Olay Yeri Đnceleme

Suçları aydınlatmakta kullanılanan delillerin önemli bir bölümünün suç mahalli olan olay yerinden toplanılması ve elkonulması veya muhafaza altına alınması nedeniyle bu konuya değinilmesinin faydalı olacağını değerlendirmekteyiz. Zira, adli görevinde kolluk birimlerine düşen en önemli görev, olayların faili meçhul kalmasını önlemektir. Suçlular ne kadar profesyonel olurlarsa olsunlar, ne kadar plânlı ve dikkatli hareket ederlerse etsinler, olay yerinde mutlaka kendilerinden bir takım izler bırakırlar68.

Olay yerinde elde edilen bulgular lâboratuvar incelenmesi neticesinde delil niteliğini kazanarak suçun aydınlatılmasında hâkim tarafından değerlendirilebilecektir. Ayrıca, adli konularda ulusal ve uluslararası yüksek yargı organlarına yapılan başvurularda ilgili makamlar, öncelikle delillerin yasalara uygun olarak toplanıp toplanılmadığı (olay yeri ve şüpheli ile ilgili yapılan işlemler dahil) hususunu incelemektedir69.

66 _{Centel, Zafer, Ceza Muhakemesi s. 762; Gedik, Doğan, Müsadere s. 55.}

67 _{Öztürk, Erdem, Ceza Muhakemesi s. 554; Gökcen, Postada Elkoyma, s. 92; Gedik, Müsadere s. 55.} 68 _{Jandarma Okullar Komutanlığı, Olay Yeri Đnceleme Ders Kitabı, Ankara, 2006, s. 2-2.}

69 _{Avrupa Đnsan Hakları Sözleşmesi AĐHS uyarınca, kişi hak ve özgürlüklerinin korunması amacı ile}

görev yapan Avrupa Đnsan Hakları Mahkemesi AĐHM önüne gelen uyuşmazlıkları çözerken dört aşamalı bir test uygulamaktadır. Bu test ile dava konusu işlemin hukuka uygun olup olmadığını denetlemekte ve bir karara varmaktadır. Buna göre; öncelikle söz konusu uyuşmazlığın AĐHS de düzenlenen bir hakka yönelik olup olmadığına bakan Mahkeme, bu aşama olumlu olarak geçilir ise ikinci aşama olarak dava konusu işlem ile söz konusu hakka müdahale yapılıp yapılmadığına,

Bu nedenle, olay yeri incelenmesi ve delillerin tespit edilmesi bu iş için yetiştirilmiş olayyeri inceleme ekipleri tarafından yapılmalıdır. Delillerin kaybolmaması veya bozulmaması için, olaya ilk müdahale eden kolluk personelinin acilen olay yerini belirleyip ilgisiz kişileri olay yerinin dışında tutması ve olay yeri inceleme ekibinin gelip inceleme yapmasını beklemesi gereklidir70.

Olay yeri incelemesi, “suç işlenen yerlerde, bilimsel ve teknik araştırma metotlarıyla suçun işlenme şekli, sebepleri ve faili hakkında bilgi verecek olan delillerin aranması, bulunması ve bunların muhafaza altına alınması için yapılan işlemlerin tümü” olarak tanımlanmaktadır71.

PVSK’nın Ek 6.72 maddesine göre; kolluk, olay yerinin korunması, delillerin tespiti, kaybolmaması ya da bozulmaması için acele tedbirleri aldıktan sonra el koyduğu olayları, yakalanan kişiler ile uygulanan tedbirleri derhal Cumhuriyet savcısına bildirir ve Cumhuriyet savcısının emri doğrultusunda soruşturma işlemlerine başlar. Yine, olay yerindeki delilleri tespit etmek amacıyla, Cumhuriyet

müdahale yapılmış ise, müdahalenin meşru olup olmadığına, müdahale meşru ise orantılılık ilkesine uygun bir müdahalenin yapılıp yapılmadığına bakılmaktadır: Aydın, Arama ve Elkoyma s. 130.

70

Jandarma Okullar Komutanlığı, Olay Yeri Đnceleme Kitabı, s. 2-3.

71 _{Zafer, Hamide; “Polis Vazife ve Selahiyet Kanunu'nda Değişiklik Yapılmasına Dair 5881 Sayılı}

Kanunun Değerlendirilmesi” Ord.Prof. Dr. Sulhi Dönmezer Armağanı II, www.hamidezafer.com.

72 _{PVSK Ek Madde 6 - Değişik madde: 02.06.2007-5681 SK/5. md.;}

“…Edinilen bilgi veya alınan ihbar veya şikâyet üzerine veya kendiliğinden bir suçla karşılaşan polis, olay yerinde kişilerin ve toplumun sağlığına, vücut bütünlüğüne veya malvarlığına zarar gelmemesi ve suçun delillerinin kaybolmaması ya da bozulmaması için derhal gerekli tedbirleri alır. Bir suç işlendiği veya işlenmekte olduğu bilgisini edinen polis, olay yerinin korunması, delillerin tespiti, kaybolmaması ya da bozulmaması için acele tedbirleri aldıktan sonra el koyduğu olayları, yakalanan kişiler ile uygulanan tedbirleri derhal Cumhuriyet savcısına bildirir ve Cumhuriyet savcısının emri doğrultusunda işin aydınlatılması için gerekli soruşturma işlemlerini yapar…

Olay yerinde görevine ait işlemlere başlayan polis, bunların yapılmasına engel olan veya yetkisi içinde aldığı tedbirlere aykırı davranan kişileri, işlemler sonuçlanıncaya kadar ve gerektiğinde zor kullanarak bundan men eder.

Polis, suçun delillerini tespit etmek amacıyla, Cumhuriyet savcısının emriyle olay yerinde gerekli inceleme ve teknik araştırmaları yapar, delilleri tespit eder, muhafaza altına alır ve incelenmek üzere ilgili yerlere gönderir.

Olay yeri dışında kalan ve o suça ilişkin delil elde edilebileceği yönünde kuvvetli şüphe sebebi bulunan konut, işyeri ve kamuya açık olmayan kapalı alanlarda yapılacak işlemler için Ceza Muhakemesi Kanununun arama ve elkoymaya ilişkin hükümleri uygulanır…”

savcısının emriyle gerekli inceleme ve teknik araştırmaları yapar, delilleri tespit eder ve muhafaza altına alır73.

Arama Yönetmeliğinin 9. maddesi; “Suç işlenen yerlerde, sebep ve sonuç

ilişkisini ortaya koyacak delillerin aranması, bulunması ve el koyulması için geliştirilmiş bilimsel ve teknik araştırma işlemlerinin, herkesin girip çıkabileceği kamuya açık alanlarda yapılması için bir emir veya karar gerekmez.

Birinci fıkrada belirtilen yerler dışındaki olay yeri inceleme işlemleri, 7’nci madde uyarınca hâkim veya gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde de Cumhuriyet savcısının, Cumhuriyet savcısına ulaşılamadığı hâllerde ise konut, işyeri ve kamuya açık olmayan kapalı alanlar dışındaki yerlerde kolluk âmirinin yazılı emri üzerine gerçekleştirilir.” düzenlemesi getirilmiştir.

Yönetmeliğe göre; sokak, bir kamu binası, özel kişilere ait olup da herkesin girip çıkabildiği işyerlerinden olan; dükkanlar, marketler, alış veriş merkezleri gibi yerlerde olay yeri incelemesi yapmak için herhangi bir karar veya emir almaya gerek yoktur. Đlgili kolluk birimleri tarafından bu gibi yerlerde re'sen olay yeri incelemesi yapılabilir.

Arama Yönetmeliğinin 9/2. maddesi; kapalı yerlerde yapılacak olay yeri incelemesi için aynı Yönetmeliğin 7. maddesinde belirtilen adli aramada karar ve emir verme yetkisi maddesine atıf yaparak düzenlemiştir. 7. madde uyarınca, adli arama yapabilmek için yukarıda açıklandığı üzere hakim tarafından verilen bir arama kararına veya Cumhuriyet savcısı tarafından verilen yazılı arama emrine ihtiyaç vardır. Buradan hareketle mağdura veya üçüncü bir kişiye ait olan kamuya açık olmayan kapalı bir yerde olay yeri incelemesi yapmak için mutlaka arama kararı veya arama emri verilmesi gerektiği, böyle bir yerin sahibinin rızası ile delil elde etme amacıyla arama yapmanın yolunun kapatıldığı, suç işlenip bitmiş ise özel

73 _{Cumhuriyet savcısının emrinin yazılı veya sözlü olacağına ilişkin bir açıklık bulunmadığından}

CMK'nın 161/3 maddesi uyarınca cumhuriyet savcısının adli kolluk görevlilerine olay yeri incelemesine ilişkin emrini kural olarak yazılı, acele hallerde ise sözlü olarak vermesi mümkündür. Ancak sözlü emrin en kısa zamanda yazılı olarak da bildirmesi gereklidir.

hayatın korunması amacı ile, aramadaki genel hükümlerin bu durumda uygulanması gerektiği ileri sürülmüştür74.