Oruç

Dünya dinlerinin büyük bir kısmında oruç/perhiz geleneği bulunmaktadır.

Yahudi geleneği içerisine doğmuş Hristiyanlıkta da oruç geleneği önemlidir.

Hristiyanlığın Katolik ve Ortodoks mezheplerinde oruç ibadetinin nasıl yerine getirileceği ayrıntılı bir şekilde kilise kitaplarında yer almaktadır. Ortodoks geleneğinden gelen Süryani Kilisesinde de oruç belli başlı ibadetler arasında yer alır.

Süryaniler oruca “saumo” demektedir.

Süryani Ortodoks Kilisesinde bir yıla yayılmış beş dönemden müteşekkil yaklaşık 140 güne tekabül eden bir oruç geleneği bulunmaktadır. Bu oruçlar kendi aralarında, tarihi sabit (Elçiler Orucu, Meryem Ana Orucu ve Milad Orucu) ve kullanılan kameri takvime göre değişken (Ninova Orucu ve Büyük Oruç) olmak üzere iki kısma ayırılır.³²⁸

a) Büyük Oruç (Saumo Rabo): Bahar aylarında tutulan kırk günlük bir oruçtur,

“Elem Haftası” olarak adlandırılan haça gerilme haftası da buna eklendiğinde toplam 48 gün olur. Oruç tarihi, Şubat, Mart, Nisan aylarında gezinir.

b) Ninova Orucu (Saumo d’Ninve): Büyük Oruç’tan üç hafta önce, şubat ayında tutulan üç günlük bir oruçtur. Hz. Yunus’un balığın karnında üç gün kalmasına atıf vardır.

c) Elçiler (Havariler) Orucu (Saumo d’Şlihe): Hristiyan geleneğindeki belki de en eski oruçlardan birisidir ve Havariler zamanından kaldığı düşünülmektedir. Önceleri on gün olan oruç günümüzde üç gün olarak tutulur.

327 Durak, Süryani Ortodoks Kilisesi’nde İbadet, s. 112.

328 Durak, Süryani Ortodoks Kilisesi’nde İbadet, s. 141; Michael Abdalla, Fasting and Fast Customs Practised by Modern Assyrian in the Middle East, , Södertälje: Nsibin Yayınevi, 1993, p. 10.

85

d) Meryem Ana Orucu (Saumo d’Maryam): Beş günlük bu oruç, 10 Ağustos’ta başlayıp 15 Ağustos’taki Meryem Ana Bayramı ile bitmektedir.

e) Milad Orucu (Saumo Zguro): Hz. İsa’nın doğumu anısına tutulan on günlük oruç, 15 Aralık’ta başlar ve 25 Aralık’ta Doğuş Bayramı (Noel) ile son bulur.

f) Haftalık Oruçlar: Süryani geleneğinde her Çarşamba ve Cuma günü oruç tutulur. Ancak Kıyam bayramından sonraki elli günlük sürede ve diğer bayramlara denk gelen Çarşamba ve Cuma günlerinde oruç tutulmaz.³²⁹ Ninova orucu haricindeki oruçlar bütün gün, hayvansal gıdalardan (et, süt, yumurta vb.) kaçınma yoluyla ifa edilir. Ninova orucunda ise, yapabilenler üç gün boyunca herhangi bir şey yemekten ve içmekten kaçınırlar.

Süryani Ortodoks kilisesi mensupları tarafından bu beş dönemlik oruç yüzyıllardır ifa edilmektedir. Kimi oruç süreleri yeni şartlara uyum sağlayabilmek için kısaltılmış, kimisi de uzatılmıştır. Dini önderler bu durumu, oruç ibadetinin İsa tarafından ihdas edildiğini ama bunun nasıl ve ne şekilde ifa edileceği meselesinin kilisenin sorumluluğunda olmasıyla açıklamışlardır.³³⁰ Mesela oruç ibadetindeki değişikliklerden birisi, Patrik Mor Ignatius III. İlyas Şakir tarafından 1932 yılında yapılmıştır. Bu değişime ihtiyaç duyulmasının nedeni de Süryani mülteciler olmuştur. I.

Dünya Savaşı döneminde maruz kaldıkları baskılardan ötürü farklı coğrafyalara dağılan Süryaniler için, gittikleri yerlerdeki (Lübnan, Suriye, Güney ve Kuzey Amerika) koşullar, mevcut oruç şartlarını yerine getirmelerini zorlaştırmıştır. 1927 yılında Kudüs’te toplanan sinodda³³¹ Amerika’dan giden delegasyon, patrikle görüşmüş ve diğer başka hususların yanında, diasporadaki Süryaniler için oruç sürelerinin kısaltılması ihtiyacını dile getirmiştir. Patrik, bunun üzerine Amerika’da yaşayan Süryanilere has bir oruç düzenlemesi yapmıştır. Buna göre büyük orucun ilk ve son haftaları tutulacak, geriye kalan haftalarda da sadece Çarşamba ve Cuma günleri oruç tutmakla yetineceklerdir. Yine aynı patrik tarafından 1930 yılında, önceleri yenmesi

329 Durak, Süryani Ortodoks Kilisesi’nde İbadet, s. 142-143; Abdalla, Fasting and Fast Customs Practised by Modern Assyrian in the Middle East, p. 24.24; Amanuel Çakır, “Wat is Vasten?”, http://mariakerkhengelo.nl/docs/vasten.pdf (20.05.2016)

330 Abdalla, Fasting and Fast Customs Practised by Modern Assyrian in the Middle East, p. 10.

331 Kutsal Sinod: “Patrik baikanlığında, kilise ve cemaat işleri için yapılan dini toplantı, bir anlamda kilisenin en yüksek mahkemesidir.” Durak, Süryani Ortodoks Kilisesi’nde İbadet, s. 284.

86

yasak gıdalardan olan balığa serbestiyet getirilmiştir.³³² Oruç ibadetinde bir sonraki değişiklik ve en radikal reform kararı, Mor Ignatius Efrem I. Barsavm tarafından alınmıştır. 7 Aralık 1946’da Musul’daki sinod sonrası yayınladığı bir genelgede (menşur), önceleri 10 gün olan Elçiler Orucunun 3 güne, 15 gün olan Meryem Ana Orucunun 5 güne, 25 gün olan Milad Orucunun ise 10 güne çekildiğini duyurmuştur.³³³

Bunların haricinde, patrikliğin çağrısıyla, bazı istenmeyen durumlardan korunmak için de oruç tutulduğu görülmektedir. Mesela 2013 yılında Suriye’de kaçırılan metropolitlerin³³⁴ kurtulması için, patrikliğin yayınladığı bir menşurla, inananlara üç günlük oruç ve dua çağrısı yapılmıştır.³³⁵

Süryani Ortodoks Kilisesi'ne göre, orucun iki büyük faydası vardır:

a. Dinin gereklerinden olup, çok faydalıdır: Zira oburluğa karşı kuvvetli bir silahtır. Bunun için İsa Mesih, kurtuluş tedbirine başladığında oruç tuttu ve kendisine inananları, orucu gerektiği gibi idrak etmeye teşvik etti.

b. Oruç, belaları kaldırmak için, tövbe ve yakarışı teyit eder.³³⁶

Oruç tutarken riayet edilmesi gereken hususlar da şu şekilde açıklanır:

a. Allah'ın zikrinden ve korkulu hükmünden, aklı, işgal eden her şeye bakmaktan gözleri alıkoymak.

b. Yalan, zem, fitne ve her türlü batıl sözden, dili uzak tutmak.

c. Her türlü çirkin sözü işitmekten, kulakları men etmek. Zira söylenilmesi çirkin olan sesin, işitilmesi de çirkindir.

d. Elleri, aldatıcı alış-verişten ve ayakları da günahlara kaymaktan alıkoymak.

e. Zulüm yoluyla tedarik edilen yemeklerden büsbütün sakınmak.

f. Merhametle orucu süslemek.

332 Abdalla, Fasting and Fast Customs Practised by Modern Assyrian in the Middle East, p. 11.

333 Abdalla, Fasting and Fast Customs Practised by Modern Assyrian in the Middle East, p. 11-12.

334 22 Nisan 2013 tarihinde Suriye’deki iç savaşta Halep Süryani Ortodoks Metropoliti Mor Yuhanna İbrahim ile Halep ve İskenderun Rum Ortodoks Metropoliti Pavlus Yazıcı kimliği belirsiz kişiler tarafından kaçırılmışlardır. Kaçırma olayını üstlenen herhangi bir kesim olmamış, bu çalışmanın yapıldığı dönemde, aradan üç yıl geçmiş olmasına rağmen, sağ mı ölü mü olduklarına dair net bir kanıt bulunamamıştır. Konuyla ilgili ayrıntılı bir analiz için bkz. Erkan Metin, “Kaçırılan Metropolitler Üzerine Bir İnceleme,”, http://www.suryaniler.com/konuk-yazarlar.asp?id=1047, (23.06.2016)

335 Söz konusu çağrı 23 Ekim 2013 tarihinde olmuştur. “Kaddesetli Patrikten Süryanilere Çağrı”

http://morgabriel.org/haber141.html (23.06.2016)

336 Hanna Dolapönü, Yıl Öğütleri I, İstanbul, 1956, s. 148.

87 g. Görünsün diye riyakarlıkla oruç tutmamak.

h. Yüreğin derinliklerinden fenalıkların kökünü söküp atmak.³³⁷

Hollanda’daki Hristiyanlar, ağırlıklı olarak Protestan kiliselere mensup olduklarından, halk arasında oruç ibadeti pek ifa edilmemektedir. Böyle bir ortamda inancı ve geleneği yaşatmak isteyen Süryani ruhaniler, oruç dönemlerinde sık sık oruç ibadetin önemine vurgu yaparlar. Meselenin sadece bazı yemeklerden kaçınmak olmadığını, asıl önemli olanın nefsi terbiye etmek olduğunu, kişinin kendisini kontrol etmesi gerektiğini ve orucun kalbin kötü duygulardan arındırılmasına yardımcı olduğunu anlatmaktadırlar.