ORTAÖĞRETİM SOSYAL ALANLAR EĞİTİMİ ANA BİLİM DALI
COĞRAFYA ÖĞRETMENLİĞİ BİLİM DALI
SİLİFKE (MERSİN) İLÇESİNİN BEŞERİ VE EKONOMİK
COĞRAFYASI
Mustafa SARIBAŞ
Yüksek Lisans Tezi
Danışman
Yrd. Doç. Dr. Adnan PINAR
T.C.
SELÇUK ÜNĠVERSĠTESĠ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü
BĠLĠMSEL ETĠK SAYFASI
Bu tezin proje safhasından sonuçlanmasına kadarki bütün süreçlerde bilimsel etiğe ve akademik kurallara özenle riayet edildiğini, tez içindeki bütün bilgilerin etik davranıĢ ve akademik kurallar çerçevesinde elde edilerek sunulduğunu, ayrıca tez yazım kurallarına uygun olarak hazırlanan bu çalıĢmada baĢkalarının eserlerinden yararlanılması durumunda bilimsel kurallara uygun olarak atıf yapıldığını bildiririm.
T.C.
SELÇUK ÜNĠVERSĠTESĠ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü
YÜKSEK LĠSANS TEZĠ KABUL FORMU
Mustafa SARIBAġ tarafından hazırlanan SĠLĠFKE (MERSĠN) ĠLÇESĠNĠN BEġERĠ VE EKONOMĠK COĞRAFYASI baĢlıklı bu çalıĢma 25/05/2009 tarihinde yapılan savunma sınavı sonucunda oybirliği ile baĢarılı bulunarak, jürimiz tarafından yüksek lisans tezi olarak kabul edilmiĢtir.
Yrd. Doç. Dr. Adnan PINAR BaĢkan Ġmza
Yrd. Doç. Dr. Adnan Doğan BULDUR Üye Ġmza
ÖNSÖZ
Günümüz dünyasında bölgesel coğrafya araĢtırmaları önemli bir yere sahiptir. Çünkü yapılacak her türlü insani planlama ve ekonomik yatırımların baĢarıya ulaĢabilmesi için ülkemizin doğal ve beĢeri zenginlik kaynaklarının iyi bir Ģekilde tetkik edilmesi gerekmektedir. Bu düĢüncelere bağlı olarak değerli hocam Yrd. Doç. Dr. Adnan PINAR’ın önerileri doğrultusunda “Silifke (Mersin) Ġlçesinin BeĢeri ve Ekonomik Coğrafyası” konulu tez çalıĢmasını almıĢ bulunmaktayım.
Coğrafyanın ilkelerine uygun olarak Silifke’nin fiziki, beĢeri ve ekonomik özellikleri analiz ve sentez edilerek, saha ile ilgili Coğrafi çıkarımlara varılmaya çalıĢılmıĢtır. Fiziki Ģartlar ile beĢeri ve ekonomik özellikler iliĢkilendirilerek varsa sorunlar ortaya çıkarılmıĢ ve çözüm için önerilerde bulunmaya özen gösterilmiĢtir.
AraĢtırmamız üç bölümden oluĢmaktadır. Birinci bölümde sahanın fiziki coğrafya özellikleri iĢlenmiĢtir. Bu bölümde sahanın jeolojik, jeomorfolojik, iklim, hidrografya, toprak ve bitki örtüsü özellikleri genel hatları ile ortaya konulmuĢtur. Ġkinci bölümde Silifke ilçesinin beĢeri coğrafya özellikleri baĢlığı altında nüfus ve yerleĢme özellikleri ayrıntılı bir Ģekilde incelenmiĢtir. Üçüncü bölümde ise sahanın ekonomik coğrafya özelliklerinden tarım, hayvancılık, ormancılık, madencilik, sanayi, ulaĢım, ticaret ve turizm konuları coğrafya biliminin ilkeleri doğrultusunda incelenmiĢtir. AraĢtırmaya sonuç ve öneriler kısmıyla son verilmiĢtir.
AraĢtırma konusunun seçiminden itibaren, çalıĢmalarımın her safhasında yardımlarını esirgemeyen değerli hocam Yrd. Doç. Dr. Adnan PINAR’a; çalıĢmalarımda fikir ve düĢüncelerinden faydalandığım, farklı konularda bilgilerine baĢvurduğum ve bizlerin yetiĢmesinde emeği geçen değerli hocalarım Prof. Dr. Akif AKKUġ’a, Yrd. Doç. Dr. A. Doğan BULDUR’a, Yrd. Doç. Dr. Ayhan AKIġ’a, Yrd. Doç. Dr. Nuri ĠNAN’a, Yrd. Doç. Dr. Recep BOZYĠĞĠT’e, Dr. Caner ALADAĞ’a ve Dr. Tahsin TAPUR’a teĢekkürü burada bir borç bilirim.
Ayrıca çalıĢmalarımızla ilgili her türlü dokümanter temininde yardımcı olan kamu kurum ve kuruluĢlarına, arazi çalıĢmaları sırasında yardımlarını esirgemeyen Silifke ilçe halkına teĢekkür etmeyi bir borç bilirim.
Mustafa SARIBAġ Konya-2009
ÖZET
AraĢtırma sahasını oluĢturan Silifke, Mersin’e bağlı bir ilçe olup 2 945,5 km2
yüz ölçüme sahiptir. Ġlçenin güneyinde Akdeniz, doğusunda Erdemli, batısında Mut ve Gülnar ilçeleriyle, kuzeyinde Karaman ili bulunur.
Ġlçe arazisi Paleozoik, Mesozoik, Tersiyer ve Kuaternere ait farklı birimlerden oluĢmakla birlikte, Alt-Miosen arazileri geniĢ yer kaplar. Sahada Akdeniz ikliminin en saf hali görülmektedir. Yıllık ortalama sıcaklık 19 0C, yıllık ortalama yağıĢ 572,2
mm’dir. Göksu Nehri ilçenin en önemli içme ve sulama suyu kaynağıdır. AraĢtırma sahasının ovalık kesimlerinde alüvyal, dağlık kesimlerinde kırmızı Akdeniz toprakları ile kahverengi orman toprakları yaygındır. Kızılçam ormanları ile bunların tahribi sonucu oluĢan maki bitki topluluğu karakteristik bitki örtüsünü oluĢturur.
Silifke ilçesinin 2007 yılı itibariyle toplam nüfusu 111 698, ilçe merkezinin nüfusu ise 52 961’dir. Nüfusun % 47,4’ü kentte, % 52,6’sı ise kırsalda yaĢamaktadır. Nüfusun % 50,7’si erkek, % 49,3’ü kadınlardan oluĢmaktadır. Ġlçede 1 Ģehir, 8’i belediye örgütlü olmak üzere 74 köy yerleĢmesi mevcuttur. Silifke’de ki köy yerleĢmeleri gevĢek dokulu yerleĢme tipinde olup, taĢ meskenler çoğunluktadır.
AraĢtırma sahasının kırsal kesiminde en önemli geçim kaynağı tarım ve hayvancılıktır. Akdeniz ikliminin etkisine ve sulama imkânlarının geliĢmiĢliğine bağlı olarak tarımsal faaliyetler yoğun ve çeĢitlidir. Ġlçe merkezinde hizmetler sektörü (% 74,1) ön plandadır. Hizmet sektörünü tarım sektörü (% 13,9) takip eder. Sanayi sektörü ise % 12’lik payla son sırada yer alır.
KKTC’ne en yakın feribot seferlerinin yapıldığı nokta olan ilçe, ulaĢım bakımından stratejik bir öneme sahiptir. Saha turizm potansiyeli açısından çok çeĢitli tarihi ve doğal güzelliklere sahiptir. Ġlçenin sahip olduğu turizm potansiyeli yeterince değerlendirilmemiĢtir.
SUMMARY
Being searched subject Silifke, which has 2 945,5 km2 area, is one of the county of Mersin. County’s surroundings are Mediterranean in south, Erdemli in east, Mut ad Gülnar in west and Karaman in north.
Addition to Paleozoik, Mesozoik, Tersiyer and Kuaterner territories, county’s area is consisted of wide Sub-Miosen lands. Climate of the area is real Mediterranean climate Medium heat is 19 0C and medium rain is 572,2 mm. Göksu stream is the most importat source of drinking and watering water. Territory of plain areas in searching place is alüvyal, but mountanious areas … mediterranean sand with brown forest sad distinctive planting cover is bush areas which was destrayed by red pine forest.
All the population of Silifke was 111 698, but the centre of county’s population is 52 961, in 2007. 47,4 percent of population were living in county centre, but 52,6 percent were living in runal areas. 50,7 percent is male and 49,3 percent is female in population. There are one city, eight towns and seventy four villages. Settlement in rural areas are on loose territories, buildings are made by Stone.
People in rural ports of searching area are living on agriculture and cattle dealing. Due to mediterranean climate and watering, agriculture is density and many types. Ġn the centre of county people are working firstly serving (% 74,1), secondy agriculture (% 13,9) and thirtly industry (% 12).
The aspect of transportation, county is very strategic because it is the nearest place for voyaging to Nort Cyprus Turkis Republic The place has a big potential because there are many types of historical and naturel areas. Tourisin potential isn’t esteemek unfortunately.
ĠÇĠNDEKĠLER
Bilimsel Etik Sayfası ………... i
Yüksek Lisans Tezi Kabul Formu ………. ii
Önsöz ……… iii Özet ………...… iv Summary ……… v Ġçindekiler ……….……… vi Kısaltmalar ………..x Tablolar Listesi ……….. xi
ġekiller Listesi ……… xiv
Fotoğraflar Listesi ……… xv
GĠRĠġ ………. 1
1. AraĢtırma Sahasının Yeri, Sınırları ve BaĢlıca Coğrafi Özellikleri ………1
2. AraĢtırmanın Amacı ……….5 3. Materyal ve Metot ………5 4. Önceki ÇalıĢmalar ………... 6 BĠRĠNCĠ BÖLÜM-FĠZĠKĠ COĞRAFYA ÖZELLĠKLERĠ ……… 9 1.1. Jeolojik Özellikler ……… 9 1.2. Jeomorfolojik Özellikler ……… 12 1.3. Ġklim Özellikleri ………..15 1.3.1. Ġklim elemanları ……… 16 1.3.1.1. Sıcaklık ………... 16
1.3.1.1.1. Don Olaylı Günler ……… 18
1.3.1.2. Basınç ve Rüzgârlar ……… 18 1.3.1.2.1. Basınç ………... 18 1.3.1.2.2. Rüzgâr ………... 18 1.3.1.3. Nem ve YağıĢ ………. 20 1.3.1.3.1. Nispi Nem ………. 20 1.3.1.3.2. YağıĢ ………. 20
1.3.2. YağıĢ etkinliği ve Ġklim Tipi ……… 22
1.4. Hidrografik Özellikler ……… 23
1.4.2. Göller ……….. 27
1.4.3. Yeraltı Suları ……….. 28
1.4.4. Kaynaklar ……… 28
1.5. Toprak Özellikleri ……….. 29
1.6. Bitki Örtüsü Özellikleri ……….. 32
ĠKĠNCĠ BÖLÜM-BEġERĠ COĞRAFYA ÖZELLĠKLERĠ ……….. 35
2.1. Nüfus ……….. 35
2.1.1. Nüfus ArtıĢı ……….. 35
2.1.2. Nüfusun Özellikleri ……….. 39
2.1.2.1. Kentsel ve Kırsal Nüfus ………. 39
2.1.2.2. Nüfusun YaĢ ve Cinsiyet Gruplarına Göre Dağılımı …………. 42
2.1.2.2.1. YaĢ Grupları ………. 42
2.1.2.2.2. Cinsiyet Oranı ……….. 46
2.1.2.3. Aile Nüfus Sayısı Büyüklüğü ………. 47
2.1.2.4. Nüfusun Eğitim Durumu ……….. 49
2.1.2.5. Nüfusun Beslenme ve Sağlık Durumu ………... 63
2.1.2.6. Nüfusun Özürlülük Durumu ……….. 69
2.1.2.7. Nüfusun Ekonomik Faaliyet Kollarına Göre Dağılımı ……….. 70
2.1.3. Nüfus Hareketleri ………. 75 2.1.3.1. Doğumlar ……… 76 2.1.3.2. Ölümler ……… 77 2.1.3.2.1. Bebek Ölümleri ………. 78 2.1.3.2.2. Çocuk Ölümleri ………. 79 2.1.3.3. Göçler ……….. 80
2.1.4. Nüfusun DağılıĢı ve Nüfus Yoğunlukları ……… 82
2.1.4.1. Aritmetik Nüfus Yoğunluğu ……….. 85
2.1.4.2. Fizyolojik Nüfus Yoğunluğu ……….. 87
2.1.4.3. Tarımsal Nüfus Yoğunluğu ……… 89
2.2. YerleĢme ……… 91
2.2.1. YerleĢme Tarihi ……… 91
2.2.2. YerleĢme ġekilleri ……… 93
2.2.2.1.1. Yükselti Basamaklarına Göre Köyler ……….. 94
2.2.2.1.2. Yüzölçümü Büyüklüklerine Göre Köyler ……… 96
2.2.2.1.3. YerleĢme Dokularına Göre Köyler ……….. 98
2.2.2.1.4. Ekonomik Faaliyet Kollarına Göre Köyler ……….. 98
2.2.2.2. Belediye Örgütlü Köy YerleĢmeleri (Belde) ……… 100
2.2.2.3. Köy Altı YerleĢmeleri ………. 103
2.2.2.4. Kentsel YerleĢmeler ………. 107
2.2.2.4.1. Silifke ġehri ve ġehirsel Fonksiyonları ………. 108
2.2.2.4.1.1. Hizmet Fonksiyonu ……….. 108 2.2.2.4.1.2. Yönetim Fonksiyonu ……… 109 2.2.2.4.1.3. Ticaret Fonksiyonu ……….. 109 2.2.2.4.1.4. Sağlık Fonksiyonu ……… 110 2.2.2.4.1.5. Kültürel Fonksiyonlar ……….. 111 2.2.2.4.1.6. Tarım Fonksiyonu ……… 113 2.2.2.4.1.7. Sanayi Fonksiyonu ……….. 113
2.2.3. YerleĢmelerde Mesken Tipleri ……….. 113
2.2.3.1. Köy Meskenleri ……… 113
2.2.3.2. ġehir Meskenleri ……….. 115
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM-EKONOMĠK COĞRAFYA ÖZELLĠKLERĠ …… 116
3.1. Tarım ……… 116
3.1.1. Araziden Yararlanma Durumu ……….. 118
3.1.2. BaĢlıca Tarım Ürünleri ……….. 119
3.1.2.1. Tahıllar ………. 119 3.1.2.2. Baklagiller ……… 122 3.1.2.3. Yem Bitkileri ……… 124 3.1.2.4. Zeytin ……… 126 3.1.2.5. Turunçgiller ………. 129 3.1.2.6. Üzüm (Bağcılık) ……….. 131 3.1.2.7. Çilek ………. 132 3.1.2.8. Sebzecilik ……… 133
3.1.2.8.1. Açık Sebze Üretimi ………134
3.1.2.9. Meyvecilik ……… 138
3.1.2.10. Diğer Tarla Bitkileri ……….. 141
3.2. Hayvancılık ……….. 142 3.2.1. KüçükbaĢ Hayvancılık ………143 3.2.2. BüyükbaĢ Hayvancılık ………145 3.2.3. Kümes Hayvancılığı ……….. 149 3.2.4. Arıcılık ……… 151 3.2.5. Balıkçılık ……… 153 3.3. Ormancılık ……… 154 3.4. Madencilik ……… 157
3.4.1. Endüstriyel Hammadde Yatakları ………. 157
3.4.2. Demir Maden Yatakları ………. 158
3.4.3. Yapı Malzemeleri Yatakları ……….. 158
3.5. Sanayi ……….. 158
3.5.1. Kâğıt Sanayisi (SEKA Akdeniz Müessesesi)………. 158
3.5.2. Gıda Sanayisi ve Tarımsal Sanayi ……….. 161
3.5.3. Organize Sanayi Bölgesi (OSB) ……… 161
3.5.4. Küçük Sanayi Sitesi ……… 163 3.6. UlaĢım ……….. 164 3.7. Ticaret ……….. 167 3.8. Turizm ……….. 171 SONUÇ VE ÖNERĠLER ……… 176 KAYNAKÇA ……… 183 FOTOĞRAFLAR ……… 188 ÖZGEÇMĠġ ………. 194
KISALTMALAR ASH: Acil Sağlık Hizmetleri
DĠE: Devlet Ġstatistik Enstitüsü DPT: Devlet Planlama TeĢkilatı DSĠ: Devlet Su ĠĢleri
Göksu Deltası ÖÇKB: Göksu Deltası Özel Çevre Koruma Bölgesi Göksu Deltası ÖÇKM: Göksu Deltası Özel Çevre Koruma Müdürlüğü HES: Hidroelektrik Santral
Ġ.Ö.O.: Ġlköğretim Okulu KBB: Kulak Burun Boğaz
KKTC: Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti KLK: Kraft Layner Kartonu
KTK: Kraft Torba Kâğıdı MEB: Milli Eğitim Bakanlığı
MTA: Maden Tetkik Arama Enstitüsü MTSO: Mersin Ticaret ve Sanayi Odası OR-KÖY: Orman Köyleri
OSB: Organize Sanayi Bölgesi
ÖYAD: Özürlüler YardımlaĢma Derneği
RAMSAR: Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanlar SözleĢmesi SBS: Seviye Belirleme Sınavı
SDH: Silifke Devlet Hastanesi
SEKA: Türkiye Selüloz ve Kâğıt Fabrikaları A.ġ. TÜĠK: Türkiye Ġstatistik Kurumu
TABLOLAR LĠSTESĠ
Tablo-1: Silifke’de GüneĢlenme Sürelerinin Aylara DağılıĢı (1985-2006) ……….. 16
Tablo-2: Ortalama, Ortalama Yüksek ve Ortalama DüĢük Sıcaklıkların Aylara DağılıĢı (1961-2006).17 Tablo-3: Silifke’de Ortalama Sıcaklıkların Mevsimlere Göre Dağılımı (1961-2006) ………. 17
Tablo-4: Silifke’de Don Olaylı Günlerin Aylara Dağılımı (1961-2006) ……….. 18
Tablo-5: Silifke’de Ortalama Aktüel Basıncın Aylara DağılıĢı ( 1961-2006) ……….. 18
Tablo-6: Silifke’de Rüzgârların Aylık Esme Sayıları Toplamı (1980-2006) ………... 19
Tablo-7: Silifke’de Aylık Ortalama Rüzgar Hızları (1980-2006) ……… 19
Tablo-8: Silifke’de Ortalama Nispi Nemin Aylara DağılıĢı (1961-2006) ……… 20
Tablo-9: Silifke’de Yıllık Ortalama YağıĢın Aylara DağılıĢı (1961-2006) ………. 20
Tablo-10: Silifke’de Yıllık Ortalama YağıĢın Mevsimlere DağılıĢı (1961-2006) ……… 21
Tablo-11: Silifke’nin De Martonne Formülüne Göre Aylık YağıĢ Etkinliği ……… 22
Tablo-12: Silifke’nin Su Bilançosu Tablosu ……… 22
Tablo-13: Göksu Nehri’nin Aylık Ortalama Akım Değerleri (1961-1997) ……… 25
Tablo-14: Sayım Yıllarına Göre Silifke’nin Nüfus DeğiĢimi (1927-2007) ……….. 36
Tablo-15: Sayım Yıllarına Göre Silifke’de ġehirsel ve Kırsal Nüfus (1935-2007) ………. 40
Tablo-16: Silifke’de Nüfusun Dar Aralıklı YaĢ ve Cinsiyet Yapısı (2007) ………. 43
Tablo-17: Silifke’nin GeniĢ Aralıklı YaĢ ve Cinsiyet Yapısı (2007) ……….. 44
Tablo-18: Ġlçe Merkezinde Hane Halkı Büyüklüğüne Göre Hane Halkı Sayısı (2000) ……….. 47
Tablo-19: Silifke’de Hane Sayısı ve Hane BaĢına DüĢen Nüfus (2001-2007) ……… 48
Tablo-20: Silifke’de Aile Büyüklüklerinin Bazı YerleĢmelere Dağılımı (2007) ……… 48
Tablo-21: Silifke Ġlçe Merkezinde Nüfusun Eğitim Durumu (1935) ……….. 49
Tablo-22: Silifke’de Kırsal Kesimde Nüfusun Eğitim Durumu (1935) ……….. 49
Tablo-23: Silifke Ġlçe Merkezinde Nüfusun Cinsiyete Göre Öğrenim Durumu (2000) ……….. 50
Tablo-24: Silifke Ġlçe Merkezinde Bulunan Ġlköğretim Okulları (2006-2007) ……… 52
Tablo-25: Silifke Ġlçe Merkezinde Ġlköğretimde Öğretmen ve Derslik BaĢına DüĢen Öğrenci Sayıları (2006-2007) ……….. 53
Tablo-26: Silifke Genelinde Ġlköğretim Okullarında Okul, Öğretmen ve Derslik BaĢına DüĢen Öğrenci Sayıları (2006-2007) ……… 54
Tablo-27: Silifke’de Belde ve Köylerde Bulunan Ġlköğretim Okulları (2006-2007) ……….. 55
Tablo-28: Silifke’de BirleĢtirilmiĢ Sınıf Olarak Eğitim Veren Okullar (2006-2007) ……….. 56
Tablo-29: Türkiye, Mersin, Silifke’de Ġ.Ö.O’larında Okul, Öğretmen ve Derslik BaĢına DüĢen Öğrenci Sayıları (2006-2007) ……….. 57
Tablo-30: Silifke Genelinde TaĢımalı Eğitim Durumu (2006-2007) ……… 58
Tablo-31: Silifke Genelinde Ġlköğretim Öğrencilerinin Cinsiyetlere Göre Dağılımı (2006-2007) ….. 58
Tablo-33: Türkiye, Mersin ve Silifke’de Ortaöğretimde Okul, Öğretmen ve Derslik BaĢına DüĢen
Öğrenci Sayıları (2006-2007) ………... 61
Tablo-34: Genel Liseler ile Mesleki ve Teknik Liselerde Okul, Öğretmen ve Derslik BaĢına DüĢen Öğrenci Sayıları (Türkiye, Mersin, Silifke) (2006-2007) ……… 61
Tablo-35: Silifke’de Bulunan Sağlık Personelinin Dağılımı (2007) ……… 64
Tablo-36: Silifke ve Türkiye’de Sağlık Personeli BaĢına DüĢen KiĢi Sayıları (2007) ……… 65
Tablo-37: Silifke Genelinde Bulunan Sağlık Ocakları ve Bazı Özellikleri (2007) ……….. 66
Tablo-38: Silifke’de Yıllara Göre Eczane Sayılarının DeğiĢimi (2001-2007) ………. 67
Tablo-39: Silifke Genelinde Özel Sağlık KuruluĢları (2007) ……….. 68
Tablo-40: Silifke Devlet Hastanesinde Servislere Göre Yatak Sayıları (2007) ……… 68
Tablo-41: Silifke’de Özürlülerin Sayı ve Oranları (2007) ……… 70
Tablo-42: Silifke Ġlçe Merkezinde Faal Olan ve Olmayan Nüfusun Dağılımı (2000) ………. 71
Tablo-43: Silifke’de Ġstihdam Edilen ve ĠĢgücünde Olmayan Nüfusun Cinsiyetlere Dağılımı (2000). 71 Tablo-44: Ġlçe Merkezinde ÇalıĢma Çağı Nüfusunun Cinsiyetlere ve YaĢ Gruplarına Dağılımı (2000)……… 72
Tablo-45: Silifke Ġlçe Merkezinde Nüfusun ĠĢgücü Durumuna Göre Dağılımı (2000) ……… 73
Tablo-46: Silifke Ġlçe Merkezinde Faal Olmayan Nüfusun Gruplandırılması (2000) ……….. 73
Tablo-47: Ġlçe Merkezinde ÇalıĢan Nüfusun Sektörlere ve Cinsiyetlere Dağılımı (2000) ………….. 74
Tablo-48: Silifke Ġlçe Merkezinde ÇalıĢan Erkek ve Kadın Nüfusun Sektörlere Dağılımı (2000) ….. 75
Tablo-49: Ġlçe Genelinde Canlı Doğum ve Toplam Ölüm Sayıları (2001-2007) ……… 76
Tablo-50: Silifke’de Yıllara Göre Bebek Ölüm Hızları (2001-2007) ………. 79
Tablo-51: Silifke’de Ölü Doğum Hızları ve Anne Ölümü Sayıları (2001-2007) ……… 79
Tablo-52: Silifke’de Aritmetik Nüfus Yoğunluğunun DeğiĢimi (1940-2007) ……… 86
Tablo-53: Silifke’de YerleĢmelerin Aritmetik Nüfus Yoğunlukları (2007) ……… 87
Tablo-54: Silifke’de YerleĢmelerin Fizyolojik Nüfus Yoğunlukları (2007) ……… 88
Tablo-55: Silifke’de YerleĢmelerin Tarımsal Nüfus Yoğunlukları (2007) ………. 90
Tablo-56: Silifke’de Köy YerleĢmelerinin Yükselti Basamaklarına Göre DağılıĢı ………. 96
Tablo-57: Silifke’de Köy YerleĢmelerinin Yüzölçümü Büyüklüklerine Göre DağılıĢı ……….. 97
Tablo-58: Silifke’de Köy YerleĢmelerinin Ekonomik Faaliyet Kollarına Göre DağılıĢı ……… 99
Tablo-59: Silifke’de Yayla YerleĢmelerinin Bağlı Olduğu Köyler (2008) ……… 106
Tablo-60: Silifke Halk Eğitim Merkezinde Açılan Kurslar (2006-2007) ……….. 112
Tablo-61: Silifke’de Arazinin Verimlilik Sınıflarına Göre Dağılımı (1991) ……… 116
Tablo-62: Silifke’de Arazinin Kullanım ġekli (1991) ……… 117
Tablo-63: Silifke’de Ekili Dikili Alanların Ürünlere Göre Dağılımı (2007) ………. 118
Tablo-64: Silifke’de Tahıl Ürünlerinin Ekim Alanı ve Üretimi (2007) ……… 120
Tablo-65: Silifke’de Tahıl Ürünlerinin Ekim Alanları ve Üretimleri (2004-2007) ……… 121
Tablo-66: Silifke’de Baklagil Ürünlerinin Ekim Alanları ve Üretimleri (2007) ……… 123
Tablo-68: Silifke’de YetiĢtirilen Yem Bitkileri (2007) ……….. 124
Tablo-69: Silifke’de Yem Bitkilerinin Ekim Alanları ve Üretimleri (2004-2007) ……… 125
Tablo-70: Silifke’de Zeytinin Ekim Alanı ve Üretim Miktarları (2004-2007) ……….. 127
Tablo-71: Silifke’de Zeytinin Üretim ve Ekim Alanlarına DağılıĢı (2004-2006) ……….. 127
Tablo-72: Silifke’de Meyve Veren ve Vermeyen Zeytin Ağacı Sayısı (2004-2007) ……… 128
Tablo-73: Silifke’de Turunçgillerin Ekim Alanı ve Üretim Miktarları (2007) ………. 130
Tablo-74: Turunçgillerin Ekim Alanı ve Üretim Miktarlarının DeğiĢimi (2004-2007) ……… 130
Tablo-75: Silifke’de Üzümün Ekim Alanı ve Üretim Miktarları (2004-2007) ………. 132
Tablo-76: Silifke’de Çilek Üretimi ve Ekim Alanları (2004-2007) ……… 133
Tablo-77: Silifke’de Sebzelerin Ekim Alanları ve Üretimleri (2004-2007) ……….. 135
Tablo-78: Silifke’de Bulunan Sera ve Seracılıkla UğraĢan Aile Sayıları (2007) ……….. 137
Tablo-79: Silifke’de Serada Üretilen Sebzeler ve Üretimleri (2004-2007) ……… 138
Tablo-80: Silifke’de Meyvelerin Ekim Alanı ve Üretim Miktarları (2005-2007) ……… 139
Tablo-81: Silifke’de Diğer Tarla Bitkilerinin Ekim Alanı ve Üretimleri (2004-2007) ………. 142
Tablo-82: Silifke’de KüçükbaĢ Hayvan Varlığının DeğiĢimi (2004-2007) ……… 143
Tablo-83: Silifke’de KüçükbaĢ Hayvan Varlığının YerleĢmelere Göre Dağılımı (2007) …………. 144
Tablo-84: BüyükbaĢ Hayvan Sayılarının Yıllara Göre DeğiĢimi (2004-2007) ………. 145
Tablo-85: Silifke’de BüyükbaĢ Hayvanların Cinslere ve YerleĢmelere Dağılımı (2007) …………. 147
Tablo-86: Silifke’de Kümes Hayvanlarının Cinslere ve YerleĢmelere Dağılımı (2007) ………150
Tablo-87: Silifke’de Bulunan Tavuk Çiftlikleri ve Bazı Özellikleri (2007) ……… 151
Tablo-88: Silifke’de Arı Kovanlarının YerleĢmelere Dağılımı (2007) ………. 152
Tablo-89: Göksu Deltası’nda Avlanan Balık Tür ve Miktarları (2000-2004) ………... 154
Tablo-90: Akdeniz Müessesesi’nin Üretim ve Kapasite Kullanımı (1990-1995) ……… 159
Tablo-91: Akdeniz Müessesesi’nde Personel Sayısı ve KiĢi BaĢına Üretim (1990-1995) ………… 160
Tablo-92: Köylerin Silifke Ġlçe Merkezine Olan Uzaklıkları ……… 166
Tablo-93: Silifke Ticaret ve Sanayi Odası’na Kayıtlı Belli Meslek Grupları (2007) ……… 169
Tablo-94: Silifke Esnaf ve Sanatkârlar Odası’nda Üye DeğiĢimi (2004-2007) ………... 170
Tablo-95: Silifke’yi ve Ören Yerlerini Ziyaret Eden KiĢi Sayıları (2003-2007) ……… 171
Tablo-96: Silifke’de ĠĢletme Belgeli Konaklama Tesisleri (2007) ……… 172
ġEKĠLLER LĠSTESĠ
ġekil-1: AraĢtırma Sahasının Lokasyon Haritası ……… 2
ġekil-2: AraĢtırma Sahasının Jeoloji Haritası ……….. 10
ġekil-3: AraĢtırma Sahasının Topoğrafya Haritası ……….. 13
ġekil-4: Silifke’de Aylık Ortalama Sıcaklığın Aylara DağılıĢı (1961-2006) ……… 17
ġekil-5: Silifke’nin Yıllık Rüzgar Gülü ……… 19
ġekil-6: Silifke’de Yıllık Ortalama YağıĢın Aylara DağılıĢı (1961-2006) ………. 21
ġekil-7: Silifke’de Yıllık Ortalama YağıĢın Mevsimlere DağılıĢı (1961-2006) ……… ...21
ġekil-8: Silifke’nin Su Bilânçosu Diyagramı (Thornthwaite göre) ………. 23
ġekil-9: AraĢtırma Sahasının Hidroğrafya Haritası ………. 24
ġekil-10: Göksu Nehri’nin Aylık Ortalama Akım Grafiği (1961-1997) ………. 26
ġekil-11: AraĢtırma Sahasının Toprak Haritası ……… 30
ġekil-12: Silifke’nin Sayım Yıllarına Göre Nüfus DeğiĢimi (1927-2007) ………. 37
ġekil-13: Silifke’de Sayım Yıllarına Göre ġehirsel ve Kırsal Nüfus (1935-2007) ………. 41
ġekil-14: Silifke Ġlçesinin Nüfus Piramidi (2007) ……… 44
ġekil-15: Silifke’de Nüfusun GeniĢ Aralıklı YaĢ ve Cinsiyet Yapısı (2007) ……….. 45
ġekil-16: Silifke’de Eczanelerin Yıllara Göre DeğiĢimi (2001-2007) ………. 67
ġekil-17: Silifke Ġlçe Merkezinde ÇalıĢan Nüfusun Sektörel Dağılımı (2000) ……… 74
ġekil-18: Silifke’de Canlı Doğum Sayısının DeğiĢimi (2001-2007) ……… 77
ġekil-19: Silifke’de Yıllara Göre Ölüm Miktarları (2001-2007) ………. 78
ġekil-20: AraĢtırma Sahasında Nüfusun DağılıĢ Haritası ……… 84
ġekil-21: YerleĢmelerin Yükselti Basamaklarına Göre DağılıĢ Haritası ……… 95
ġekil-22: Silifke’de Köy YerleĢmelerinin Yüzölçümü Büyüklüklerine Göre DağılıĢı ……… 97
ġekil-23: AraĢtırma Sahasındaki Köy Altı YerleĢmelerinin DağılıĢ Haritası ……… 105
ġekil-24: Keben Köyünde Geleneksel Mesken Tipi Planı ……… 114
ġekil-25: KurtuluĢ Köyünde Geleneksel Mesken Tipi Planı ………. 115
ġekil-26: Silifke’de Arazinin Verimlilik Sınıflarına Göre DağılıĢı (1991) ……… 116
ġekil-27: Silifke’de Ekili-Dikili Alanların Ürünlere Göre DağılıĢı (2007) ……… 119
ġekil-28: Silifke’de Tahıl Ürünlerinin Üretim Miktarları (2007) ……….. 120
ġekil-29: Silifke’de Toplam Zeytin Ağacı Sayıları (2004-2007) ………. 128
ġekil-30: AraĢtırma Sahasının UlaĢım Haritası ………. 165
FOTOĞRAFLAR LĠSTESĠ
Foto-1: Kanyon Vadi Özelliği Gösteren, Göksu Vadisi’nden Bir GörünüĢ ……….. 188
Foto-2: Göksu Deltası’nda GeliĢimi Devam Eden Ġncekum Burnu ………... 188
Foto-3: Sakız, Yabani Zeytin ve Pırnal MeĢesinden OluĢan Maki Bitki Topluluğu ………. 188
Foto-4: ġehir Merkezinde Bulunan Cengiz Topel Ġlköğretim Okulu ……… 189
Foto-5: Tarihi Silifke Kalesi’nin Güneydoğudan GörünüĢü ……….. 189
Foto-6: GümüĢlü Yaylası’nda Bulunan Rekreasyonel Evler ……….. 189
Foto-7: Silifke ġehir Merkezi ve Ortasından Geçen Göksu Nehri ………. 190
Foto-8: Silifke Belediye Hizmet Binasının Güneyden GörünüĢü ……….. 190
Foto-9: Ġmamlı Köyünde TaĢ Mesken ve Biriketten YapılmıĢ Eklentisi ……… 190
Foto-10: Narenciye Ağaçlarıyla KarıĢık Olarak DikilmiĢ Zeytin Ağaçları ……… 191
Foto-11: Göksu Ovası’nı Sulayan Sulama Kanalarından Birisi ………. 191
Foto-12: Kabasakallı Mahallesi’nde Eski ve Yeni Çilek Tarlalarından GörünüĢ ……….. 191
Foto-13: Atayurt Beldesi Yakınlarında Naylon Bir Sera ……… 192
Foto-14: Silifke Orman Müdürlüğü’ne Ait Tomruk Depolama Alanı ……… 192
Foto-15: Uzuncaburç Yolu Üzerinde Bulunan Kireç Ocağı ………. 192
Foto-16: TaĢucu SEKA Akdeniz Müessesesi’nin Kuzeyden GörünüĢü ……… 193
Foto-17: KKTC ile UlaĢımı Sağlayan Feribotlar ……… 193
GĠRĠġ
1. AraĢtırma Sahasının Yeri, Sınırları ve BaĢlıca Coğrafi Özellikleri
Araştırma sahası, Mersin il merkezinin batısında, Mersin il sınırları içerisinde yer alır. Doğuda Erdemli, batıda Mut ve Gülnar ilçeleri, kuzeyde Karaman ili ve güneyde Akdeniz ile çevrilidir (Şekil 1). Antalya-Mersin, Konya-Mersin devlet karayolları ağının kavşak noktasında bulunmaktadır.
Silifke ilçesinin idari sınırı Cumhuriyetin kuruluşundan günümüze kadar sık sık değişikliğe uğramıştır. 1933 yılına kadar il merkezi olan Silifke, 1933 yılında ilçe pozisyonuna düşürülmüştür. 1950 yılında 4 329 km2 olan yüzölçümü, 1970 yılına
gelindiğinde 2 945,5 km2‟ye düşmüş olup halen aynı yüzölçüme sahiptir. İlçenin
idari sınırları yer yer doğal sınırlarla örtüşür.
Araştırma sahası üzerinde bulunan dağ kütleleri akarsular tarafından parçalandığı için dağlar parçalı bir görünüme sahiptir. Sahayı batıda Yonca Dağı, Payamlı Dağı, Kavaklı Dağı, Pusat Dağı, Kavradağ, Kırtıl Dağı, Hayvan Dağı, Kızlar Dağı, Elmalı Dağı doğuda Teke Dağı ve Aksıfat Deresi çevrelemektedir. İlçenin kuzeyinde yer alan Dökük T. (2 100 m.), Sırakaya (1 990 m.), Yılanyükseği T. (1 946 m.), Yüksekyurt T. (1 806 m.), Elmalı Kalesi (1 737 m.), Balıkkaya T. (1 634 m.) Karaman sınırını oluşturan önemli yükseltilerdir. Sahadaki dağlar genel itibari ile doğu-batı istikametinde uzanmaktadır.
Silifke ilçesi sınırları içerisinde kalan sahada Paleozoik, Mesozoik, Tersiyer ve Kuaterner‟e ait formasyonlar yer almakla birlikte, Alt Miosen oluşumlu araziler geniş yer kaplar. Araştırma sahası genel itibari ile Orta Toroslar üzerinde bulunduğu için, Alp-Himalaya dağ kuşağındaki oluşumlardan etkilenerek şekillenmiştir. Sahada deniz seviyesi ile yüksek dağlar arasındaki yükselti farkı 2 000 metreyi geçmektedir.
Araştırma sahasının ana morfolojik ünitelerini, aşınım yüzeyleri (alçak ve yüksek platolar), dağlık sahalar ile bu sahalardan aşınan malzemelerin birikmesi sonucu oluşan ovalar oluşturmaktadır. Sahanın % 89‟u dağlık, % 11‟i ovalıktır.
Sahada Akdeniz ikliminin karakteristik hali etkili olmaktadır. Kıyı kesiminde tipik Akdeniz ikliminin etkili olduğu ilçede, bu durum yükseltinin arttığı ve denizden uzak alanlarda bozulmaya uğramaktadır. Sahada yıllık ortalama sıcaklık 19 0C, yıllık
ortalama yağış 572,2 mm‟dir. Ayrıca sahada kurak-az nemli, orta sıcaklıkta, su fazlası kış mevsiminde ve çok kuvvetli olan, okyanus tesirine yakın (C1 B4 s2 b4)
iklim tipi görülmektedir.
Sahanın jeolojik yapısından dolayı yağışın akışa geçme oranı çok düşüktür. Yağan yağmur suları karstik boşluklardan ve çatlaklardan sızarak doğrudan denize ulaşır. Aksıfat Deresi bu karakterdedir. Yağış rejiminin düzensiz olmasından dolayı mevsimlik dere sayısı fazladır. Kaynağını Ermenek yakınlarından alan Göksu Nehri sahanın en büyük akarsuyudur. Genel itibari ile yağmur sularıyla beslenen Göksu Nehri, Ermenek ve Mut çevresinde eriyen kar sularıyla da beslenmektedir. Debisi kış aylarında artan nehrin akımı, kar erimelerine bağlı olarak Mart ve Nisan aylarında zirveye ulaşır, Temmuz ve Eylül döneminde ise azalır. İlçe, Mersin ilinin en büyük doğal göllerine sahiptir. Göksu Deltası üzerinde yer alan Akgöl 1 200 ha, Paradeniz Gölü 350 ha. büyüklüğe sahiptir. Fazla sularını Paradeniz‟e boşaltarak, drenaj kanallarından beslenen Akgöl‟ün suyu tatlıdır.
Göksu Nehri ilçeye bir delta ovası hediye etmiş olsa da zaman zaman meydana getirdiği sel taşkınları sonucu ilçede can ve mal kayıplarına sebep olmuştur. 1962‟de 2,5 metre, 1968 Aralık ayında 3 metre olmak üzere taşkınlar meydana getiren Göksu Nehri, 2001, 2003, 2004 ve 2006 yıllarında da taşkınlara sebep olmuştur. 05-07 Mart 2004 tarihindeki taşkında 4 887,3 dekarlık tarım arazisi zarar görmüştür.
Sahada Akdeniz iklimi hakim olduğu için genel itibari ile kırmızı Akdeniz toprakları görülmektedir. Bitki örtüsü zenginliğine bağlı olarak dağlık alanlarda kahverengi orman toprakları, eğimli yamaçlarda kolüvyal topraklar, Göksu Vadisi tabanında ve deltasında alüvyal topraklar bulunur. Ayrıca Göksu Deltası‟nın denizle birleştiği alanlarda alüvyal sahil bataklıkları görülmektedir.
Araştırma sahasında genel itibari ile kızılçam ormanları bulunmakla birlikte, kızılçam ağaçlarının tahrip edildiği sahalarda maki bitki topluluğunun karakteristik türleri yaygındır. İlçede yükseltinin artmasına bağlı olarak bitki örtüsü değişikliğe uğrayarak karaçam, sedir ve göknar ağaçları görülmeye başlar.
İlçe, nüfus bakımından Mersin ilinde Tarsus‟tan sonra en kalabalık ilçedir. 2007 yılı nüfus sayımına göre Silifke‟nin toplam nüfusu 111 698‟dir. Bu nüfusun 52 961‟i şehir merkezinde, 58 737‟si belde ve köylerde yaşamaktadır. Kent nüfusu toplam nüfusun % 47,4‟ünü oluştururken, % 52,6‟sı kırsal nüfustur. Saha içerisinde 1 şehir, 8 belde, 66 köy yerleşmesi olmak üzere toplam 75 devamlı yerleşme ünitesi bulunmaktadır. İklim şartlarına bağlı olarak yayla yerleşmeleri oldukça yaygındır. İlçede 19 adet yayla yerleşmesi tespit edilmiştir.
Silifke, M.Ö. 300 yıllarında Büyük İskender‟in komutanlarından ve Suriye Krallığı‟nın kurucusu Selefkos Nikator tarafından kurulmuştur. Helenistik dönemde Selefkos ve Mısır Krallıkları arasında sıkça el değiştiren Silifke, M.Ö. 1. yy‟da Romalıların yönetimine girmiştir. Roma İmparatorluğu‟nun 395 yılında ikiye bölünmesinden dolayı Bizans yönetimine girerek, Aya Tekla‟nın varlığından dolayı, Hristiyanların önemli bir hac merkezi durumuna gelmiştir. Silifke Dört Halife döneminde Müslümanlıkla temas etmiş, Muaviye ve onunla başlayan Emeviler döneminde pek çok Müslüman Arap Silifke yöresine gelmiştir. I. Haçlı seferi sırasında Ermenilerin eline geçen Silifke, 1228 yılından sonra Karamanlılar tarafından feth edilmiştir. 14. yy‟da Karamanoğullarının yönetiminde kalan şehir; 1471 yılında Gedik Ahmet Paşa tarafından Osmanlı Devleti topraklarına katılmıştır. Silifke 1869 yılında Mersin sancağının merkezi olmuş, 1919‟da bağımsız sancak haline getirilmiştir. 1924 yılında yeni kurulan, Mersin ilinin merkezi yapılmış; 1933 yılında Mersin, Mersin ilinin merkezi olunca Silifke ilçe olarak Mersin iline bağlanmıştır.
Silifke ilçesinin nüfusu 2000 yılında bir önceki nüfus sayımına göre % 7,1, 2007 yılında % 28,6 oranında azalmıştır. Kırsal kesimdeki ekonomik kaynakların yetersizliği, şehir merkezinde sanayinin gelişmemesi ve iş imkanlarının azlığından dolayı, ilçe sürekli olarak göç vermektedir. Göçler kırsal kesimden ilçe merkezine ve özellikle büyük şehirlere olmaktadır. İlçe sınırları içerisinde dengesiz dağılan nüfus genel itibari ile ilçenin güneyinde toplanmıştır. Buna karşılık ilçenin kuzeyindeki dağlık sahalar son derece tenhadır.
Araştırma sahasındaki ekonomik faaliyetlerin başında tarım gelmektedir. İklim şartları ve sulama imkanlarının elverişli olduğu Göksu Deltası ile vadisi tarımsal faaliyetlerin yoğunlaştığı sahalardır. Bu alanlarda modern yöntemlerle yapılan
tarımsal faaliyetler çeşitlilik arz etmektedir. Buna karşın ilçenin kuzeyinde ve sulama imkanlarının yetersiz olduğu sahalarda kuru tarım faaliyetleri yapılmaktadır. Dağlık sahalarda hayvancılık faaliyetleri özellikle kıl keçisi yetiştiriciliği ön plana çıkmaktadır. Sahanın en önemli sanayi tesisi olan SEKA Akdeniz Müessesesi özelleştirme kapsamında olduğu için üretimi durdurulmuştur. İlçe doğal ve tarihi zenginlikleri ile önemli turizm potansiyeline sahiptir.
2. AraĢtırmanın Amacı
Bu araştırma bir yüksek lisans tez çalışmasıdır. Bu çalışmada, Silifke ilçesinin doğal ve beşeri kaynaklar denetiminde gelişen ekonomik ve beşeri faaliyetleri araştırılarak, ilçe ile ilgili yatırım ve planlama kararlarına somut katkı sağlamak hedeflenmiştir. Çünkü bölgesel coğrafi faktörler dikkate alınmadan yapılan her türlü yatırım ve planlamanın başarıya ulaşma şansı azdır. Yapılacak olan planlama ve yatırımlarda bölgesel coğrafi özelliklerin dikkate alınması başarı şansını arttıracaktır.
3. Materyal ve Metot
“Silifke (Mersin) İlçesinin Beşeri ve Ekonomik Coğrafyası” konulu çalışmada esas uygulanan metot, gezi gözlem yöntemi olmuştur. İlk aşamada araştırma sahasına yönelik kamu kuruluşlarının yayınladığı dokümanter verilerden yararlanılmıştır. Harita Genel Komutanlığının 1/100 000 ölçekli topografya haritalarının saha ile ilgili paftaları, MTA‟nın 1/500 000 ölçekli jeoloji haritaları, İl Özel İdaresinin 1/100 000 ölçekli hizmet haritaları, Tarım ve Köy İşleri Bakanlığının yayınlarından toprak ve arazi kullanımı haritaları, TÜİK‟in istatistik bültenleri, köy envanter etütleri, DSİ‟nin yerüstü sularına ait seviye ve akım rasatları ve Meteoroloji istasyonunun rasat değerleri kullanılmıştır. Bunların yanında eğitim, sağlık, tarım, hayvancılık, sanayi, ticaret, turizm konularında ilçe ve il müdürlüklerinin istatistik verileri elde edilme yolu tercih edilmiştir. Ayrıca Silifke ilçesi ve yakın çevresini kapsayan tez, makale, süreli yayın, rapor ve brifing gibi eserler taranarak faydalanılmıştır.
Çalışmanın ikinci aşamasında arazide gerçekleştirilen gezi-gözlem metodu çerçevesinde, periyodik geziler yapılarak sahada gözlem yöntemi ile bilgi edinme yolu seçilmiştir.
Araştırmanın son bölümünde ise toplanan dokümanter veriler, Coğrafya biliminin temel ilkelerine (Dağılış, Bağlantı, Sebep-Sonuç) bağlı kalınarak
değerlendirilmeye çalışılmıştır. Yapılan değerlendirmeler; çizilen harita, tablo, grafiklerle ve çekilen fotoğraflarla desteklenerek; tez çalışması bugünkü şekline getirilmiştir.
4. Önceki ÇalıĢmalar
Silifke ve yakın çevresi ile ilgili çalışmalar daha çok fiziki ve beşeri coğrafya ile jeoloji ve turizm alanında yapılmıştır.
Yalçınlar (1963), “Türkiye‟nin Akdeniz Bölgesi‟nde Bulunan Alt Paleozoik Arazileri” adlı çalışmasında, Silifke-Anamur arasındaki kesimde; Metamorfik seri ve Alt Paleozoik tabakalar, Silüriyen‟e ait graptolitli seri ve Devonien ile Permo- Karbonifer‟e ait arazi olmak üzere üç temel strüktür sistemi üzerinde durmuştur.
DSİ (1964), tarafından hazırlanan “Göksu Projesi İstikşaf Raporu” Göksu Nehri‟ne bağlı olarak meydana gelen taşkınların önlenmesi, ovanın sulanması ve ovadaki drenaj bozukluğunun giderilerek ıslah edilmesi gibi konular üzerinde durmuştur.
Bener (1967), “Göksu Deltası” adlı çalışmasında Göksu Deltası‟nı bir bütün halinde ele alarak, jeomorfolojik özelliklerini incelemiştir. Delta üzerinde bulunan kıyı kumulları, dolgu yüzeyleri, eski ve yeni drenaj alanları gibi jeomorfolojik üniteler hakkında bilgiler vermiştir.
Uslu (1974), Mersin ile Silifke arasında teşekkül etmiş kumulların oluşumunu ve maki bitki örtüsünün dağılışını incelemiştir.
Ergeç (1985), Mersin-Silifke arasında kalan kıyı şeridinde turizm sonucu meydana gelen yapısal değişmeler ve bu alanda ortaya çıkardığı sonuçları ele alarak, sorunların önlenebilmesi için bir takım önerilerde bulunmuştur.
Altunkasa (1987), Çukurova yöresinin genel biyo-klimatik değerlendirmesini yaparken, Silifke‟yi de ele alarak; çıkarımlarda bulunmuştur.
Sirel (1988), “Mersin-Silifke kıyı şeridi turizm gelişmelerinin
değerlendirilmesi üzerinde bir araştırma” adlı eserinde Mersin-Silifke arasında kalan sahada deniz turizminin gelişimini inceleyerek; deniz kıyısının daha verimli kullanımı ile ilgili önerilerde bulunmuştur
Pınar (1990), “Göksu Nehri Sol Mansabının (Silifke-Susanoğlu-Akarsuağzı) Fiziki Coğrafyası” konulu yüksek lisans tezinde; saha üzerinde oluşmuş topoğrafya şekillerinin oluşumları ve özelliklerini incelemiştir.
Gülkal (1992), Göksu Deltası‟nda var olan doğal ve kültürel zenginlikleri inceleyerek; bu zenginliklerin kullanılma alanları üzerine bir araştırma yapmıştır.
Sırakaya (1995), “Silifke Ovasının Coğrafyası” adlı eserinde, ovanın fiziki özellikleri, beşeri ve ekonomik zenginliklerini birbirleriyle ilişkilendirerek incelemiştir.
Tezcan (1995), Sahada Göksu Vadisi içerisinde bulunan Ekşiler köyünün flora zenginliğini inceleyerek, burada bulunan bitki türlerini sınıflandırmıştır.
İpek (1997), “Ovacık-Işıklı Bölgesinin Tektonostratigrafisi” adlı eserinde ilçenin güneybatısında yer alan Ovacık-Işıklı yöresinin jeolojik özelliklerini ortaya koymuştur.
Cansever (1999), “Silifke Eski Yerleşmeleri ve Çevre Sorunları” adlı eserinde şehir merkezinde kalan eski yapıların Silifke‟nin şehirleşmesine ve yerleşme özelliklerine etkisini inceleyerek; ortaya çıkan çevre sorunlarının önlenmesi için önerilerde bulunmuştur.
Yıldırım (2000), “Atatürk Dönemi Tarım Politikalarına Bir Örnek: Silifke Atatürk Çiftliği” adlı eserinde tarımın gelişmesi için Atatürk çiftliğinde yapılan çalışmalar ve bu çalışmaların yöre tarımında meydana getirdiği değişimler incelenmiştir.
Tapur (2003), “Anamur-Silifke Arası Kıyı Bölgesinin Coğrafi Etüdü” adlı eserinde Silifke‟nin batısında kalan sahanın fiziki, beşeri, ekonomik gibi değişik coğrafi özelliklerini ayrıntılı şekilde ele almıştır.
Ünlücömert (2003), “Göksu Deltası Tatlı Su-Tuzlu Su Girişinin İncelenmesi” adlı eserinde deltadaki tatlı ve tuzlu su dengesini, özelliklede sahada bulunan Akgöl ile Paradeniz Göllerinin tatlı ve tuzlu su girişlerini incelemiştir.
Andaç (2004), “Ovacık (Silifke) Kuvarsit Açık İşletmelerinin Stabilite Değerlendirilmesi” adlı eserinde cam ve seramik sanayisinin vazgeçilmez hammaddesi olan kuvarsit madeninin Ovacık‟taki işletmesinin özelliklerini araştırmıştır.
Aksoy (2006), “Pusat Dağı Flora ve Vejetasyonu” adlı eserinde ilçenin kuzeyinde, 1 500 metrenin üzerinde yükseltiye sahip Pusat Dağı‟ndaki flora zenginliğini inceleyerek, dağ üzerindeki bitkilerin dağılışı, kuşaklanması ve özellikleri hakkında bilgi vermiştir.
Göksu Deltası Özel Çevre Koruma Müdürlüğü (2007), tarafından “Göksu Deltası 2006 Yılı Durum Raporunda” deltada bulunan bitki ve hayvan varlığının envanteri çıkarılarak nesli tehlike altında olan flora ve fauna türleri incelenmiştir. “Göksu Deltası ÖÇK Bölgesinin Sosyo-Ekonomik Final Raporu” adlı araştırmada delta üzerindeki köylerin nüfusları, gelir kaynakları, arazinin mülkiyet durumu, tarım, hayvancılık, balıkçılık gibi ekonomik geçim kaynakları ortaya konularak, yörenin önemli sorunları üzerinde anketler yapılarak, çıkarımlarda bulunulmuştur.
Koç (2007), “Göksu Deltası‟nın Jeolojik Gelişimi” adlı eserinde Göksu Irmağının 10 000 km2‟lik havzadan sürükleyip getirdiği tortuların çökelip birikmesi
sonucu oluşan Göksu Deltası‟nın jeolojik gelişimini evreler halinde inceleyerek, biriken malzemelerin özellikleri hakkında bilgi vermiştir.
Buldur vd., (2007), “05-07 Mart 2004 Tarihli Göksu Nehri Taşkını ve Silifke‟ye Etkisi” adlı makalelerinde bu tarihte meydana gelen, Silifke ve çevresinde can, mal kayıplarına sebep olan sel taşkınının oluşumu, sebepleri ve ilçeye verdiği zararlar hakkında bilgi vermişler; olası taşkınlardan korunmak için önerilerde bulunmuşlardır.
BĠRĠNCĠ BÖLÜM
-
FĠZĠKĠ COĞRAFYA ÖZELLĠKLERĠ 1. 1. Jeolojik ÖzelliklerSilifke ilçesi ve yakın çevresini oluşturan arazi farklı jeolojik zamanlarda oluşmuş formasyonları ihtiva etmektedir. Bu formasyonlar üzerinde meydana gelen Alpin orojenik hareketler ile arazi şekillenmiştir. Araştırma sahası genel itibari ile Orta Toroslar üzerinde yer aldığı için, Alp-Himalaya dağ kuşağında ki oluşumlardan etkilenmiştir. Saha Toroslar‟da farklı havza şartlarını yansıtan tektono-stratigrafik birliklerinden oluşmuştur.
Bir kısmı rusubi, bir kısmı da alüviyoner araziden ibaret olan sahada temel kara birimleri olarak Karaütük Formasyonu, Ağılderesi Formasyonu, Taşucu Formasyonu ve Geyikdağı Formasyonları bulunmaktadır (Göksu Deltası ÖÇKM, 2008: 6).
Araştırma sahasında en geniş oluşum Alt Miosen oluşumlu arazilerdir. Özellikle Göksu Nehri‟nin kuzeyinde kalan saha, Karaman il sınırına kadar genellikle Alt Miosen oluşumludur. Ayrıca ilçe merkezinin batısında koridor biçiminde uzanan Alt Miosen arazisi, Devonien arazilerini bölerek, Gökbelen köyünün güneyinden uzanarak, kuzeydeki arazilerle birleşir (Şekil 2).
Araştırma sahasında Alt Miosen oluşumlu arazilerden sonra en fazla bulunan arazi Devonien oluşumludur. Bu araziler özellikle Kargıcak köyünden itibaren Göksu Nehri‟nin güneyinde kalan sahada görülmektedir. Alt Miosen oluşumlu araziler tarafından kesintiye uğrayan, Devonion oluşumlu araziler yer yer Üst Kretase ve Permo-Karbonifer arazileri ile parçalanmış olsalar da Akdere beldesine kadar uzanırlar.
Araştırma sahasında bulunan Üst Kretase oluşumlu araziler ilçenin güneyinde, parçalı olarak, Devonion oluşumlu araziler arasına yayılmıştır. Taşucu‟ndan Akdere‟ye kadar ki sahil şeridinde en geniş dağılımı oluşturan bu araziler Işıklı‟nın kuzeyinden Gülnar ilçe sınırına kadar uzanır. Gülnar ilçe sınırında bulunan Üst Kretase arazisi kısmen ofiolit arazi özelliği gösterir.
Sahadaki Permiyen oluşumlu araziler, Kepez köyünün güneyinde dar bir sahada bulunmaktadır. Permiyen oluşumlu arazilerin hemen kuzeyinden Kepez köyüne kadar Kretase döneminde oluşmuş serpantinlere rastlanır.
ġekil-2: AraĢtırma Sahasının Jeoloji Haritası
Akdere‟nin güneyi ile doğusunda da parçalı halde Üst Kretase arazilerine rastlanır. Yeşilovacık‟ın kuzeyindeki sahada bulunan Üst Kretase arazileri fay hatları ile parçalanmıştır.
Jura-kretase oluşumlu araziler ise Hisar Dağı‟nın doğusunda teşekkül etmiştir. Sahada bulunan bir diğer formasyon da, Permo-Karbonifer oluşumlu arazilerdir. Sahanın güneyinde bulunan bu araziler genelde bir bütünlük teşkil etmez. Bu formasyonların en büyük kütlesi Akdere ile Yeşilovacık arasında bulunan kıyı şeridindedir. Bu kıyı şeridinin karşısında bulunan Dana Adası ile Kırtıl Dağı‟nın doğusunda kalan arazi de Permo-Karbonifer oluşumludur (Şekil 2).
Araştırma sahasında Neojen dönemine ait formasyonlar Göksu Nehri ve yan kollarının meydana getirdiği Göksu Deltası‟ndaki gölsel ve denizel ortamlarda depolanmıştır. Sahadaki en genç oluşumlu formasyonlar ilçe merkezinin de üzerinde kurulduğu Holosen oluşumlu, yeni alüvyol arazilerdir. Bu formasyonun en geniş olduğu saha Göksu Deltası üzeridir. Taşucu‟ndan başlayan, Silifke şehir merkezi ile Atayurt, Atakent ve Narlıkuyu beldelerini içine alarak kıyı boyunca uzanan sahil, holosen oluşumlu alüvyonlardan müteşekkildir. Kıyı boyunca uzanan bu alüvyal depoların oluşumunda mevsimlik derelerin taşıma faaliyetleri önemli rol oynamıştır. Göksu Nehri‟nin, Hisar Dağı‟nın kuzeyinde büklüm yaptığı alan holosen kökenli alüvyal birikim alanıdır. Bunun dışında Işıklı köyü‟nün güneyinden itibaren Yeşilovacık çevresi de Holosen oluşumlu yeni alüvyal depoların biriktiği alanlardır. Bu birikim alanları genelde Devonion ve Kretase oluşumlu arazilerin aşınması sonucu oluşmuş formasyonlardır.
“Göksu Deltası‟nda bulunan alüvyal topraklar jeolojik menşei itibari ile kalker ve şistlerden oluşan, 4. zaman (Kuaterner) alüvyonlardan müteşekkildir” (Pınar, 1990: 6).
Silifke ve Göksu Nehri‟nin akmakta olduğu alanda Devonien, Orta Permiyen, Üst Jura, Üst Kretase, Lütesiyen, ve Miosen yaşlı oluşumlar mostra vermektedir. Devonien arazileri çakıl taşı, dolomitik kireç taşı, kuvarsit ve kilişistlerle temsil edilirken, Permiyen oluşumlu araziler pizolitli ve olitli kireçtaşlarıyla temsil edilir. Üst Jura arazileri, kireçtaşı ve dolomitleşmiş kireçtaşlarıyla; Üst Kretase ise, pelajik kireçtaşları ve melanj özellikli serpantinitlerle temsil edilmektedir. Bunları trangresif olarak örten Lütesiyen ise, breş özellikli küçük bir kireçtaşı yüzleği ile
belgelenmektedir. Devonien‟den kaya birimlerini transgresif olarak örten Miosen tortuları ise birbirleri ile yanal ve düşey geçişler gösteren çakıltaşı, kumtaşı, marn ve resif kireçtaşları ile belirlenir. Miosen‟e ait seriler bölgede geniş yayılıma sahiptir. Yörede ölçülü stratigrafi kesitleri yapılarak bu kesitler, alınan örneklerin litoloji ve fauna özelliklerinin saptanmasından sonra birbirleri ile denettirilmiştir (Göksu Deltası ÖÇKM, 2008: 6).
1.2. Jeomorfolojik Özellikler
Araştırma sahasının ana morfolojik ünitelerini, aşınım yüzeyleri (alçak ve yüksek platolar), dağlık sahalar ile bu sahalardan aşınan malzemelerin birikmesi sonucu oluşan ovalar oluşturmaktadır. Araştırma sahasındaki ana morfolojik unsurları özellikle Alp-Himalaya dağ kuşağındaki orojenik hareketler, litolojik yapı, iklim özellikleri ve flüvyal hareketler şekillendirmiştir.
Paleozoik ve Mesozoik dönemde Tetis Denizi içinde jeosenklinal birikim sahalarında bulunan tortul malzemeler, Mesozoik sonuna doğru Alpin orojenik hareketlerin etkisi ile kıvrılarak yükselmiştir. Yükselme sonucu karbonatlı çökellerin su üstüne çıkması ile karstlaşma başlamıştır. Miosen‟de deniz altında bulunan saha, meydana gelen orojenik hareketler sonucu 2 000 metrenin üzerine kadar yükselmiştir. Günümüzde deniz seviyesi ile dağlar arasındaki yükselti farkı 2 000 metreyi geçmektedir. Mesozoik sonunda şekillenmeye başlayan akarsu ağı araziyi işleyerek, aşındırmıştır. Aşındırma faaliyetleri Mesozoik yaşlı kireçtaşı, şist, kuvarsit ve kalkerler üzerinde daha fazla etkili olurken, aşınmaya karşı dirençli olan Yonca Dağı, Payamlı Dağı, Pusat Dağı, Kavaklı Dağı ve Kavradağ gibi yükseltiler asli durumlarını muhafaza etmişlerdir. Bu dağlar genel itibari ile 1 500 metrenin üzerinde yükseltiye sahip olup, doğu batı istikametinde uzanmaktadır (Şekil 3).
Orta Torosların genelinde olduğu gibi sahadaki dağlar da, bugünkü görünümlerini son tektonik hareketler (orojenez, epirojenez) sonucu kazanmıştır. Sahadaki dağ silsileleri, yer yer karstik erimeler ve akarsular tarafından parçalanmıştır. Özellikle sahada geniş bir alan kaplayan Alt Miosen yaşlı, yatay yapılı kalker tabakaları üzerinde kanyon ve boğaz vadiler oluşmuştur.
Sahanın en önemli akarsuyu olan Göksu Nehri üzerinde kanyon vadinin en tipik örnekleri görülür (Foto 1). Bununla birlikte Aksıfat Deresi ve diğer mevsimlik dereler (Göbek Deresi gibi) üzerinde boğaz vadi oluşumları bulunmaktadır. Oluşan bu vadilerin yamaçlarında farklı jeolojik devirlere ait formasyonlar mostralar vermektedir.
Bütün bu aşındırma faaliyetleri sonucu arazide farklı yükseklikte aşınım yüzeyleri meydana gelmiştir. Sahanın kuzeyinde 1 500 metrenin üzerindeki alanda özellikle Aksıfat Deresi ve kolları tarafından işlenerek parçalanmış olan Aksıfat Platosu oluşmuştur. Bu yüksek aşınım yüzeyleri dışında, sahanın güneyinde Hayvan Dağı, Kırtıl Dağı gibi alanlarda alçak aşınım yüzeyleri meydana gelmiştir (Şekil 3).
Silifke-Ovacık-Gülnar arasındaki sahada Üst Neojen‟de oluşmuş, Pliyosen aşınım satıhları meydana gelmiştir. Günümüzde ortalama 500 m. yükseklikte olan aşınım sathı, Paleozoik ve Mesozoik yaşlı şist, kuvarsit, kireçtaşı ve kum taşları ile Paleojen yaşlı kalkerler üzerinde oluşmuştur. Satıh, oluşumdan sonra erozyon ve çeşitli deformasyonlara maruz kalarak kısmen tahrip olmuştur (Tapur, 2003: 38).
Sahada 1 500 metrenin üzerinde bulunan Aksıfat Platosu gibi aşınım yüzeyleri üzerinde karstik şekillerin en tipik özelliklerine rastlanır. Bu alana kalker plato da denilmektedir (Atalay, 1998: 239). Özellikle yöre halkının koyak, kepir adını verdiği, tabanı kuru binlerce polye, dolin, uvala ve mağara sahayı adeta oymuştur. Karstik erime şekillerinin en tanınmışı ilçenin doğusunda yer alan Cennet Cehennem Obrukları‟dır. Karstik erimeler sonucu oluşan mağaraların tavanlarının çökmesi sonucu meydana gelen bu obrukların tabanları kurudur. Cennet Obruğu‟nun derinliği 70 m. olup, bu çöküğün 75 m. kuzeyinde bulunan Cehennem Obruğu‟nun derinliği ise 128 metredir. Bunun yanında Cennet Obruğu‟nun 300 metre güneyinde karstik oluşumlu Astım Dilek Mağarası bulunmaktadır. Bu mağarada toplam uzunluğu 200 metreyi bulan galeriler mevcuttur.
Sahanın yüksek alanlarından aşındırılarak taşınan malzemeler, eğimin azaldığı sahalara birikmiştir. Jeolojik menşei itibari ile kalker ve şistlerden oluşan malzemeler özellikle Göksu Nehri‟nin meydana getirdiği gölsel ve denizel ortamda depolanmıştır. Sahadaki en genç oluşum olan bu formasyon Göksu Deltası‟nı meydana getirdiği gibi, akarsuyun menderes yaptığı alanlarda da görülmektedir. Holosen yaşlı bu alüvyal arazilerin, oluşumları günümüzde hala devam etmektedir
(Foto 2). Ayrıca Yeşilovacık, Taşucu, Atayurt, Atakent ve Narlıkuyu civarında mevsimlik derelerin meydana getirdiği Holosen oluşumlu alüvyal araziler mevcuttur.
1.3. Ġklim Özellikleri
İklim, coğrafi çevreyi şekillendiren ve insan yaşamının her safhasında kendini hissettiren bir etmen olmasının yanında, ekonomik etkinliklerin oluşumunu ve dağılışını başta tarım, hayvancılık, bitki örtüsü, turizm faaliyetleri olmak üzere birçok olayı etkiler (Erol, 1999: 1). Silifke ilçesinin beşeri ve ekonomik coğrafyası üzerinde, iklimin etkisini açıklayabilmek için öncelikle ilçenin iklim özelliklerinin ortaya konulması gerekmektedir.
Silifke ilçesinin iklim özelliklerinin tespitinde, Silifke ilçe meteoroloji istasyonu müdürlüğünden alınan uzun yıllara ait rasatlardan faydalanılmıştır. Silifke meteoroloji istasyonu denizden 15 m yüksektedir.
Silifke ilçesinin ve çevresinin iklim özelliklerinin ortaya çıkmasında yeryüzü şekillerinin ve planeter faktörlerin etkileri görülmektedir.
Araştırma sahasının iklim özelliklerine etki eden en önemli faktörlerden ilki yeryüzü şekilleridir. Çünkü doğu batı doğrultusunda uzanan dağlar (Hayvan Dağı, Kırtıl Dağı, Hisar Dağı gibi) kıyıdan itibaren hemen yükselmektedir. Deniz gerisinde yükselen Orta Toroslar kuşağında yer alan bu dağlar özellikle kış mevsiminde tropikal hava kütlelerinin etkisiyle cephe sistemleri oluşturmakta ve buna bağlı olarak bol yağışlara sebep olmaktadır.
Araştırma sahasındaki dağlık sahalar denize paralel uzandığı için tropikal hava kütlelerini iç kesimlere, iç kesimlerdeki polar kontinental hava kütlelerini de kıyı kesimlere inmesini önlemektedir. Ancak araştırma sahasındaki akarsu vadileri (Göksu Vadisi‟nde olduğu gibi) kıyı ile iç kısımlar arasında hava kütlelerinin geçişine izin vermektedir.
Planeter faktörlerden olan güneşlenme süresi, Ocak ayından Temmuz ayına kadar sürekli artış gösterir. Maksimum güneşlenme Temmuz ayında iken minimum güneşlenme Aralık ayındadır. Temmuz ayında zirveye çıkan güneşlenme süresi, bu aydan itibaren azalmaya başlar. Eylül ayından itibaren büyük bir düşüş meydana gelir (Tablo 1).
Tablo-1: Silifke’de GüneĢlenme Sürelerinin Aylara DağılıĢı (1985-2006)
Aylar O ġ M N M H T A E Ek K A Y.O
Saat, dak. 5 6 7,1 8,0 9,5 10,7 11,1 10,7 10 8,1 6,4 4,8 8,1
Araştırma sahasında, kış mevsiminde Asor dinamik yüksek basınç çekirdeğinin güneye çekilmesi ve Doğu Avrupa kara kütlesinin soğuması sonucu basınç artmakta, Akdeniz‟e doğru basınç hareketleri meydana gelmektedir. Bu mevsimde Akdeniz havzasının bir alçak basınç alanı olması çevresindeki yüksek basınç alanlarından soğuk hava dalgalarının gelmesine neden olmaktadır. Bu hava akımları fırtına ve bol yağışlara neden olur.
“Sıcak ve kurak devrede ise, maritim polar ve kontinental polar hava kütleleri kuzeye çekilir ve Türkiye tropikal hava kütlelerinin etkisi altına girer. Genel hava sirkülasyonu yağışa elverişli olmadığı için, Silifke ve çevresinde de çok kuru ve stabil haldeki kontinental tropikal hava kütleleri bu devrede etkisini gösterir. Ayrıca, Atlantik üzerinden gelen maritim tropikal hava kütleleri güneydoğuya doğru yol alırken, alttan ısınarak ve nem kaybederek oldukça stabil hale gelirler. Yaz mevsiminde nadiren de olsa kötü hava koşulları Türkiye‟nin kuzey ve kuzeybatısından giren polar hava kütlelerinin etkisi ile oluşur. Böylece, yer yer frontal yaz yağışları ve yaz sıcaklıklarında çok kısa süreli düşüşler görülebilmektedir” (Tapur, 2003: 41).
1.3.1. Ġklim elemanları 1.3.1.1. Sıcaklık
Silifke‟de yıllık ortalama sıcaklık 19 oC olarak tespit edilmiştir. Silifke‟de
yıllık ortalama sıcaklık Mersin‟den (19,2 o
C) düşük olup yakın çevresinde yer alan merkezlere göre yüksektir (Gülnar 12,4 oC, Anamur 18,9 oC).
Aylık ortalama sıcaklık eğrisinin yıl içerisindeki değişiminde en soğuk ayın Ocak (10,2 oC), en sıcak ayın ise Ağustos (27,9 oC) olduğu görülür. Ayrıca Ocak ayından Ağustos ayına kadar sıcaklıkta sürekli bir artış, Ağustos ayından itibaren de sürekli bir azalma dikkati çeker (Tablo 2 ve Şekil 4).
Tablo-2: Ortalama, Ortalama Yüksek ve Ortalama DüĢük Sıcaklıkların Aylara DağılıĢı (1961-2006) Aylar O ġ M N M H T A E Ek K A Y.O Ort. Sıc. 0C 10,2 10,8 13,5 17,1 21,3 25,2 27,8 27,9 25,4 21,3 15,9 11,6 19 Ort.Yük. oC 14,5 15,5 18,5 22,5 26,5 30,1 32,6 33,2 31,5 27,7 21,7 16,1 24,2 Ort. DüĢ. oC 6,9 7,3 9,2 12,2 15,8 19,7 22,6 22,9 20,3 16,8 12,4 8,5 14,6
Araştırma sahasında ortalama yüksek sıcaklıklarda, Ocak ayından, Ağustos ayına kadar sürekli bir artış meydana gelmiş; sıcaklık Ağustos ayında 33,2 oC‟ ye
ulaşmıştır. Ağustos ayından itibaren sürekli düşen sıcaklıklar, Ocak ayında 14,5 oC‟
ye iner (Tablo 2). 0 5 10 15 20 25 30 O Ş M N M H T A E Ek K A Aylar Sıcaklık
ġekil-4: Silifke’de Aylık Ortalama Sıcaklığın Aylara DağılıĢı (1961-2006)
Ortalama düşük sıcaklıklarda Ocak ayından, Ağustos ayına kadar sürekli bir artış meydana gelmektedir. Ağustos ayından itibaren sıcaklıklar hızlı bir şekilde azalma eğilimi göstermiş, Ocak ayında sıcaklık 6,9 oC‟ ye kadar inmiştir. Ancak
hiçbir zaman ortalama minimum sıcaklıklar 0,0 oC‟nin altına düşmemiştir (Tablo 2).
Sıcaklığın mevsimlere dağılışında en soğuk mevsimin Kış (10,8 o
C), en sıcak mevsimin Yaz (27 oC) olduğu görülür. Sonbahar mevsimi, İlkbahar mevsimine göre daha sıcak geçmektedir (Sonbahar 20,9 oC, İlkbahar 17,3 o
C) (Tablo 3).
Tablo-3: Silifke’de Ortalama Sıcaklıkların Mevsimlere Göre Dağılımı (1961-2006) Mevsimler
KıĢ Ġlkbahar Yaz Sonbahar Y.O
1.3.1.1.1. Don Olaylı Günler
Araştırma sahasında don olaylı gün sayısı çok nadir yaşanmıştır. Don olaylı günlerin en fazla yaşandığı ay Şubat ayıdır (0,4 gün). Don olaylı gün sayısı yükseltinin artmasına bağlı olarak kıyılardan iç kesimlere gidildikçe artmaktadır. Sahada yıllık toplam 0,8 gün don olaylı gün görülmektedir (Tablo 4).
Tablo-4: Silifke’de Don Olaylı Günlerin Aylara Dağılımı (1961-2006) Aylar O ġ M N M H T A E Ek K A Top. Gün Sayısı 0,3 0,4 0,0 - - - - - - - 0,0 0,1 0,8
Kaynak: Silifke Meteoroloji İstasyonu, 2008. 1.3.1.2. Basınç ve Rüzgârlar
1.3.1.2.1. Basınç
Silifke‟de ortalama basınç değeri 1 011,1 mb‟dır. Yıl içerisinde en düşük aylık ortalama basınç, Temmuz ayına (1 003,9 mb), en yüksek basınç ortalaması Aralık ayına (1 016,7 mb) aittir. Yani ekstrem aylar arasındaki basınç farkı 12,8 mb olarak gerçekleşmiştir (Tablo 5).
Araştırma sahasında Aralık ayından itibaren düşmeye başlayan basınç Temmuz ayına kadar değer kaybeder. Temmuz ayında minimum değere iner. Basınç değerleri Ağustos ayından itibaren artarak Aralık ayında maksimum değere ulaşır. Bu aydan itibaren Ağustos ayına kadar düşüş devam eder (Tablo 5).
Tablo-5: Silifke’de Ortalama Aktüel Basıncın Aylara DağılıĢı ( 1961-2006)
Aylar O ġ M N M H T A E Ek K A Y.O
Mb 1016 1014,6 1012,7 1010,5 1009,8 1007,1 1003,9 1004,8 1009 1013 1015,8 1016,7 1011,1
Kaynak: Silifke Meteoroloji İstasyonu, 2008. 1.3.1.2.2. Rüzgâr
Araştırma sahasında oluşan rüzgârlar genellikle kara ve denizin farklı ısınması sonucu oluşan basınç farklarından meydana gelmektedir. Sahada Göksu Nehri ve kollarının oluşturduğu kuzeybatı-güneydoğu istikametinde uzanan vadi olukları rüzgarların kanalize olarak estiği alanlardır. Bu vadilerden kanalize olan rüzgarlar, Toros Dağları‟nı geçerek Akdeniz‟e ulaşır.
Esme sayıları toplamına göre, sahada en fazla kuzeybatı (8 668) ve kuzey sektörlü (3 552), en az ise kuzeydoğu (832) sektörlü rüzgarlar görülmektedir. Silifke‟de yıllık hakim rüzgar yönü topoğrafya ile tam bir uyum içerisindedir. Çünkü
rüzgarlar daha çok kuzeybatı yönünden ilçeye giren Göksu Vadisi‟nde kanalize olarak esmektedir (Tablo 6 ve Şekil 5).
Tablo-6: Silifke’de Rüzgârların Aylık Esme Sayıları Toplamı (1980-2006) Yönler O ġ M N M H T A E Ek K A Y.O. N 354 324 344 277 249 213 235 262 290 296 350 358 3552 NE 79 88 60 71 69 82 70 68 55 38 66 86 832 E 145 125 123 149 157 196 211 184 97 57 107 145 1696 SE 141 157 211 215 233 236 248 148 79 161 166 129 2124 S 56 90 162 212 316 320 434 413 307 218 115 74 2717 SW 71 71 190 264 310 271 256 262 282 172 88 72 2309 W 178 142 166 169 129 96 73 63 120 182 137 200 1655 NW 1065 921 829 596 473 350 334 472 678 924 1001 1025 8668
Kaynak: Silifke Meteoroloji İstasyonu, 2008.
Sahada, kış mevsiminde kuzey sektörlü sert ve soğuk rüzgarlar etkili olurken, yaz mevsiminde ise, geceleyin poyraz, gündüzleri ise meltem rüzgarları etkilidir.
0 2000 4000 6000 8000 10000 N NE E SE S SW W NW
ġekil- 5: Silifke’nin Yıllık Rüzgar Gülü
Silifke ve çevresinde aylık ortalama rüzgar hızları genelde az olup, aylar arasında büyük farklar görülmemektedir. Silifke‟de aylık rüzgar hızına ait maksimum değer, 3,2 m/sn ile Şubat ayına aittir. Minimum değer ise, 1,7 m/sn ile Mayıs ve Haziran aylarına aittir. Maksimum ve minimum ortalama rüzgar hızları arasında fark, 1,5 m/sn‟dir (Tablo 7).
Tablo-7: Silifke’de Aylık Ortalama Rüzgar Hızları (1980-2006) Aylar O Ş M N M H T A E Ek K A Y.O.
m/s 2,8 3,2 2,6 2,0 1,7 1,7 1,9 2,0 2,2 2,4 2,8 2,7 2,3
1.3.1.3. Nem ve YağıĢ 1.3.1.3.1. Nispi Nem
Nispi nem, sıcaklığa ve havada bulunan su buharına bağlı olarak değişime uğrar. Nispi nem ile buharlaşma arasında ters orantı vardır. Nispi nem düşük olduğu zaman, havada ki su buharı noksanı fazla olduğundan, buharlaşma artar, nispi nem arttıkça buharlaşma azalır. Buharlaşmanın ise iklimi, canlıların su kaybını ve sıcaklık dengesini etkileyen bir etmen olması nispi nemin yaşamı yakından ilgilendirmesine neden olmuştur.
Silifke ilçesine ait aylık ortalama nispi nem miktarlarının aylara dağılışında, Ocak ayından Temmuz ayına kadar sürekli bir artış, Temmuz ayından Ekim ayına kadar bir düşüş gözlenir. Nispi nem Kasım ayında tekrar artar, Aralık ayından sonra düşme başlar. Nispi nemin en yüksek olduğu ay Temmuz (% 67), en düşük olduğu ay Ekimdir (% 56) (Tablo 8).
Tablo-8: Silifke’de Ortalama Nispi Nemin Aylara DağılıĢı (1961-2006) Aylar O ġ M N M H T A E Ek K A Y.O
% 57 59 60 64 66 66 67 66 59 56 57 60 61
Kaynak: Silifke Meteoroloji İstasyonu, 2008. 1.3.1.3.2. YağıĢ
Silifke ve çevresi, Türkiye yıllık ortalama yağış dağılışı haritasında 500-800 mm arasında yağış alan yerler grubuna girmektedir. Silifke yıllık ortalama 572,2 mm yağış almaktadır. Saha, yamaç yağışları yanında polar ve tropikal hava kütlelerinin kış mevsiminde Akdeniz üzerinde karşılaşmaları sonucu oluşan cephe yağışları da almaktadır. Yaz mevsiminde ise yağışlar oldukça azalmaktadır.
Silifke‟de en fazla yağış 128,7 mm ile Aralık ayında düşer. En az yağış ortalaması ise 0,8 mm ile Ağustos ayında gerçekleşir. Yağış miktarı Aralık ayından, Ağustos ayına kadar düşer. Eylül ayından itibaren de artmaya başlar (Tablo 9 ve Şekil 6).
Tablo-9: Silifke’de Yıllık Ortalama YağıĢın Aylara DağılıĢı (1961-2006) Aylar O ġ M N M H T A E Ek K A Y.O mm 113,1 81,2 53,9 30,7 22,6 7,7 2,9 0,8 4,1 40 86,5 128,7 572,2
0 20 40 60 80 100 120 140 O Ş M N M H T A E E K A Aylar Yağış
ġekil-6: Silifke’de Yıllık Ortalama YağıĢın Aylara DağılıĢı (1961-2006)
Yağışın mevsimlere dağılışında yağış azamisi kış mevsimine (% 56,5), yağış asgarisi de yaz mevsimine rastlar (% 2). Kış mevsiminden sonra en yağışlı mevsim sonbahar (% 22,8) ve ilkbahardır (% 18,7) (Tablo 10 ve Şekil 7).
Tablo-10: Silifke’de Yıllık Ortalama YağıĢın Mevsimlere DağılıĢı (1961-2006) Mevsim KıĢ Ġlkbahar Yaz Sonbahar
mm 323 ( % 56,5) 107,2 ( % 18,7) 11,4 ( % 2) 130,6 ( % 22,8)
Silifke yağış rejimi bakımından karakteristik Akdeniz ikliminin yağış rejimini yansıtmaktadır. Yani kışlar yağışlı, yazlar kuraktır.
56% 19% 2% 23% Kış İlkbahar Yaz Sonbahar
ġekil-7: Silifke’de Yıllık Ortalama YağıĢın Mevsimlere DağılıĢı (1961-2006)
Araştırma sahasında yıllık yağışlı gün sayısı 59,0 gün, ortalama kar yağışlı gün sayısı 0,5 gün, karla örtülü gün sayısı ise 0,1 ve ortalama dolulu gün sayısı 0,7 gün olarak tespit edilmiştir.
