Kişi bakımından şartlar

3.2.4.4.3.1. Postada elkoymaya yetkili olanlar

Suçun delillerini oluşturduğundan şüphe edilen ve gerçeğin ortaya çıkarılması için soruşturma ve kovuşturmada adliyenin eli altında olması zorunlu sayılıp, posta hizmeti veren her türlü resmi veya özel kuruluşta bulunan gönderilere, hâkimin veya gecikmesinde sakınca bulunan hallerde Cumhuriyet savcısının kararı ile elkonulabilir308. Yani postada elkoymaya esasta hâkim karar verecektir. Cumhuriyet savcısı ancak gecikmesinde sakınca olan hallerde elkoyma emrini verebilecektir309.

Kolluk personelinin dikkat etmesi geren önemli bir konu da; genel elkoymadan farklı olarak, gecikmede tehlike gerekçesi ile kolluk amirlerine, postada elkoyma emri verme yetkisinin tanınmamasıdır.

Kanunla kolluğa tanınan yetki sadece; hâkim kararına veya Cumhuriyet savcısının emrine istinaden postadaki eşyaya fiilen elkoymaktır. Ancak, bu elkoyma işlemini yapan kolluk personeli, elkonulan zarf veya paketleri hiçbir suretle açamazlar. Bu zarf veya kolileri ilgili posta görevlilerinin huzuru ile mühür altına alacaklar ve hemen hâkime veya Cumhuriyet savcısına teslim edeceklerdir.

Kendisine teslim edilen mühür altındaki şeyleri açıp açmamak hususuna ve elkonulan gönderinin ilgiliye iade edilip edilmeyeceğine ilişkin karar, hâkim veya Cumhuriyet savcısı tarafından verilir.

Haberleşme hürriyetine yapılan müdahale olması nedeniyle, bağımsızlık ve tarafsızlığı anayasal teminata bağlanmış hâkim kararı ile elkonulması kural kabul edilmiştir. Soruşturma aşamasında sulh ceza hâkimi, kovuşturma aşamasında davaya

307 _{Aydın, Arama ve Elkoyma s. 190.}

308 _{Ölmez, Aslan, Postada Elkoyma, http/www.yayinadelet.gov.tr. Erişim Tarihi: 11.01.2009.} 309 _{Şahin, Ceza Muhakemesi Hukuku, s. 258.}

bakan mahkeme, postada elkoyma kararını verecektir. Gerek soruşturma evresinde verilen hâkimlik kararları gerekse kovuşturma evresindeki mahkeme kararları CMK’nin 267 nci maddesi gereği itiraza tabi olmaları nedeniyle, bu kararlara karşı ilgililer itiraz edebilirler310.

3.2.4.4.3.2. Postada elkoymaya maruz kalanlar

Posta hizmeti veren her türlü resmi veya özel kuruluşta bulunan gönderilere, bunlarda suçun delillerinin bulunduğundan şüphe ediliyorsa ve gerçeğin ortaya çıkarılması için bunların adliyenin eli altında olması zorunlu ise, gönderilere elkonulabilir.

5271 sayılı CMK postada elkoymayı genelleştirmiştir. Şüpheli veya sanıktan soyutlayarak, “gönderinin kendisini” hedef alan bir düzenleme ile “suçun delilini oluşturduğundan şüphe edilen” ve “gerçeğin ortaya çıkarılması için zorunlu olma” ölçütlerini kullanarak herkesin gönderisine elkoyma yolunu açmıştır311. Yani postada elkoyma tedbirine maruz kalanlar sadece şüpheli veya sanıklar değildir. Üçüncü kişilere ait gönderiler de elkoymaya konu olabilecektir312.

CMK madde 126 ve 154’de düzenlenen elkonulamayacak mektuplar ve belgeler, postada elkoyma için de geçerlidir. Zira postada elkoyma, genel elkoymanın özel bir halidir. CMK, 45. ve 46. maddelerde düzenlenen tanıklıktan çekinme hakkına sahip olanlar ile şüpheli veya sanık arasında yazılan yazışmalara ve belgelere, bu kişilerin nezdinde bulunduğu sürece elkonulamayacağı düzenlenmiştir313. Postada elkoyma bakımından tanıklıktan çekinme hakkına sahip kişiler arasında teati edilen mektupların, bu kişilerin nezdinde bulunma şartını aramak mümkün değildir. Çünkü burada evraka “postada” iken elkoyma söz konusu

310

Çolak, Taşkın, CMK, s. 419.

311 _{Kunter, Yenisey, Ceza Muhakemesi Hukuku, s. 490.} 312 _{Ölmez, Aslan, Postada Elkoyma, s. 71.}

olmaktadır. Đşin niteliği gereği bu belge ve mektupların elkonulması aşamasında bu kişilerin nezdinde olması mümkün değildir314.

Postada elkoyma cezaevinde bulunan hükümlü ve tutukluların yazışmalarının denetlenmesi bakımından da önem taşıyan bir konudur. Hükümlü ve tutuklunun aile ve arkadaş çevresi yazdığı veya onların hükümlü ve tutukluya yazdığı mektuplar özel bir korumaya tabi değildir. Bu mektuplar okunup denetlenir ve hatta engellenebilir.

5275 sayılı CGTĐHK nun 68. maddesi uyarınca hükümlü ve tutuklular tarafından yazılan veya onlara gelen mektup, faks ve telgraflar infaz kurumlarında bulunan okuma komisyonu tarafından okunup denetlenir. Aynı Kanunun 42. maddesi uyarınca hükümlünün disiplin cezası olarak mektup, faks veya telgraf almaktan ve yollamaktan yasaklanması mümkündür.

Ancak hükümlü ve tutuklunun avukatı ile yapacağı yazışmalar okunamaz, denetlenemez ve disiplin amacı ile bile olsa yasaklanamaz (CGTĐHK nun 42/4, 60/4). Hükümlü ve tutukluların yazışmalarının denetlenmesi, mektuplarına elkonulması AĐHM nin kararlarına da konu olmuştur.

“AĐHM bu konudaki ilk değerlendirmelerini Đngiltere cezaevinde yatmakta olan bir hükümlünün başvurusu ile ilgili olarak yapmıştır315. Başvurucu, cezaevinde çıkan olaylara karıştığı yolunda gerçek dışı ifade verip kendisine iftira atan gardiyan hakkında hukuk davası açmak, böylece aleyhine olan yanlış ifadenin dosyasından çıkarılmasını sağlamayı istemiştir. Bu amaçla avukatı ile görüşmek için ilgili Bakanlıktan izin istemiştir. Ancak Bakanlık böyle bir davanın açılmasına gerek olmadığı düşüncesi ile izin vermemiş, hükümlü avukatı ile görüşememiştir. AHĐM. dava ile ilgili kararında; "Đçişleri Bakanlığının Golder'in dilekçesini reddetmesi ile öncelikle bir avukat ile iletişim kurmasını engellemiştir. Bu olay mahkemeye başvurma hakkı ile ilişkilendirilmeksizin, yalnızca haberleşme özgürlüğü kapsamında değerlendirilemez. Golder'e bir avukata danışması için izin verilseydi,

314 _{Gökcen, Elkoyma, s. 180.}

yakındığı gardiyana karşı dava açma kararlılığını sürdürüp sürdürmeyeceği bilinemezdi. (....) Tasarlanan davanın sonuçlarına ilişkin olasılıkları değerlendirmek

Đçişleri Bakanlığının görevi değildir. Đleri sürülebilecek savlar hakkında karar vermek ise, bağımsız ve yansız mahkemelerin görevidir." denilmiştir.

Tutuklu ve hükümlüler ile avukatları arasındaki yazışmalar, AĐHM nin Chambell ve Fell davasında kapsamlı olarak incelenmiştir316. Bu davada başvurucunun avukatı ile ve Avrupa Đnsan Hakları Komisyonu ile yaptığı yazışmaların cezaevi görevlilerince açılıp okunduğuna ilişkin yakınmaları, bu gibi durumlarda izlenmesi gereken yöntem ve ölçütlerin belirlenmesinde katkı yaptı. Söz konusu kararda; "Bir tutuklu veya avukatı arasındaki yazışmalara sağlanan özel koruma nedeniyle, avukatın tutukluya yazdığı mektubun cezaevi yetkililerince açılabilmesi, ancak içinde olağan denetim yöntemleriyle ortaya çıkmayacak yasa dışı bir şeylerin bulunduğu konusunda benimsenebilir bir kuşkunun varlığı durumunda olanaklıdır." Bu durumda bile, mektup, gönderildiği kişinin önünde açılmalı, içerisinde sakıncalı bir nesne saptanmayınca okunmadan kişiye iade edilmelidir. Bu davada davalı Đngiltere Hükümeti tutuklu ile avukatı arasındaki yazışmalara özel bir koruma sağlanmasının bu işleyişin kötüye kullanılması olasılığını taşıdığı yolunda savunma yapmış ise de AĐHM "Avukat ile müvekkil ilişkisinin gerektirdiği gizliliğe saygı gösterme gereksiniminin, bu hakkın kötü ye kullanılabilme olasılığından çok daha önemli olduğunu" kabul ederek savunmaya itibar etmemiştir.

Hakkında verilen disiplin cezaları nedeniyle mektup gönderme ve alma hakkı kısıtlanan hükümlünün avukatına gönderdiği mektupların da gönderilmemesi üzerine yapılan bir başvuruyu inceleyen AĐHM. "başvurucunun avukatına gönderilmeyen mektupları bakımından haberleşmeye saygı hakkının ihlal edildiğine" dair karar verdi.” 317

316

Dinç, Güney, Özel Yaşamın Korunması, s. 35-36; “Chambell ve Fell/ Birleşik Krallık Davası, 1984”.

317 _{Dinç, Özel Yaşamın Korunması, s. 36; “Mc Callum/Birleşik Krallık Davası, 1990 ve aynı}

Postada elkoymaya konu olan gönderi, bir avukat tarafından gönderilen veya bir avukata gönderilen bir gönderi ise; CMK'nın 130/3 maddesi uyarınca; söz konusu avukatın veya baro başkanının veya baro temsilcisinin karşı koyması üzerine CMK'nın 130/2 maddesindeki usule göre işlem yapılmalıdır. Buna göre; söz konusu gönderi bir paket içerisine konularak mühürlenir ve söz konusu paket soruşturma aşamasında sulh ceza hakimine, kovuşturma aşamasında davayı gören mahkemeye gönderilir318.