Muhafaza Altına Alma

Muhafaza altına alma ile elkoyma arasındaki fark, alınmak istenen eşyanın zilyedinin bu eşyanın alınmasına rıza gösterip göstermediğidir. CMK'nın 123. maddesinde elkoyma ve muhafaza altına alma birlikte düzenlenmiş, muhafaza altına alma işleminin kural, elkoyma işleminin ise istisna olduğu belirtilmiştir. Delil değeri olan veya müsaderesi gereken eşyanın adliyenin eli altına alınmasına, bu eşyayı yanında bulunduran kişi karşı çıkmaz ise söz konusu eşya "muhafaza altına" alınır.

Eğer eşyayı yanında bulunduran kişi eşyanın alınmasına rıza göstermez ise bir başka ifade ile eşyayı rızasıyla teslim etmez ise yani eşyanın alınmasına karşı çıkar

50 _{Bkz. Aydın, Murat, Arama ve Elkoyma, Ankara, 2009, s. 143.}

51 _{Devellioğlu, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Sözlük, Đstanbul, 1986, s. 347; Meydan Laroasse, 1983}

Cumhuriyet 12, s 860; Timurtaş, Faruk, Yeni Kelimeler Sözlüğü, Đstanbul, 1999, s. 93.

52 _{Bu kelime, kaydetme anlamına geldiğinde Türkçede “zabıt sureti, zabıt katibi” şeklinde ifade}

edilmektedir. Zapt’ın elkoyma manasının yanı sıra, sözlük anlamları arasında müsaderenin de bulunması, bu iki müessesenin karıştırılmasının başlıca nedenlerinden biri olmalıdır. Günlük hayatta da çoğu zaman birbirinin yerine kullanılan bu kelimeler anlam kargaşasına da neden olabilmektedir.

53 _{Bkz. Gökcen, Ahmet, Ceza Muhakemesi Hukukunda Basit Elkoyma ve Postada Elkoyma Özellikle}

ise o takdirde eşyaya elkonulur54. Bu nedenledir ki; sahibi belli olmayan eşyaların, olay yerinde elde edilen eşyaların alınmasına karşı çıkan birisi bulunmadığı için bu eşyaların alınması işlemi muhafaza altına almadır55.

Elkoyma ile muhafaza altına alma işlemlerinin birbirinden ayrılmasının son derece önemli pratik bir yararı vardır. Elkoyma işleminin yapılması için aşağıda açıklanacağı üzere kural olarak hakim kararı gerekirken muhafaza altına alma işlemi için bir karar veya emre ihtiyaç yoktur.

Muhafaza altına almada, elkoymadan farklı olarak, eşyayı koruma altına alabilmek için, hâkimin kararına, Cumhuriyet savcısının veya kolluk amirinin yazılı iznine gerek yoktur. Gerçekten de; muhafaza altına alma, rıza ile yapıldığından, karar ve izne ihtiyaç duyulmamıştır. Ayrıca sahipsiz eşya veya sahibi bilinmeyen eşya da muhafaza altına almaya konu oluşturur. Keza, muhafaza altına alma, muhakkak tevdi ve teslim edilebilir bir eşya hakkında söz konusu olmaz. Örneğin bir trafik kazasında fren izlerinin kaybolmaması için muhafaza altına almak gerekmektedir. Bunun da dayanağını, kolluğa “olaylara elkoymak” görevini veren CMK 161/ 2. madde düzenlemiştir56.

Bu nedenle muhafaza altına alma için, hâkim kararı ve savcı emri olmaksızın kolluk kuvvetlerinin yetkili olması doğaldır. Eğer zilyet rızasıyla eşyayı teslim etmezse, zor kullanarak elinden alınır; bu durumda ise artık, elkoymadan söz edilir ve elkoymaya ilişkin kurallar işletilir57.

Muhafaza altına alma işlemi bir şekil kuralına tabi olmadığı için bundan sonraki açıklamalar elkoyma için yapılacaktır. Muhafaza altına alma işlemi ve buna dair uygulama bu açıklamalara göre değerlendirilecektir58.

54 _{Öğretide bu ayrıma karşı çıkılmıştır. Bkz. Gökcen, Postada Elkoyma s. 10 vd.} 55 _{Öztürk, Erdem, Ceza Muhakemesi s.551.}

56 _{Bkz. Kunter, Nurullah; Yenisey, Feridun, Nuhoğlu, Ayşe, Ceza Muhakemesi Hukuku, 16. Baskı,}

Ankara, 2007, s. 13; Gedik, Doğan, Ceza Muhakemesi Kanununa Göre Müsadere, 1. Baskı, Ankara, 2001, s. 33.

57 _{Gedik, Müsadere, s. 33.}

2.1.3. Müsadere

Ceza hukuku terminolojisinde, işlenen bir suç karşılığı olarak, suçlunun malvarlığının tamamı veya bir bölümü üzerindeki mülkiyete son verilmesi ve bu mülkiyetin kamusal bir teşekküle devredilmesi anlamına gelen ve bir yaptırım çeşidi olan müsadereye59, hemen hemen bütün hukuk düzenlerinde rastlanmaktadır60.

5237 Sayılı Yeni Türk Ceza Kanunu, suç karşılığı olarak uygulanacak yaptırımları, ceza ve güvenlik tedbiri olarak belirlemiştir. Suç karşılığında yaptırım olarak uygulanacak güvenlik tedbirleri içinde, 54. maddede “Eşya müsaderesi”ne, 55. maddede ise 'Kazanç müsaderesi"ne yer verildiğini görmekteyiz.

2.1.3.1. Eşya Müsaderesi

TCK’ya göre; iyi niyetli üçüncü kişilere ait olmamak koşuluyla, kasıtlı bir suçun işlenilmesinde kullanılan veya suçun işlenilmesine tahsis edilen ya da suçtan meydana gelen eşyanın müsaderesidir. Suçun işlenmesinde kullanılmak üzere hazırlanan eşya, kamu güvenliği, kamu sağlığı veya genel ahlak açısından tehlike olması durumunda müsadere edilir61.

Üretimi, bulundurulması, kullanılması, taşınması, alım ve satımı suç oluşturan eşya, müsadere edilir (TCK md. 54).

2.1.3.2. Kazanç Müsaderesi

TCK’ya göre; suçun işlenmesi ile elde edilen veya suçun konusunu oluşturan ya da suçun işlenmesi için sağlanan maddi menfaatler ile bunların değerlendirilmesi

59 _{Öztürk, Erdem, Ceza Muhakemesi, s. 436; Gökcen, Ahmet Postada Elkoyma s. 19; Tosun, Kerim,}

Đçtihatları ile Ceza Muhakemesi Kanunu ve CGĐK, Cumhuriyet 1, Đstanbul, s. 892; Gedik, Doğan Müsadere, s.: “24 Devlet tarafından, temel hakların ceza vermek amacıyla kısıtlanması, kişinin suçlu olduğu mahkeme kararıyla sabit olması durumunda kabul edilebilir. Ancak, bazı durumlarda, hükümden önce de temel hakların kısıtlanması zorunluluğu doğabilir. Özellikle, delillerin ele geçirilmesi ve korunması veya ileride verilecek hükümlerin uygulanması sağlanacaksa, kesin hükümden önce de ceza yargılaması araçlarından olan “koruma tedbirleri” uygulanarak temel haklar kısıtlanabilir.” Yenisey, s. 100.: “Delil olabilecek eşyaya elkoyma, soruşturmanın iyi bir biçimde sonuçlanmasını amaçladığından, koruyucu bir tedbirdir; müsadereye konu olan eşyaya elkoyma ise, verilecek müsadere kararlarının uygulanmasını amaçladığından, önleyici bir koruma tedbiri niteliğindedir.”

60 _{Gedik, Müsadere, s. 5 vd.}

veya dönüştürülmesi sonucu ortaya çıkan ekonomik kazançların müsaderesidir. Müsadere konusu eşya veya maddi menfaatlere elkonulamadığı veya bunların merciine teslim edilemediği hallerde, bunların karşılığını oluşturan değerlerin müsaderesine hükmedilir (TCK md.55).

Görüldüğü gibi elkoyma işlemi müsadereden farklıdır. Zira;

• Müsadere sürekliyken, elkoyma geçicidir62.

• Elkoyma işlemi yukarıda da açıklandığı gibi koruma tedbiri niteliğinde iken müsadere TCK'nın 54 ve 55. maddelerinde belirtilen güvenlik tedbiri yani bir yaptırım niteliğindedir,

• Elkoyma kararı tedbir niteliğinde olduğu için geçicidir, müsadere kararı ise hüküm niteliğindedir,

•. Elkoyma, kural olarak soruşturmanın başlamasından hüküm verilene kadar olan sürede uygulanabilir. Müsadere ise, ancak hükümden sonra uygulanabilir.

• Elkoyma işlemi ile, eşyanın maliki mülkiyet hakkını kaybetmez iken müsadere kararı ile eşyanın mülkiyeti devlete geçer63. Elkoymada; mülkiyetin devlete geçişi değil; kanıt olacak veya müsadere edilebilecek eşyanın sadece adliyenin kontrolü altına alınması söz konusudur64. Başka bir anlatımla, elkoymada, zilyedin tasarruf yetkisinin geçici olarak kaldırılması söz konusudur. Müsadere için elkonulan eşyanın mülkiyeti, elkonulma anında değil, daha sonra yapılan müsadere işlemi ile geçer65.

• Müsadere ancak kasıtlı suçlarda uygulanabilirken, elkoyma hem kasıtlı, hem de taksirli suçlarda mümkündür.

62 _{Gökcen, s. 92; Gedik, Müsadere s. 54.} 63 _{Aydın, Arama ve Elkoyma s. 148.} 64

Bkz. Öztürk, Erdem, Ceza Muhakemesi s. 554; Özbek, Veli Özer, Ceza Muhakemesi Hukukunda Koruma Tedbiri Olarak Arama, Ankara, 1999, s 366; Gökcen, s. 92; Centel, Zafer, Ceza Muhakemesi s. 762; Gedik, Doğan Müsadere s. 55.

• Karar veren makamlar farklıdır. Müsadere, müsadere edilecek eşya üzerindeki mülkiyeti devlete geçirdiğinden, mutlaka mahkeme kararıyla olur. Elkoymaya ise, kural olarak hâkim karar verir. Ancak, gecikmesinde sakınca bulunan durumlarda; yasamın yetkili kıldığı makamlar da elkoymaya karar yapabilir66.

• Müsadere ve elkoymanın düzenlendikleri yasalar ve yöntemleri farklıdır. Müsadere kurumu, TCK m. 54 ve 55’te, yargılaması ise CMK 256 ve devamı maddelerinde düzenlenmişken; elkoymaya ilişkin düzenleme CMK m. 123 ve devamındadır67.