Popüler Kültür

Kapitalist dinamiklerin sürekliliğini sağlamak amacıyla üretilen ve tüketimi sonsuz olan, bunun yanında genel tanımıyla “ halka ait olan, halkın dolaşımından mutlu olduğu” olarak belirtilen popüler kültür, temel mantığı itibari ile sadece kapitalist devrim sonrasının bir olgusu değil, insanın üretmeye başladığı ve insanın birey olarak algılandığı her çağda kitle psikolojisinin temel taşlarından biri olmuştur. Antik Yunan ve Roma’da da insanlar toplum içinde hâkim olan düşünce sistemlerinin takipçisi olmuş, ve bu fikri savaşların mensubu olarak dönemin popüler kültürünün işleyişini sağlamışlardır. Başka bir bakış açısıyla değerlendirirsek, Stoacı bir düşünce sistemi seçkinler arasında hâkimken, bu popüler düşünce tarzından rahatsız olan ya da karşısında olan bir diğer kesim de pragmatist ya da materyalist bir düşünce sistemi üzerine çalışmıştır. Felsefi çabası reddedilemez olmakla birlikte, dünyayı anlama, onu yorumlama, farklı bir inanç ile yaşama, doğayı yorumlama şekillerinin sürekli tartışılması sürecini de antik dönemin popüler kültürü olarak yorumlayabiliriz. 15.yy’ da Avrupa’daki Rönesans düşüncesi de yine dönemin popüler kültürüdür. Çünkü sanatsal yorum ve estetik olarak kitlenin değer verdiği; yağlı boya kullanılan, tuval üzerine yapılmış, antik dönem çizgilerinin yer aldığı, dinsel hikâyelerin yeniden yorumlandığı ve kompozisyonun merkezinde ana fikrin ya da şahsın yer aldığı eserlerdir. Kuzey Rönesans resim sanatı örneklerinde ise eseri yapan sanatçının da resim kompozisyonu içinde dolaylı olarak yer aldığı, tuvalin durduğu yerin anlaşılabildiği eserler karşımıza çıkar. Aynı dönemde inşa edilen mimari eserlerde de benzer çizgilerin yer aldığı örnekler ile karşılaşırız. Bu bakımdan tüm bu benzerlikler, moda ve popüler kültür olarak yorumlanabilir.

Çağımızla geçmiş çağlardaki popüler kültür olgusu arasındaki belirgin fark, o dönemde bir akım haline gelen şekli kültür ve üretim mantığının yapanlarının ve öne sürenlerinin bilinmesi, o üreticilerin seçkin bir sınıfın mensubu olması iken, günümüzdeki kültür üreticilerinin kim olduklarının bilinmemesidir. Kapitalist üretim mekanizmasının yönlendiricisi olan “görünmeyen el”, kültür üretiminde baş

aktörüdür. Hiç şüphe yok ki geçmiş yüzyıllarda üretilen kültürler bir sanatsal tabanda

can buluyordu69_{. Nitelik açısından estetik bir kaygısı olan, sanatı ve kültürü}

yönlendirme ve olgunlaştırma amacı taşıyordu. Ancak günümüzde üretilen sanat ürünlerindeki estetik kaygı sadece cinsel arzu temeline dayanan özellikler taşır.

Kitle kültürü üreticileri hedef kitlelerine mal olarak sözde sanat ürünlerini sunarken, onların muhteviyatına yerleştirdikleri imajları da bir hayat tarzı, bakış açısı olarak pazarlarlar. Popüler kültür içerisindeki herhangi bir olgu sistem içerinde popüler hale gelmez. Onun üreticileri olgunun toplum içerisinde popüler bir hale gelmesini planlayarak onları tüketime sunarlar. Tüketilen ürün ya da fikirler ısmarlama bir şekildedir. Tüketilecek olan metayı arzulatacak yaşam tarzı tüm görsel ve işitsel mekanizmalar aracılığı ile topluma arz edilir. Popüler olan; üretilmek, tüketilmek ve yenisi üretildiği anda unutulmak için yaratılırlar. Bu mekanizmanın yönlendiricileri planlarını o kadar sistemli bir halde yönetirler ki, popüler olanın üretimi tıkanma yaşadığı anda geçmişte de popüler olan herhangi bir akım, geçmişe olan özlem fikri altında tekrardan Retro olarak topluma empoze edilir.

“Popüler kültür bir “çabuk kullanım ve hızlı tüketim” kültürüdür: Bu tür kullanım ve tüketim popülerin üretiminin ilk safhasından son-kullanım ve atma safhasına kadar her aşamasında vardır. Böylece kitle üretiminin kalıcılığı ve sürekliliği garanti edilir70_.”

Popüler Kültür üreticileri, politikalarını belirlerken sanıldığı gibi toplumun en alt ya da orta kesiminden değil, toplum nazarında vitrin olarak kabul edilen kesimle birlikte kültür mekanizmasını harekete geçirirler. Örneğin, bir giyim tarzı ya da modeli alışılmamış olan bir ayakkabı ekonomik piramidin tepesinde olan kesim tarafından kullanılır.(Bkz. Görsel 44, 45, 46 ve 47) Ardından bu ürün görsel medya aracılığı ile toplum zihninde özenilen, örnek alınan kişinin hayat tarzı olarak topluma sunulur. Bu süreç belli aşamalardan oluşur. Bunlar;

69 _{Leo Löwenthal, Edebiyat, Popüler Kültür ve Toplum, Çev:Beybin Kejanlıoğlu,Metis Yayınları,}

İstanbul 2017, s.30.

70 _{İrfan Erdoğan , Popüler Kültürün Ne olduğu Üzerine, http://www.irfanerdogan.com/ Eğitim}

 Ürünün ya da fikrin yaratılması,

 Yaratılanın vitrinde bulunan konu mankeninin kullanımına verilmesi,

 Medya aracılığı ile sunum,

 Ürünün fiyatının astronomik olduğuna yönelik haberler,

 Orta ve alt sınıfın üretilene sahip olmak istemesi,

 Orta ve alt sınıfın ürüne sahip olmasını sağlayacak ekonomik

kolaylıkların ( kredi kartı, taksit, çekiliş) yaratılması,

 Orta ve alt sınıfın ürüne sahip olması ve popülerin halka inmesi,

 Ürünü ilk sunan kişi ya da toplumsal sınıfın ürünü kullanmayı

bırakması,

 Ürünün replika ya da muadillerinin yaratılması ( Ürünün fayda değil,

meta olarak var olması),

 Alt sınıfın tüm tabanıyla ürünü kullanıyor olması,

 Ürünün çekiciliğini yitirmesi, herhangileşmesi, rahatsız olunan

popüler haline gelmesi,

 Vitrine yeni ürünün yerleştirilmesi.

Görüldüğü üzere popüler olanın üretim süreci hiçbir zaman son bulmaz. Toplum içinde tüketimi sonsuz bir döngüye bağlayacak olan sistem kusursuz bir şekilde çalışır. Popüler kültür içinde yer almaya çalışan toplum, bu ürünleri arzularken, düşünce temelinde salt olarak ürüne sahip olmaktan çok, aslında onu sunan vitrindeki kişinin hayatına sahip olmak istemektedir. Ekonomik ya da sınıfsal yeterliliği olmadığından tek bir ürün ile o kişinin hayatının bir noktasında onunla aynı özelliklere sahip olmayı arzular. Televizyon dizilerinde de sunulan hayatlar bununla bağdaşır. Bu dizilerde sürekli zengin adam, güzel kadın, sınırsız imkanlar, para olgusunun hiç konuşulmadığı yapımlar, özel okullarda okuyan ve her arzusu

yerine getirilen çocuklar, gayri ahlaki yaşam tarzları, aile içi yasak ilişkiler, topluma açık yerlerde cinsellik, şiddetin hayat içindeki bir gerçek olduğu anlayışının sunulması gibi temellere dayanır.

Bu iletiyi alan seyirci belki de yapımdaki zengin adamın evine sahip olamaz, ancak onun kullandığı telefona 48 aylık taksit imkanlarıyla sahip olabilir. Popüler Kültür insanlara kısa dönemler içinde özendikleri, yaşamak istedikleri hayatları sunar. Temelinde zihinlere yerleştirmek istediği duygu, “Ben de sahip olabilirim, ben de o olabilirim” arzusudur.

“İzleyicilerin sağlık ve mutluluk arası ilişkilerden, ticari ilişkilerden, cinsel ilişkilerden, mahremlerinden kendi anlamlarını üretmeye imkân sağlar. Dolayısıyla bu filmler değişik popüler kültürlerin oluşturulabileceği göreceli bir kaynak bankası konumundadır71_.”

Görsel 44 Demet Akalın Ürün Paylaşımı72 _{Görsel 45 Mavi Jeans Reklamında Kıvanç Tatlıtuğ}73

Görsel 46 Hande Erçel İnstagram Ürün Paylaşımı74 _{Görsel 47Şener Şen TTNET Reklamı}75

71 _{Hasan Hüseyin Özkan, Popüler Kültür ve Eğitim, Kastamonu Eğitim Dergisi, Mart 2006 Cilt 14}

No1, s.29-38 .

72 _{https://biliniyo.com/haber/unluler-parfumlerini-nereden-aliyor-unlulerin-kullandigi-parfumler-1129} 73 _{http://yasamsamlioglu.blogspot.com/2011/05/reklamlarda-unlu-kullanimi.html}