TL düzeyinde olan ertelenmiĢ vergi yükümlülüğü toplam tutarının, 2016 yılında 1.504 Milyon TL düzeyine ulaĢmıĢ olduğu görülmektedir.

AĢağıda bu sektörde ortaya çıkan ertelenmiĢ vergi yükümlülüğüne etki eden standart uygulamalarının ve hesap kalemlerinin ayrıntılı analizine yer verilmektedir.

107 3.4.3.2.1 ErtelenmiĢ Vergi Yükümlülüğüne Neden Olan Standart Uygulamaları

Metal EĢya, Makine ve Gereç Yapım Sektörü‟nde faaliyet gösteren firmaların bilançolarında yer alan ertelenmiĢ vergi yükümlülüğü tutarlarının ortaya çıkmasına neden olan standart uygulamaları ve ilgili standartların ertelenmiĢ vergi yükümlülüğü üzerindeki etkisi, yıllar itibariyle, Grafik 28‟de gösterilmektedir.

Grafik 28: Metal EĢya, Makine ve Gereç Yapım Sektöründe ErtelenmiĢ Vergi Yükümlülüğüne Neden Olan Standart Uygulamaları

Grafik 28‟e göre; ilgili alt sektörde faaliyet gösteren firmaların ertelenmiĢ vergi yükümlülüğü tutarları üzerinde pozitif etkiye sahip olan en önemli standardın, Maddi Duran Varlıklar Standardı olduğu görülmektedir. Bu standardın, Metal EĢya, Makine ve Gereç Yapım Sektörü‟ndeki firma bilançolarında görünen ertelenmiĢ vergi yükümlülüğü tutarına olan toplam katkısı 6 yıllık süreçte, yaklaĢık olarak 5.500 Milyon TL‟dir. Bu standardın neden olduğu ertelenmiĢ vergi yükümlülüğü tutarı, sektörde ortaya çıkan ertelenmiĢ vergi yükümlülüğü toplam tutarının (6.010 Milyon TL‟nin) %91‟ine denk gelmektedir. Grafik 28, standartların neden olduğu ertelenmiĢ vergi yükümlülüğü tutarlarını TL cinsinden ifade ederken; EK-11‟de ise ilgili standartların neden olduğu ertelenmiĢ vergi yükümlülüğü tutarlarının ilgili alt sektörde faaliyet gösteren tüm firmaların aktif toplamına oranı gösterilmektedir.

108 Grafik 29: Metal EĢya, Makine ve Gereç Yapım Sektörünün ErtelenmiĢ Vergi

Yükümlülüğü Tutarlarının Bu Sektördeki Baz Firmaların Aktif Toplamına Oranı (Standart Bazında)

Grafik 29‟a göre Metal EĢya, Makine ve Gereç Yapım Sektörü‟nde faaliyet gösteren baz firmaların aktif toplamı içerisinde, sırasıyla, Maddi Duran Varlıklar Standardının, ĠnĢaat SözleĢmeleri Standardının ve Maddi Olmayan Duran Varlıklar Standardının neden olduğu ertelenmiĢ vergi yükümlülüğü tutarlarının daha yüksek paya sahip olduğu görülmektedir. Bu standartların neden olduğu ertelenmiĢ vergi yükümlülüğü tutarlarının 6 yıllık toplamlarının, baz firmaların yıllık ortalama aktif tutarları içerisindeki payı, yaklaĢık olarak %13,2, %2.2 ve %1.9‟dur. Sözü edilen standartların neden olduğu ertelenmiĢ vergi yükümlülüklerinin 6 yıllık toplamlarının, baz firmaların 6 yıllık aktif toplamları içerisindeki payı ise yaklaĢık olarak %2.2,

%0.4 ve %0,3‟tür.

3.4.3.2.2 ErtelenmiĢ Vergi Yükümlülüğüne Neden Olan Ana Hesap Kalemleri

Metal EĢya, Makine ve Gereç Yapım sektörüne ait firma faaliyetlerinin muhasebeleĢtirilmesinde kullanılan ve bu firmaların bilançolarında yer bulan ertelenmiĢ vergi yükümlülüğü tutarlarının ortaya çıkmasına neden olan, ana hesap kalemlerinin neler olduğu ve bu hesap kalemlerinin ertelenmiĢ vergi yükümlülüğü tutarına olan etkisi, yıllar itibariyle, Grafik 30‟da gösterilmektedir.

109 Grafik 30: Metal EĢya, Makine ve Gereç Yapım Sektöründe ErtelenmiĢ Vergi

Yükümlülüğüne Neden Olan Ana Hesap Kalemleri

Grafik incelendiğinde; Metal EĢya, Makine ve Gereç Yapım sektöründe faaliyet gösteren firmaların muhasebe süreçlerinde ortaya çıkan ertelenmiĢ vergi yükümlülüklerinin, ağırlıklı olarak Maddi Duran Varlıklar hesabının kullanılması nedeniyle ortaya çıktığı anlaĢılmaktadır. Sözü edilen hesap kaleminin, bu sektördeki firma bilançolarında gözüken ertelenmiĢ vergi yükümlülüğü tutarına toplam katkısı 6 yıllık süreçte yaklaĢık olarak 5.500 Milyon TL‟dir. Bu hesap kaleminin neden olduğu 6 yıllık toplam ertelenmiĢ vergi yükümlülüğü tutarı, sektörde ortaya çıkan ertelenmiĢ vergi yükümlülüğü toplam tutarının (6.010 Milyon TL‟nin) %91‟ine denk gelmektedir. Geriye kalan hesap kalemlerinin etkisi ise göreceli olarak daha azdır.

Ġlgili ana hesap kalemlerinin neden olduğu ertelenmiĢ vergi yükümlülüğü tutarlarının Metal EĢya, Makine ve Gereç Yapım Sektörü‟nde faaliyet gösteren tüm firmaların aktif toplamına oranı, EK-12‟de gösterilmektedir.

110 Grafik 31: Metal EĢya, Makine ve Gereç Yapım Sektörünün ErtelenmiĢ Vergi

Yükümlülüğü Toplamlarının Bu Sektördeki Baz Firmaların Aktif Toplamına Oranı (Hesap Bazında)

Grafik 31‟e göre; sektörde faaliyet gösteren baz firmaların aktif toplamı içerisinde, sırasıyla, Maddi Duran Varlıklar, Yıllara Yaygın ĠnĢaat Giderleri ile Maddi Olmayan Duran Varlıklar hesaplarının kullanılması nedeniyle ortaya çıkan ertelenmiĢ vergi yükümlülüğü tutarlarının daha yüksek paya sahip olduğu görülmektedir. Sözü edilen hesap kalemlerinin neden olduğu ertelenmiĢ vergi yükümlülüklerinin 6 yıllık toplamlarının, baz firmaların yıllık ortalama aktif tutarları içerisindeki payı, yaklaĢık olarak %13.1, %2.4 ve %1.9‟dur. Bu hesap kalemlerinin neden olduğu ertelenmiĢ vergi yükümlülüklerinin 6 yıllık toplamlarının, baz firmaların 6 yıllık aktif toplamları içerisindeki payı ise yaklaĢık olarak %2.2, %0.4 ve %0,3‟tür.