Alan yazında hekimlerin branş tercihlerine etki eden pek çok faktörün olduğu branş tercih sürecinin karmaşık bir süreç olduğu bildirilmektedir. Hekimlerin branş seçimlerine etki eden faktörlerin arkasında yatan nedenleri ortaya çıkarmak sağlık insan gücü planlamasına yardımcı olacaktır.
Branş seçimini etkileyen çok çeşitli neden bulunmaktadır. Bu nedenler kişisel özellikler, gelir, seçilen branştaki iş yükü, saygınlık, kişisel deneyimler, tıp eğitimi sırasında hocalarından etkilenme, ailesel durumlar, cinsiyet, medeni durum, prestij,
bireysel yetenekler, tıp eğitimi sırasında alınan stajlar, mesleki tatmin, şehir merkezinde çalışmanın cazibesi olarak sıralanmaktadır (Takeda et al., 2013: 2; Ko et al., 2007: 483;
Petrides and McManus, 2004:1; Weissman et al., 2013:2; Ergin vd., 2011: 12; Dikici et al., 2008: 410; Glynn and Kerin, 2010: 188).
Yapılan değerlendirmede araştırmanın nitel verileri ile toplanan veriler büyük ölçüde nitel verilerle de desteklenmiştir. Bu araştırmanın nicel kısmında keşfedici nitel verilerden yola çıkılarak hekimlerin branş tercihlerine etki eden faktörlere ilişkin ölçek geliştirilmiştir. Geliştirilen ölçek 42 madde ve Hekimlerin Çalışma Rahatlığı alt boyutlarında “Risk”, “Rahatlık”, “Sağlık Problemleri”, “Statü”, “Duygusal İlgilenim”,
“Kazanç” ve “Cinsiyet ve Medeni Durum” olmak üzere 7 boyuttan oluşmaktadır.
Araştırma ölçeğinde oluşturulan boyutlar ile katılımcıların demografik özellikleri arasında ististiksel olarak anlamlı farklılık olup olmadığını test etmek amacıyla yapılan istatistiksel analizlerde;
Sınıf değişkeni ile hekimlerin çalışma rahatlığı boyutları, kazanç ve cinsiyet ve medeni durum boyutu arasında istatistiksel olarak anlamlı bir faklılık olduğu, bu farklılığın mezun gruptan kaynaklandığı; cinsiyet değişkeni ile kazanç ve cinsiyet ve medeni durum boyutu arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık olduğu, farklılığın erkek katılımcılardan kaynaklandığı, medeni durum değişkeni ile statü ve kazanç boyutu arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık olduğu farklılığın evli katılımcılardan kaynaklandığı, yaş değişkeni ile hekimlerin çalışma rahatlığı alt boyutları ve cinsiyet ve medeni durum boyutu arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık olduğu ve farklılığın 28 yaş ve üzeri katılımcılardan kaynaklandığı sonucuna ulaşılmıştır.
Hekimlerin branş seçim nedenlerine etki eden nedenler çok faktörlü ve karmaşık bir yapıya sahiptir ve kişiye hatta ülkeden ülkeye değişmektedir. Örneğin;
Buddeberg Fischer ve arkadaşlarının (2006) cinsiyetin branş tercihlerine etkisini ortaya çıkarmak amacıyla İsviçre’de tıp fakültesi 4. sınıf öğrencisi toplam 422 kişi ile yaptıkları çalışmasında cinsiyetin branş seçiminde güçlü etkiye sahip olduğu, cinsiyet dışında kişilik özellikleri ve kişisel hedeflerin de branş seçiminde etkili olduğu sonucuna ulaşılmıştır.
Chew ve arkadaşlarının (2011) Malezya’da tıp fakültesi öğrencilerinin branş seçimini etkileyen faktörleri ortaya çıkarmak amacıyla 4. sınıf öğrencisi toplam 425 kişi ile yaptıkları çalışmasında klinik rotasyonlar sırasında edinilen deneyimlerin ve uzmanlık eğitimi alınacak olan kliniğin uzmanlık seçiminde önemli olduğu; ayrıca kişisel faktörler ve mesleki faktörlerin de branş seçiminde etkili olduğu sonucuna ulaşılmıştır.
Dikici ve arkadaşlarının (2007) Türkiye’de farklı üniversitelerden tıp fakültesi 1.
sınıfta okuyan toplam 770 öğrencinin aile hekimliği uzmanlığı seçimine etkileyen faktörleri ortaya çıkarmak için yaptığı çalışmasında öğrencilerin neredeyse tamamı tıp fakültesini bitirdikten sonra uzmanlık seçeceğini bildirmiştir. Aynı çalışmada branş seçimini etkileyen en önemli nedenler ise gelir, prestij, kişisel gelişim, hastalara faydalı olma isteği ve il merkezinde çalışma isteği olarak bulunmuştur.
Avgerinos ve arkadaşlarının (2006) Yunanistan’da tıp öğrencilerinin branş seçimlerinin nedenlerini araştırdığı çalışmasında öğrencilerin %99.7’sinin uzmanlaşmak istediği ortaya çıkarılmıştır. Branş seçimini etkileyen faktörler arasında branşın zorluğu ve hastalarla iletişim majör faktör olarak belirlenirken, gelir, aktif tempo ve prestij diğer nedenler olarak bulunmuştur.
Guraya ve Almahamry (2018)’nin Suudi Arabistan’da tıp öğrencilerinin branş seçimlerini etkileyen faktörleri ortaya çıkarmak amacıyla yaptıkları çalışmasında öğrenciler tarafından en az tercih edilen branşlar Kadın Hastalıkları ve Doğum, Onkoloji, Histopatoloji, Ortopedi ve Genetik olduğu, en çok tercih edilen branşların ise Genel Cerrahi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları ile İç Hastalıkları branşlarıdır. Branş seçimine etki eden en önemli faktör yetenek olarak ortaya çıkarılmıştır.
Khader ve arkadaşlarının (2008) Ürdün’de tıp fakültesi öğrencilerinin branş seçimini etkileyen faktörleri ortaya çıkarmak için yaptıkları çalışmada branşın entelektüel kapasitesi ve kişisel yeteneklerin branş seçimine etki eden en önemli faktörler olarak bulunduğu; diğer faktörlerin ise uzmanlığın saygınlığı, gelir ve acil hizmeti olup olmaması olduğu ortaya çıkarılmıştır.
Le ve arkadaşlarının (2018) Japonya’da tıp öğrencilerinin genel pratisyenlik (general practitioner) seçimlerini etkileyen faktörleri ortaya çıkarmak için yaptıkları
çalışmada klinik tanıda fikir yürütme olanağının olması, topluma odaklı uygulama olması ve branşın koruyucu hekimlik içermesi önemli faktörler olarak bulunmuştur.
Melo ve arkadaşlarının (2017) İspanya’da tıp öğrencilerinin branş seçimini etkileyen faktörleri ortaya çıkarmak için yaptıkları çalışmada kişisel faktörler en önemli faktör olarak bulunurken eğitim sistemi en az önemli faktör olarak ortaya çıkarılmıştır.
Souza ve arkadaşlarının (2015) Brezilya’da tıp öğrencilerinin branş seçimlerini etkileyen faktörleri ortaya çıkarmak amacıyla yaptıkları çalışmada finansal nedenler ve kendine vakit ayırma branş seçiminde en önemli faktör olarak bulunmuştur.
Bütün bu çalışmalara bakıldığında ve araştırma kapsamında da elde edilen sonuçlar benzerlik göstermektedir. Türkiye’de özellikle sağlık sektöründe son on yılda yapılan yapısal değişiklikler hekimlerin branş seçimlerini olumsuz yönde değiştirmiştir.
Bu tercihleri en fazla etkileyen yapısal değişiklikler ise Performansa Dayalı Ek Ödeme uygulaması ile tam gün yasası olarak bilinen 5947 sayılı Üniversite ve Sağlık Personelinin Tam Gün Çalışmasına ve Bazı Kanunlarda Değişiklik olduğu düşünülmektedir. Zira araştırmanın nitel kısmında katılımcıların çoğu bu konuya değinmiş; eskiden çok rağbet gören branşların bugün artık tercih edilmediğine hatta tercih edilmeyen branşlara uzmanlık eğitimine başlayan hekimlerin eğitimini yarıda bıraktığına işaret etmektedir.