Nüfusun Beslenme ve Sağlık Durumu

Beslenme ve sağlık imkânları, insanın yaşamsal fonksiyonlarını etkilediği için nüfusun özelliklerini ve dağılışına önemli oranda etki eder.

Beslenme

İnsanların gıda maddelerine erişebilirliği, dengeli beslenme imkanları ve alınan kalori miktarı bazen ülkelerin ve toplumların gelişmişlik düzeyi hakkında bilgi verebilir. İnsanların yeme içme alışkanlıklarını belli başlı üç faktör belirlemektedir: Toprak, iklimin neyin üretilmesine izin verdiği, ekonomik koşulların ve geleneklerin özelliği (Tümertekin ve Özgüç, 1998: 262).

Araştırma sahasında Akdeniz ikliminin görülmesine bağlı olarak çeşitli tarım ürünlerinin yetiştirilmesi için gerekli iklim şartları mevcuttur. Ayrıca araştırma sahasında birçok alanda sulamalı tarım yapılabilmesi, toprakların verimli olmasından dolayı tarım ürünleri çeşitliliği fazladır. Sıcaklık değerlerinin kış mevsiminde fazla düşmemesine bağlı olarak yılda en az iki ürün alınabilinmektedir. Bütün bu mevcut şartlara bağlı olarak araştırma sahasında meyve ve sebze çeşitliliği insanların gerekli besinleri alabilmesi açısından yeterlidir. Bunun yanında her türlü yaş sebzeyi de her mevsim çok kolay bir şekilde bulabilmek mümkündür. Böylece halk bu temel besin maddelerine ulaşım, nakliye, depolama vb maliyetler katılmadığı için uygun bir şekilde ulaşabilmektedir.

Sağlık Hizmetleri

Nüfusun yapısını etkileyen en önemli etmenlerden biride sağlık hizmetleridir. Ancak doğumdan ölüme kadarki her aşamada hastalıkların önlenmesi ve tedavisi gibi safhalarda etkili olan sağlık hizmetleri, alansal olarak her tarafa eşit oranda dağılmamıştır.

Silifke‟de sağlık hizmetlerinin kalitesi ve yeterliliği sağlık personellerinin sayısına bağlıdır. İlçe genelinde toplam 462 sağlık personeli halka hizmet vermektedir. Bu personelin 278‟i devlet hastanesinde, 149‟u sağlık ocaklarında, 22‟si acil serviste ve 13‟ü verem savaş dispanserinde bulunmaktadır (Tablo 35).

Araştırma sahasında en fazla sağlık personeli Silifke Devlet Hastanesi‟nde bulunduğundan dolayı, devlet hastanesi ilçede sağlık hizmetlerinin bel kemiğini oluşturur.

Sağlık hizmetlerinin kalitesi ve ulaşılabilirliği açısından bir ölçüt teşkil eden doktor başına düşen kişi sayısı Silifke için hesaplanırsa:

Doktor BaĢına DüĢen KiĢi Sayısı = Toplam Nüfus / Doktor Sayısı Doktor Başına Düşen Kişi Sayısı = 111 698 Kişi / 71 Doktor = 1 573

Yani Silifke genelinde 1 573 kişiye bir doktor düşmektedir. Kıyaslama açısından bakılırsa sağlık hizmeti bakımından gelişmiş ülkelerin gerisindeyiz. Örneğin ABD‟de 460 kişiye, Avrupa‟da 200-500 kişiye bir doktor düşmektedir. Sahada doktor başına düşen kişi sayısının hesaplanması kaba bir hesaptır. Çünkü nüfusun aldığı sağlık hizmetlerinin kalitesi kabaca doktor başına düşen hasta sayısı olarak hesaplanabildiği gibi, diş hekimi başına, hemşire başına, ebe başına, sağlık memuru başına düşen kişi sayısı olarak da hesaplanabilir (TÜİK, 2008).

Tablo-35: Silifke’de Bulunan Sağlık Personelinin Dağılımı (2007) Sağlık Personelinin Türü Sağlık

Ocakları

Verem SavaĢ Dispanseri

Devlet

Hastanesi Acil Servis Toplam

Uzman Hekim - - 27 - 27 Pratisyen Hekim 23 2 16 3 44 Diş Hekimi - - 6 - 6 Eczacı - - 2 - 2 Hemşire 41 5 77 4 127 Ebe 50 1 34 - 85 Labaratuar Teknisyeni 4 1 20 - 25 Röntgen Teknisyeni - 2 14 - 16 Anastezi Teknisyeni - - 9 - 9 Diş Teknisyeni - - 3 - 3 Sağlık Memuru 9 - 3 1 13 Memur 4 1 11 - 16 Şoför 6 - 5 2 13 ÇST 6 - - - 6 Hastane Müdürü ve Yard. - - 1+ 3 - 4 Baştabip ve Yardımcısı - - 1+ 4 - 5 Acil Tıp Teknisyeni - - 5 9 14 Hizmetli 4 1 13 3 21 Fizyoterapist ve Diyetisye - - 1+ 2 - 3 Tıbbi Teknolog - - 1 - 1 Biyolog ve Psikolog - - 1+ 1 - 2 Diğer Personel 2 - 18 - 20 Toplam 149 13 278 22 462

Kaynak: Silifke Sağlık Grup Başkanlığı Kaymakamlık Brifingi, 2008.

Ancak bu hesaplamalarda Silifke‟nin değerleri tek başına bir anlam taşımayacağı için Türkiye değerleri ile karşılaştırma yapmak daha sağlıklı olacaktır. Sağlık hizmetlerinin kalitesi ve ulaşılabilirliğini etkileyen belli başlı kriterlere

bakıldığında Silifke‟de bazı değerler Türkiye ortalamasından daha iyi olduğu gibi (ebe başına düşen kişi sayısı), bazı değerler Türkiye ortalamasının çok altındadır (sağlık memuru başına düşen kişi sayısı). Yani sağlık hizmetlerinin kalitesi ve ulaşılabilirliğinde Türkiye‟nin genel ortalamasından daha kötü ve daha iyi şartlara sahip birimleri mevcuttur (Tablo 36).

Tablo-36: Silifke ve Türkiye’de Sağlık Personeli BaĢına DüĢen KiĢi Sayıları (2007) KarĢılaĢtırma Türkiye’de (kiĢi) Silifke’de (kiĢi)

Hekim başına düşen kişi sayısı 637 1 573 Diş Hekimi başına düşen kişi sayısı 4 007 4 468*

Hemşire başına düşen kişi sayısı 836 880 Sağlık Memuru başına düşen kişi sayısı 1 079 8 592

Ebe başına düşen kişi sayısı 1 685 1 314 Eczacı başına düşen kişi sayısı 2 965 2 792

Kaynak: TÜİK, 2009. *Silifke‟de özel sektör dâhil, diş hekimi sayısı toplamı 25‟dir

Türkiye‟de hekim başına düşen kişi sayısı 637 iken, bu sayı Silifke‟de 1 573‟dur. Yani ilçede hekim ihtiyacı bulunmaktadır (Tablo 36).

Türkiye‟de diş hekimi başına düşen kişi sayısı 4 007 iken bu sayı Silifke‟de 4 468‟dir. Ancak diş hekimi bölümünde hesaplamaya sadece devlet hastanesinde çalışanlar değil, özel sektörde çalışanlarda katılmıştır. Çünkü bilindiği gibi diş hekimleri daha çok özel muayenelerde hizmet vermektedir. Silifke‟de toplam 25 diş hekimi hizmet vermektedir (Tablo 36).

İlçede hemşire başına 880 kişi düşerken, ülkemizde 836 kişi düşmektedir. Sahada ebe başına 1 314 kişi düşerken, ülkemizde 1 685 kişi düşmektedir.

İlçede sağlık memuru başına düşen kişi sayısı, Türkiye ortalamasının çok gerisindedir. Türkiye‟de sağlık memuru başına 1 079 kişi düşerken, Silifke‟de 8 592 kişi düşmektedir. Bu bakımdan sağlık memuru ihtiyacı çok fazladır.

Sonuç olarak Silifke‟de sağlık hizmetlerinin kalitesini arttırmak, sağlık hizmetlerine ulaşılabilirliği sağlamak için nüfusun artışına paralel olarak sağlık alanında hemen her konuda daha fazla yatırımın yapılması gerekmektedir.

Sağlık hizmetlerinin kalitesini ölçen bir diğer unsur da hayati önemi bulunan acil sağlık hizmetleridir (ASH). Silifke ilçe merkezinde A ve B tipi olmak üzere 2 adet 112 ASH İstasyonu bulunmaktadır. B tipi 112 ASH İstasyonu devlet hastanesi bünyesinde hizmet verirken, A tipi 112 ASH istasyonu ise merkez 2 nolu sağlık ocağında hizmet vermektedir. ASH‟lerinde toplam 3 doktor, 4 hemşire, 1 sağlık

memuru, 9 acil tıp teknisyeni, 3 hizmetli ve 2 şoför olmak üzere toplam 22 personel hizmet vermektedir.

Nüfusa sağlık hizmetlerinin ulaştırılmasında sağlık ocaklarının çok önemli bir yeri vardır. Çünkü ilçe genelinde nüfusun çoğunluğunun yaşadığı kırsal alanlarda sağlık hizmetlerini yürüten tek kuruluş sağlık ocaklarıdır. Ayrıca devlet hastanesinin bulunduğu Silifke şehir merkezinden ve üniversite hastanesinin bulunduğu Mersin il merkezinden uzaklaştıkça sağlık ocaklarının üstlendikleri görev ve sorumluluklar daha da artmaktadır. Çünkü kırsalda aşı, muayene vb. işleri bu kurumlar yapmaktadır.

Sahada Kurtuluş ve Narlıkuyu hariç hemen her sağlık ocağının lojmanı bulunmaktadır. İlçe merkezine ve il merkezine en uzak sağlık ocağı Kırobası Sağlık Ocağı‟dır. Ayrıca Sağlık Grup Başkanlığı‟na bağlı 14 adet sağlık ocağının 13 tanesi kendi binasında, Narlıkuyu Sağlık Ocağı belediyeye ait binanın alt katında hizmet vermektedir. 2007 yılı içerisinde 14 sağlık ocağında toplam 227 628 adet muayene yapılmıştır. En fazla muayene ilçe merkezinde bulunan 1 nolu ve 2 nolu sağlık ocaklarında yapılmıştır (Tablo 37).

Tablo-37: Silifke Genelinde Bulunan Sağlık Ocakları ve Bazı Özellikleri (2007) Sağlık Ocağı Bina Tipi Lojman Ġl Merkezine

Uzaklığı (km)

Ġlçe Merkezine Uzaklığı (km)

Yapılan Muayene Sayısı

Silifke 1 Nolu D 1 Tipi 4 85 - 138 772

Silifke 2 Nolu İl Tipi 4 85 - 38 851

Silifke 3 Nolu D 1 Tipi - 85 - 3 706

Akdere Y.Köy Tipi 4 115 30 2 343

Atakent D 1 tipi 4 73 12 33 096

Atayurt Y.Köy Tipi 4 76 9 10 593

Gökbelen Köy tipi 4 130 40 282

Keben Köy Tipi 4 110 25 534

Kırobası Köy Tipi 4 145 52 562

Kurtuluş S.Evi - 95 10 272

Narlıkuyu Geçici - 68 22 1 503

Taşucu Köy 4 100 10 35 146

Uzuncaburç Köy 4 116 31 2 218

Yeşilovacık Köy 4 130 45 9 750

Kaynak: Mersin İl Sağlık Müdürlüğü, 2008.

Sağlık hizmetlerinin kalitesini yansıtan bir diğer unsurda hastalıklarla mücadelede önemli bir yeri olan ilaç teminidir. Polikliniklerde muayeneden sonraki safha olan ilaç teminin sağlandığı yerler bilindiği gibi eczanelerdir. Eczanelerin

sayısı ve dağılımı da hiç şüphesiz sağlık hizmetlerini etkiler. Silifke ilçe genelinde 2007 yılı itibari ile toplam 40 adet eczane bulunmaktadır (Tablo 38 ve Şekil 16). Ancak ilçede sürekli artan nüfus miktarına bağlı olarak eczane sayısı da artmaktadır. İlçede eczacı başına 2 792 kişi düşerken bu değer Türkiye genelinde 2 965 kişidir.

Tablo-38: Silifke’de Yıllara Göre Eczane Sayılarının DeğiĢimi (2001-2007)

Yıllar Eczane Sayısı

2001 26 2002 29 2003 32 2004 36 2005 38 2006 38 2007 40

Kaynak: Mersin İl Sağlık Müdürlüğü, Sağlık İstatistikleri Yıllıkları.

2001 yılından itibaren Silifke‟de eczane sayısı sürekli artış göstermiş, sadece 2006 yılında sabit kalmıştır.

0 10 20 30 40 50 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Yıllar Sayı ECZANELER

ġekil-16: Silifke’de Eczanelerin Yıllara Göre DeğiĢimi (2001-2007)

Sağlık hizmetlerin halka verilmesi şüphesiz her sosyal devletin en önemli görevlerinden birisidir. Ancak özel teşebbüslerin açtığı özel sağlık kuruluşları da sağlık hizmetlerinin kalitesini ve ulaşılabilirliğini arttırmaktadır. Onun için özel sağlık kuruluşlarının fazlalığı sağlık hizmetlerinin kalitesini etkilemektedir.

2007 yılında Silifke genelinde toplam 25 adet özel sağlık kuruluşu hizmet vermekteydi (Tablo 39). Özel sağlık kuruluşlarının sayısına göre Silifke, Tarsus (90 adet) ve Erdemli‟den (26 adet) sonra Mersin‟de en fazla özel sağlık kurumu bulunan ilçedir. Bu durum ilçenin sağlık hizmetlerini daha iyi alabilmesi açısından sevindiricidir.

Tablo-39: Silifke Genelinde Özel Sağlık KuruluĢları (2007) Özel Sağlık KuruluĢunun Türü Adedi Özel Sağlık KuruluĢunun Türü Adedi

Poliklinik 2 Sağlık Kabinleri 0 Özel Diyaliz Merkezi 2 Güzellik Salonları 1 Cerrahi Müdahale Merkezi 1 Güzellik Merkezleri 0 Sürücü Kursu Raporu Veren 0 Psikoteknik Merkezleri 0 Gemi Adamları Olur Raporu Veren 0 Optikçiler 8 992 Laboratuarları 2 Muayehaneler 8 3153 Radyoloji-Fizik Tedavi Laboratuarı 1 Toplam 25

Kaynak: Mersin İl Sağlık Müdürlüğü, 2008.

İlçede en fazla bulunan özel sağlık kuruluşu türü muayehanelerdir. Muayehaneler ilçede bulunan özel sağlık kuruluşlarının en önemli ayağını oluşturur. Bu muayeneler genelde devlet hastanesinde çalışan uzman hekimlerin dışarıda açtığı tedavi merkezleridir. Tabloda dikkat çeken bir diğer konuda bu kadar büyük bir ilçede sürücü olur raporu veren bir özel sağlık kuruluşunun olmamasıdır. Ayrıca Silifke‟nin denize kıyısı olmasına ve limanı bulunmasına rağmen gemi adamları raporu veren özel bir sağlık kuruluşu da bulunmamaktadır. Bununla birlikte ilçede optikçilerin çokluğu da dikkat çekmektedir.

Nüfusun faydalandığı sağlık hizmetlerinin kalitesini ölçen bir diğer kriterde bir kişiye düşen hastane yatağı sayısıdır. 2007 yılı verilerine göre Silifke Devlet Hastanesi‟nde 215 yatak bulunmaktadır (Tablo 40). Buna göre Silifke ilçe genelinde 520 kişiye bir yatak düşmektedir. Bu oran 1990‟larda ABD‟de 192 kişiye bir yataktı. Hindistan‟da 1300 kişiye bir hastane yatağıydı. Yani Silifke ilçe geneli kişi başına düşen hastane yatağı sayısı bakımından geri kalmış ülkelerden ileri, gelişmiş ülkelerden geri bir durumdadır (Tümertekin ve Özgüç, 1998: 271).

Tablo-40: Silifke Devlet Hastanesinde Servislere Göre Yatak Sayıları (2007) Servisler Yatak Sayısı Servisler Yatak Sayısı

Çocuk 20 KBB Hastalıkları 6 Fizik Tedavi 3 Nürosirürji 8 Genel Cerrahi 20 Ortopedi 20 Enfeksiyonel Hastalıklar 3 Üroloji 10 Deri ve Zührevi Hastalıklar 3 Göğüs Hastalıkları 5

Göz 5 Acil 10

Nöroloji 8 Diş -

İç Hastalıklar 32 Kardiyoloji ve Yoğun Bakım 35

Kadın Doğum 27 Toplam 215

En fazla yatak sayısı yoğun bakım servisinde iken diş servisinde hiç yatak yoktur. Ancak mevcut yatak sayısı nüfusun ihtiyacına cevap vermekten uzaktır.

Silifke Devlet Hastanesi Baştabipliği 1961 yılında yapılan 3 katlı eski binasıyla beraber, 1993 yılında yapılan 3 katlı ek bina ve SSK‟dan Sağlık Bakanlığı‟na devredilen ve çocuk kliniğine dönüştürülen 3 binada hizmet vermektedir. Silifke Devlet Hastanesi ihtiyaca yeterince cevap vermediğinden ve her hekime bir poliklinik açacak fiziki mekân olmadığından yeni bir binanın yapılmasına ihtiyaç duyulmaktadır.

Bunun yanında ilçede ana çocuk sağlığı merkezinin ve halk sağlığı labaratuarının bulunmaması önemli bir eksikliktir. Halk sağlığı labaratuarında yapılması gereken tahlil ve numuneler Mersin‟e gönderilmekte olup maddi açıdan ve zaman yönünden kayıplara neden olmaktadır. Kırobası, Keben ve Gökbelen Sağlık Ocakları‟na doktor ataması yapılmalıdır. Devlet hastanesinde ortopedi, nöroloji, cildiye gibi branşlarda bulunan doktor eksiklikleri giderilmelidir.

Sağlık ocaklarında ve Devlet Hastanesinde belirtilen bina, personel ve araç gereç eksiklikleri tamamlandığında şüphesiz sağlık hizmetlerinin kalitesi ve ulaşılabilirliği daha da artacaktır.