Sendikal nedenle fesih hakkında bazı düzenlemeler, sözleşme ile belirlenebileceği gibi toplu iş sözleşmesi ile de öngörülebilir. Zira toplu iş sözleşmesi özerk yapıda ve normatif hükümler içerebilir. Sendikal nedenle fesih hakkında düzenlemeler öngörebilmesi de bundan kaynaklanmaktadır.
Toplu iş sözleşmeleriyle, sözleşmeden yararlanan işçilerin sendikal nedenle feshe karşı korunması amacıyla ek güvenceler öngörülebilir veya mevcut güvencelerin işçi lehine sınırları değiştirilerek yani tazminat miktarları yükseltilerek sendikal tazminat teminatının etkinliği sağlanabilir522.
Toplu iş sözleşmesi hükümleri ile sendikal nedenle feshi engellemek amacıyla öncelikle cezai şart öngörülebilir. İş güvencesinden yararlanan işçiler açısından sözleşme ile sendikal nedenle feshe karşı cezai şart öngörülmesi İK m. 21’de yer alan mutlak emrediciliği ortadan kaldıracağı için hukuken imkansızdır523.
İş güvencesinden yararlanamayan işçilerin iş sözleşmesinin sendikal nedenle feshi halinde ise mevzuatta öngörülen tazminatlar haricinde ek cezai şartlar öngörülebilir. Örneğin sendikal nedenle feshin ispatlanması halinde işçinin kanundan doğan tazminat haklarına ilave olarak ayrıca bir bedel ödenmesi öngörülebilir. 521Y22HD, 09.11.2017 t. ve 2017/43052 E. - 2017/24625 K. sy. ilamı“ … Kişilik hakları hukuka aykırı
olarak saldırıya uğrayan kimse manevi tazminata hükmedilmesini isteyebilir. Manevi tazminatın amacı, kişilik hakkı saldırıya uğrayan tarafın, bozulan ruhsal dengesini telafi etmek, manevi değerlerindeki eksilmeyi karşılamaktır. Yani, duyulan elem ve ıstırabın kısmen ve imkân nispetinde iadesini amaçlamaktadır. Manevi tazminat isteminin temelinde, davalıların haksız eylemi yatmaktadır. Haksız eylemin unsurları; fiilin hukuka aykırı olmasından doğan zarar, yani fiil ile zarar arasında illiyet bağından ibarettir. Somut olayda; davacının bir süre teknisyen yardımcısı sıfatı ile yeni başlayan memurun altında çalışmış olması sebebi ile manevi tazminat talebinde bulunduğu ve mahkemece talebin kısmen hüküm altına alındığı anlaşılmaktadır. Ancak, somut olay bakımından manevi tazminatın şartları oluşmadığı gibi davacı da manevi zarara uğradığını yöntemince ispatlayabilmiş değildir. Belirtilen sebeple manevi tazminat talebinin reddi gerekirken yazılı gerekçe ile kısmen kabulü hatalı olup bozmayı gerektirmiştir. …”
Erişim:https://karararama.yargitay.gov.tr/YargitayBilgiBankasiIstemciWeb/ ET: 28.04.2019,
Y9HD, 06.07.1999 t. ve 1999/8657E. - 1999/12093K. sy. ilamı, Y9HD, 06.07.1999 t. ve 1999/10607E. - 1999/12142K. sayılı ilamı, Kararlar için bkz: Terzioğlu, 71.
522Süzek, İş Hukuku, s. 648; Sümer, Sendikal Fesih, s. 128; Şahlanan, Fevzi, Toplu İş İlişkileri Açısından Yargıtay’ın 1991 Yılı Kararlarının Değerlendirilmesi, Yargıtay’ın İş Hukuku Kararlarının Değerlendirilmesi 1991,İstanbul 1993, s. 124.
523Süzek, İş Hukuku, s. 648 vd.
152
İş güvencesinden yararlanamayan işçiler hakkında öngörülebilecek ek güvencelerden bir tanesi de, söz konusu bu işçilerin iş güvencesi teminatından yararlandırılmalarıdır. Böylelikle iş güvencesinden yararlanamayan işçiler iş sözleşmesinin feshi de geçerli nedenlerin mevcut olması halinde söz konusu olabilecek, işe iade davası açabileceklerdir. Ayrıca bu işçiler iş güvencesi tazminatıyla eşit ya da daha yüksek tazminatlar talep edebilecektir. Ancak Yargıtay uygulamasında yaygın olarak işe başlatmama tazminatından daha yüksek tazminat öngören sözleşme hükümlerini, iş güvencesinden yararlanamayan işçilerin bu şekilde daha üstün duruma getirildikleri ve bunun eşitlik ilkesine aykırı olduğu gerekçesi ile geçersiz saymaktadır. Ancak iş güvencesinden yararlanamayan işçilerin feshe karşı korunmasını daraltan bir hüküm iş hukukumuzda bulunmamaktadır.
Sözleşme ile işçilerin sendikal nedenle ayrımcılığa karşı korunmasının güvencesi olan sendikal tazminatın alt sınırı yükseltilebilir. Ayrıca, bu işçilerin sözleşmelerinin fesih halinde bu durumun denetlenmesi disiplin kurulunun kontrolüne bırakılabilir. Buna ilave olarak diğer ilave koruyucu tazminatların miktarı sendikal feshe bağlı olarak yükseltilebilir. Sendikaların toplu iş sözleşmesi ile sendikal tazminata ek olarak bu gibi ek güvenceler öngörmeleri işçilerin sendikal feshe karşı koruma altına alınmasının yanı sıra etkinlik alanlarının artması açısından da önemlidir524.
H. BOŞTA GEÇEN SÜRELERE İLİŞKİN ÜCRETİN ÖDENMESİ
İşçinin tek geçim kaynağı olan ücretinin geçersiz nedenle yani sendikal nedenle işten çıkarılması sebebi ile kesilmesi durumunda, işçiye açtığı ve lehine karara bağlanan işe iade davasının sonucu olarak 4 aya kadar boşta geçen süre ücretinin ödenmesi gerekir. Bu durum işçinin bu dönemde zor duruma düşmesini ve mağduriyetini bir miktar da engelleme veya giderilme amacından kaynaklanmaktadır. Bu nedenle İK’ nun 23. maddesi ile geçersiz fesih nedeni ile boşta geçen süreye ilişkin düzenlemeye yer verilmiştir.
“Geçersiz sebeple yapılan feshin sonuçları” başlıklı İK 23. maddenin 3. fıkrası
şu şekildedir: “Kararın kesinleşmesine kadar çalıştırılmadığı süre için işçiye en çok 524Başbuğ, s. 76; Süzek, İş Hukuku, s. 656; Özkaraca, s. 210; Başer, s. 139.
153
dört aya kadar doğmuş bulunan ücret ve diğer hakları ödenir”.İşsözleşmesigeçersiz
sebeple yani sendikal nedenle sona erdirilen işçi işe iade davası açarak işe iadesine mahkemece karar verildiği takdirde söz konusu karar ile işverene yaptığı başvuru neticesinde işverence işe başlatılıp başlatılmadığına bakılmaksızın işe iade kararının kesinleşmesine kadar boşta geçen süre ücretinin işverence işçiye ödenmesi gerekmektedir525.
525Astarlı, Sendikal Güvenceler, s. 165; Özkaraca, s. 278; Güzel, Ali, Toplu İş İlişkileri, Yargıtay’ın İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Kararlarının Değerlendirilmesi 2013, 2017 s. 325.
154
SONUÇ
İnsan emeğinin korunması, iş hukukunun temel amacıdır. İnsan emeğinin işçilerin bir araya gelerek koruması sendikacılığın başlangıç hareketi olmuştur. İşçiler, tek başlarına koruyamayacağı veya elde edemeyeceği bir hakkı bir araya gelmek sureti ile elde edebilir. İşveren karşısında örgütlenerek işverenle eşit veya ona yakın bir güce sahip olabilir. Bu şekilde güç dengelerinin değişmesi gerek iş hukuku gerekse sendikalar hukuku açısından çok önemlidir.
Sendika hakkı ve özgürlüğü birçok uluslararası belgede düzenlenmiş ve güvence altına alınmıştır. Bunun yanı sıra Sendikal haklar Anayasal düzeyde 1982 Anayasasında “Sosyal ve Ekonomik Haklar ve Ödevler” başlığı altında 51. madde ile “Sendika Kurma Hakkı” adı altında düzenlenmiştir
Anayasa ile sendika özgürlüğüne genel bir şekil verilmiş, sendikaların işleyişi hakkındaki düzenlemeler kanuna bırakılmıştır. 6356 s. STİSK mülga 2821 s. SK’na göre daha genel ve sade bir düzenleme yapmıştır. Sendikalar, STİSK’nda yer alan ana kurallara uymak sureti ile diğer kuralları kendi tüzüklerinde belirtecektir.
Sendikalar Hukukunda sendika hak ve özgürlüğü bireysel ve kolektif sendika özgürlüğü olarak ikiye ayrılmaktadır. Bireysel sendika özgürlüğü işçiye ait ve ona tanınan bir özgürlüktür. Olumlu ve olumsuz olmak üzere iki yönü vardır. Buna göre olumlu sendika özgürlüğü işçinin sendikaya üye olabilme ve bu nedenle ayrımcılığa maruz bırakılamayacağını teminat alan bir özgürlüktür. Olumsuz sendika özgürlüğü işçinin sendikaya üye olmaya veya üyelikten ayrılmaya zorlanamayacağını ifade etmektedir. Kolektif sendika özgürlüğü ise sendikalara tanınmış olup sendikanın tüzel kişiliğini, mevcudiyetini ve eylemlerini yani özerkliğinin korunması anlamına gelmektedir. Buna göre sendikal hayatın sekteye uğramaması için sendikaların varlığının korunması anlamına gelmektedir.
Sendika hak ve özgürlüğünün anayasal ve yasal düzeyde tanınması yeterli olmayıp bu hak ve özgürlüğün hayata geçirilmesi ve korunması için bir takım düzenlemelere ihtiyaç vardır. Sendika hakkını hayata geçirip fiilen kullanılmasını sağlayan düzenlemeler genel olarak STİSK’nun “Güvenceler” başlıklı bölümünde “sendika üyeliğini ve sendikal faaliyetin korunması”, “işyeri sendika temsilciliği güvencesi”, “işçi kuruluşu yöneticiliğinin korunması” 23, 24 ve 25. maddeler ile düzenlenmiştir. STİSK’ nda yer alan söz konusu güvenceler dışında ayrıca 4857 s. İK.’nun 18-21. maddelerinde iş güvencesi hükümleri de sendika hakkının korunmasına yönelik yasal düzenlemelerdir.
Hukukumuzda sendikal hayata ilişkin kurallar dikkate alındığında sendikal güvenceler genel olarak “sendikal faaliyet güvencesi, sendika yönetim yöneticiliğinin güvencesi ve sendika işyeri temsilcileri güvencesi olarak” üçe ayrılabilir. Sendikal faaliyet güvencesi sendika yöneticilerinin ve iş yeri sendika temsilciliğinin dışındaki alanlarda sendikal faaliyet konum nedeniyle getirilen güvenceyi anlatmakta ve sendika üyeliği güvencesi ve sendika dışı sendikal faaliyetin güvencesi diye iki başlık altında toplamak mümkündür.
Anayasamızın 51. maddesi “üyelerinin çalışma ilişkilerinde, ekonomik ve
sosyal hak ve menfaatlerini korumak ve geliştirmek” hükmü ile sendikaların amacı
ile iş hayatındaki fonksiyonunu ortaya koymaktadır. Bunun için sendikalar bir takım faaliyetlerde bulunmak zorunda ve bu faaliyetlerini de ancak üyeleri aracılığı ile ifa edebilirler. Dolayısıyla sadece sendikaya üye olmak sendikaların amaçlarını gerçekleştirmesi için yeterli olmamakta işçilerin sendikanın faaliyetlerine de katılmaları gerekmektedir. Bu nedenledir ki hem sendikaya üyelik hem sendikal faaliyet hukuken korunmaktadır.
STİSK’ nun 25. vd. maddelerine baktığımızda işçi sendikası üyeliğinin; işe alınmada, iş ilişkisinin devamı esnasında ve işe son verilmesinde gibi aşamalarda güvence alındığı görülmektedir. İş sözleşmesi kurulurken devam ederken veya sona erdirilirken sendika üyeliğine dayanan farklı davranışlar anılan hüküm ile yasaklanmıştır.
Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu ile işçinin işe girerken hem olumlu hem de olumsuz sendika özgürlüğü koruma altına alınmıştır. Ayrıca işçilerin belli bir
sendikaya girme veya girmemelerinin de zorunlu tutulamayacağı belirtilerek,
“sendika seçme özgürlüğü” de korunmaktadır. Böylece işverenlerin kendisine daha
yakın işçi sendikaları kurulmasını sağlayarak, işçilerin hizmet sözleşmelerinin sendikal alanda organize olmalarını zorlaştırmasını engellemek hedeflenmiştir.
Sendikal haklara ilişkin kanunda yer alan hükümlere aykırı davranan işveren hakkında mülga 2821 sayılı SK.’ nda cezai müeyyide öngörülmekteydi. Bu aykırılığa ilişkin cezai müeyyide yeni STİSK’ da yer almamıştır fakat TCK’ nun 118. maddesi ile “Sendikal Hakların Kullanılmasının Engellenmesi” başlığı altında ceza hukuku bakımında suç olarak düzenlenmiş olup, cebir ve tehdit durumunda önemli cezai yaptırımlar içermektedir.
İşe alınmış ve çalışması (iş ilişkisi) devam ederken, işverenin sendikaya üye olup olmamaları yahut mevcut üyeliklerini sona erdirip erdirmemelerini ölçüt alarak işçiler arasında ile iş şartları bakımından ayırım yapması da STİSK’ nun 25. maddesi hükmüne göre yasaktır. Ayrıca söz konusu bu hüküm iş hukukundaki “eşit davranma
ilkesi” ve “işverenin yönetim hakkıyla” da yakından ilgilidir.
Bir işçi sendikaya üye olması sebebiyle işten çıkartılamayacağı gibi sendikaya üye olmaması sebebiyle veya belli bir sendikaya üye olması veya belli bir sendikaya üye olması sebebiyle de işten çıkartılamaz. Sendikal nedenle fesih dediğimiz bu durum da STİSK tarafından güvence altına alınmış olup başka bir deyişle işveren sendikalı sendikasız işçi ayrımı yapamayacağı gibi işçiye belli bir sendikaya üye olmaya veya olmamaya zorlayamaz.
Sendikal sebeplerle iş sözleşmesinin kurulmasında, devamında veya sona erdirilmesinde sendikal nedenle ayrımcılık yapılması halinde işçilere STİSK ‘nun 25. maddesi ile İK ‘da yer alan düzenlemelerin yanı sıra ayrıca sendikal tazminat talep etme hakkı verilerek, ülkemizde sıkça karşılaşılan sendikacılık karşıtı uygulamalara engel olmak ve cezalandırılmak istenmektedir.
Sendikal tazminatın amacı, ortaya çıkan maddi bir zararı tazmin etmek değil, işvereni fesih hakkını kötüye kullanmaktan kaçınmaya zorlamaktır.
Sendikal tazminatın alt sınırı kanunda öngörülmüş olup götürü nitelikte bir tazminattır. Sendikal tazminat teknik anlamda bir tazminat olmayıp zarar şartı
aranmayıp zarar olsa bile zararın miktarının sendikal tazminat miktarından az olması önemli değildir.
İş sözleşmesinin sendikal sebeple feshi halinde yukarıda belirtilen güvencelerden ve sendikal tazminattan yararlanabilmek için fesih sebebinin sendikal nedenlerle olduğunun kanıtlanması gerekir.
6356 sayılı STİSK’ nun 25. maddesi ise şu şekilde düzenlenmiştir: “ İş
sözleşmesinin sendikal nedenle feshedildiği iddiası ile açılacak davada, feshin nedenini ispat yükümlülüğü işverene aittir. Feshin işverenin ileri sürdüğü nedene dayanmadığını iddia eden işçi, feshin sendikal nedene dayandığını ispatla yükümlüdür.”
Buna göre iş sözleşmesinin feshi halinde, feshin sebebini işveren; feshin sendikal nedenle gerçekleştiğini ise işçi ispat etmelidir. Düzenleme bu haliyle İK 20. maddeye benzemekle birlikte iki düzenleme arasındaki fark, STİSK’nda yer alan düzenlemede işveren geçerli nedenle feshi değil feshin nedenini kanıtlamalıdır.
Sendikal tazminat açısından faiz başlangıç tarihi dava açma tarihi olarak kabul edilmektedir. Yargıtay da yerleşik içtihatlarında sendikal tazminat için faiz başlangıç tarihini dava tarihi olarak kabul etmektedir. Bunun dışında uygulanacak faiz başlangıç tarihlerini; örneğin fesih tarihini emsal kararlarında bozma nedeni olarak belirtmiştir.
Sendikal tazminat açısından genel hükümler uygulanacağından başka bir deyişle sendikal tazminatı düzenleyen hükümlere bakıldığında özel bir faiz oranı belirtilmediğinden işletilecek faiz oranı ise yasal faiz oranıdır.
Sendikal tazminat miktarı işçinin bir yıllık ücretinden az olamaz üst sınırını ise hakim olayın durumuna göre takdir edecektir. Tazminat miktarının alt sınırı kanunkoyucu tarafından kesin olarak öngörülmüş olup aksi yönde uygulamalar mümkün değildir.
Sendikalar tazminat kanunda herhangi bir zamanaşımı süresi öngörülmediğinden sendikal tazminatın zamanaşımına ilişkin olarak genel hükümlere göre 10 yıllık zamanaşımı süresinin uygulanması gerekmektedir.
Ayrımcılık tazminatı, kötüniyet tazminatı sendikal tazminatının farklı ve genel görünümleri olup sendikal tazminat ile ayrımcılık tazminatı ve kötüniyet
tazminatının birlikte istenemeyeceği hakkında yasada özel bir düzenleme bulunmamakla birlikte bu tazminatların sendikal tazminatla birlikte istenemeyeceği görüşü öğretide hakimdir.
STİSK m. 25. gereğince iş güvencesi tazminatı ve sendikal tazminat beraber istenemez. Bu durum işçinin yeniden işe başlatılmaması şeklinde tezahür ederek işverenin dolaylı bir şekilde iş sözleşmesinin sona erdirmesinin bir yolu olarak kullanılabileceğinden hakkaniyete aykırı olup buna dair yasal engelin ortadan kaldırılması gerekmektedir.
Kaynağını oluşturan ve korunan amaçların farklı olması sebebi ile ihbar ve kıdem tazminatı ile maddi ve manevi tazminat talep edilirken bunun yanı sıra sendikal tazminatın da talep edilmesi ise mümkündür.
Son olarak belirtmek gerekir ki 6356 sayılı STİSK eksiklikleri ve uygulamadaki bir takım aksaklıkları bulunmasına rağmen sendikal hak ve özgürlükler bakımından yenilikçi ve demokratik bir adım sayılabilir. Buna etkili olan sebeplerden birisi de Türkiye2nin uluslararası düzeyde ağır eleştirilere maruz kalması ve çeşitli yaptırımlar uygulanmasıdır. 6356 s. STİSK uluslararası hukuka entegrasyon açısından da bu bağlamda önem taşımaktadır. Buna rağmen sendikal hayat ülkemiz açısından etkin ve güçlü değildir. Bu nedenle sendikaların ve üyelerinin faaliyetleri desteklenmeli ve üyeliğin daha verimli bir şekilde teşvik edilmesi gerekmektedir. Bunun yanı sıra konumuz açısından ise sendikal tazminat ile iş güvencesi tazminatının beraber istenebilmesi için yasal engel kaldırılmalıdır. Bunun yanı sıra sendikal tazminat miktarı belirlenirken Yargıtay’ın alt sınırdan uzaklaşmama durumu biraz daha esnetilmeli fakat hakkaniyet gözetilmelidir.
KAYNAKÇA
- Akın, İlhan F. , Kamu Hukuku, İstanbul 1979.
- Aksu, “Mustafa Türk Borçlar Kanununun Getirdiği Yeniliklerden İbra.” Yaşar Üniversitesi Dergisi, Cilt: 8, Sayı: Özel, 97-130.
- Aktay, Nizamettin /Arıcı, Kadir /Senyen-Kaplan, E. Tuncay, İş Hukuku, Yenilenmiş 6. Baskı, Ankara 2013, (İş Hukuku).
- Aktay, Nizamettin, “6356 Sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’na Göre Sendika ve Konfederasyonların Gelir Giderleri ile Denetimlerine İlişkin Olarak Getirilen Yeni Düzenlemeler”, İşveren Dergisi, Kasım-Aralık 2012, - Aktay, Nizamettin, Sendika Hakkı, Ankara 1993.
- Akyiğit, Ercan, “Yeni Sistemde Sendika Üyeliği ve Güvencesi”, Çalışma ve Toplum Dergisi, C. 2, S. 37, 2013, 41-90, (Yeni Sistemde Sendika Üyeliği). - Akyiğit, Ercan, İçtihatlı ve Açıklamalı 4857 Sayılı İş Kanunu Şerhi, 2. Baskı,
C:1, Ankara, 2006 (Şerh).
- Akyiğit, Ercan, İş Hukuku, 11. Baskı, Ankara 2016 (İş Hukuku).
- Akyiğit, Ercan, Türk İş Hukukunda İş Güvencesi, Ankara 2007, (İş Güvencesi).
- Albayrak, Hakan / Yuvalı, Ertuğrul, “İşverenin Eşit Davranma Borcuna Aykırı Davrandığı İddialarının İspat Hukuku Açısından Değerlendirilmesi”,
Legal İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku Dergisi, Cilt: 9, Sayı: 34, İstanbul 2012, 73-112.
- Alpagut, Gülsevil, “6356 Sayılı Yasa’nın Toplu İş Sözleşmesi ve Toplu İş Uyuşmazlıklarına İlişkin Hükümlerinin Değerlendirilmesi - Uluslararası Normlara Uyum”, Legal İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Dergisi, C. 9, S. 35, 2012 (Uluslararası Normlara Uyum).
- Alpagut, Gülsevil, 6356 Sayılı Kanunun Avrupa Konseyi, AB ve UÇO Normlarına Uyumu Açısından Değerlendirilmesi, İş Hukukunda Güncel Sorunlar – 3, İstanbul 2013, (Güncel Sorunlar - 3).
- Alpagut, Gülsevil, Çalışma Yaşamına İlişkin Anayasal Değişikliklere Genel Bakış, Çimento İşveren Dergisi, Temmuz 2010, S. 4, C. 24, 8-25 (Genel Bakış).
- Alpagut, Gülsevil, Toplu İş Sözleşmesinde İşlem Temelinin Çökmesi, İstanbul 2002, (İşlem Temelinin Çökmesi).
- Argun, Fazilet Nurel, “Sendikal Hak ve Özgürlüklerin Hukuki Niteliği”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 1995/1, 5-23.
- Astarlı, Muhittin, “6356 sayılı Yeni Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nun Sendikalar Güvenceler Konusunda Getirdiği Değişiklikler ve Hukuki Sonuçları, Prof. Dr. Oğuz Kürşat Ünal’a Armağan”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 17, S. 1-2, 2013, 141-483.
- Atalay, Esra, Prof. Şükrü Postacıoğlu’na Armağan, Yargısal Temel Haklar, İzmir 1997.
- Aydınöz, Gonca, “Avrupa Birliği Direktifleri ile ATAD Kararları Çerçevesinde Ayrımcılık Yasağı ve Ayrımcılığın İspatı, Çalışma ve Toplum Dergisi”, C. 22, S. 3, 2009, 163-192.
- Aydoğdu, Yasin, “Siyasi Hakların Kullanılmasının Engellenmesi Suçu”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S. 128, 2017, 39-72.
- Bakırcı, Kadriye, İş Güvencesi Kapsamındaki İşçilerin Doğrudan Tazminat Talep Hakları ve Kötüniyet veya Sendikal Tazminat ile Ayrımcılık Tazminatı İlişkisi, Sicil İş Hukuku Dergisi, C. 1, Sayı: 2, 2006, 114-121.
- Baskan, Ş. Esra, 6356 Sayılı Kanun Çerçevesinde İş Sözleşmesinin Sendikal Nedenle Feshi, Ankara 2013.
- Başbuğ, Aydın, Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’na Göre Sendika Üyeliği, Sicil Dergisi, Y. 7, S. 28, 2012. 173-185, (Sendika Üyeliği)
- Başbuğ, Aydın, Toplu İş İlişkileri ve Hukuk, Ankara 2012,
- Başer, Pamir, Sendikal Nedenle Fesihte İşçinin Korunması, Ankara 2010. - Baştürk, Faruk, “İş Sözleşmesinin Sendikal Nedenle Feshi ve İspat Sorunları”,
Legal İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Dergisi, C.6, S. 22, 2009, 569 - 615.
- Bayram, Fuat, “Sendikal Fesih Karinesi”, Legal İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Dergisi, C. 3, S. 12, 2006, 1222 - 1249.
- Birleşik Metal İş Sendikası Gazetesi Dergisi, S. 122, 1998, Erişim:
http://metalworkers.tripod.com/gazete/122_1d.htm#, ET: 01.03.2018.
- Bozkurt Gümrükçüoğlu, Yeliz, “Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’ndaki Sendikal Güvenceler”, İş Hukukunda Genç Yaklaşımlar, Koç Üniversitesi Seminer Yayını, S. 6, 2014, 167- 245.
- Bulut, Ali, Türk İş Hukuku’nda Sendikal Güvenceler, Ankara 2015, Erişim:
http://www.acikarsiv.gazi.edu.tr/File.php?Doc_ID=13492, ET: 23.01.2018.
- Can, Harun, İş Hukukunda Kıdem Tazminatı, İstanbul 2018, Erişim:
file:///C:/Users/packardbell/Downloads/529670.pdf, ET: 23.01.2018,
- Canikoğlu, Nurşen, “İşçi Sendikası Üyeliğinden Çekilme, Kamu-İş Yayınları Dergisi”, C: 4, S: 3, 1998, 79-96.
- Canpolat, Talat, “6356 Sayılı Yeni Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununun Getirdiği Yenilikler”, Toprak İşveren Dergisi S. 96, 2012, 1-11. - Civan, Orhan Ersun/Baş, Eylem Sendika Üyeliği ve Sendikal Faaliyet
Nedeniyle Ayrımcılık, 5. Uluslararası Suç ve Ceza Film Festivali “Ayr/Mc/L/K” Tebliğler, 1. B. , İstanbul 2017.
- Çelik, Nuri, “İşçilerin İşten Çıkarılmalarında İhbar ve Kıdem Tazminatları Dışında İsteyebilecekleri Tazminatlara İlişkin Sorunlar”, Legal İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Dergisi, Sayı: 14, Mayıs 2007, 485 - 496, (Tazminatlara İlişkin Sorunlar).
- Çelik, Nuri, İş Hukuku Cilt II. Kollektif İş Hukuku Bölüm 1 Sendikalar, 2. B. Ankara 1979, (İş Hukuku II).
- Çelik, Nuri, İş Hukuku Dersleri, 25. B. , 2012 İstanbul, (İş Hukuku).
- Çelik, Nuri/Caniklioğlu, Nurşen/Canbolat, Talat, İş Hukuku Dersleri, 31. B. İstanbul 2018.
- Çınar, Özgür Heval, “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Kapsamında Yeni Anayasa’da Sendikal Haklar Nasıl Düzenlenmeli”, İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Dergisi Cilt:9 Sayı:36, 2012, 133-152.
- Çifter, Algun, Prof. Dr. Nuri Çelik’e Armağan, Cilt II, İstanbul 2011.
- Çil, Şahin, “Sendikal Tazminata Dair Karar İncelemesi, Legal İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku Dergisi”, S. 6, 2005, 665-668.
- Çil, Şahin, 6098 Sayılı Borçlar Kanunu Hükümleri Çerçevesinde İş Hukukunda İbra Sözleşmelerinin Geçerliliği, Sicil İş Hukuku Dergisi, C. 6, S. 21, 2011, 66-86, (İbra Sözleşmesi).
- Çil, Şahin, İş Hukukunda İbra Sözleşmesi, Ankara 2007, (İbra).
- Çil, Şahin, Türk Borçlar Kanunu Hükümleri ve Yargıtay İlke Kararlarına Göre İş Hukukunda İbraname, 3. Baskı, Ankara 2013.
- Çil, Şahin/ Kar, Bektaş, 6100 Sayılı HMK’ ye Göre İş Yargısında Belirsiz Alacak Davası ve Kısmi Dava, 2. B. , Ankara 2012, s. 137.
- Çil, Türk Borçlar Kanunu Hükümleri ve Yargıtay İlke Kararlarına Göre İş Hukukunda İbraname, 3. Baskı, Ankara, (İbraname).
- Çöldemli, Ali, 6356 Sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununa Göre Sendikaların Kuruluşu ve Organları, Yüksek Lisans Tezi, Konya 2015.
- Demir, Fevzi, “İşe İade (Feshin Geçersizliği) Hükümlerinden Yararlanma Şartları ve Uygulama Sonuçları”, Legal İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku Dergisi, C: 5, S: 19, 2008, 241-250, (Feshin Geçersizliği).
- Demir, Fevzi, “Sendikaların Kuruluşu ve İşleyişi, Çalışma ve Toplum
Dergisi”, C. 4, S. 39, 2013, 17-42, s. 21, Erişim:
http://www.calismatoplum.org/sayi39/demir.pdf, ET: 08.03.2019,
(Sendikaların Kuruluşu).
- Demir, Fevzi, Sendika Üyeliği ve Sendikal Faaliyete Katılma Güvencesinin Uygulama Kritiği, Osman Güven Çankaya’ya Armağan, Ankara 2010, (Armağan).
- Demir, Fevzi, Sendikal Örgütlenmenin Önündeki Hukuksal Engeller, İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Türk Milli Komitesi 30. Yıl Armağanı, Ankara 2006, (Hukuksal Engeller).
- Demir, Fevzi, Sendikalar Hukuku, İzmir 2007, (2007).
- Demir, Fevzi, Sorularla Hukuk Dizisi 3, Sorularla Toplu İş Hukuku, Ankara
2006, (Hukuk Dizisi 3) Erişim:
http://tbbyayinlari.barobirlik.org.tr/TBBBooks/sorularla-toplu-is-hukuku.pdf, ET: 22.09.2018,
- Demir, Fevzi, Sorularla Toplu İş Hukuku, C. II, Ankara 2006, (2006).
- Demir, Ömer Faruk, “İşe İade Davasında Yargılama”, Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 22, S. 37, 2017, 285-312.
- Demircioğlu, A. Murat/Centel, Tankut, İş Hukuku 2016.
- Dereli, Toker, “6356 Sayılı Yeni Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu: