A. Manastır Vilayeti
5. Manastır’da Çeşme ve Şadırvanlara Yönelik Kurulan Vakıflar
Manastır Vilayeti’nin Osmanlı idaresine girmesinden itibaren Müslümanlar, bu şehirde, dinden eğitime, sosyal hizmetlerden belediye hizmetlerine varıncaya kadar bütün alanlarda vakıflar tesis etmişlerdir. Vâkıfların katkı sağladığı bu hizmet alanlarından biri de, her canlı için vazgeçilmez bir yaşam kaynağı addedilen su işleri olmuştur. Hayırperveler dağlardan künkler yoluyla getirdikleri sularla şehrin çeşitli mahalle ve çarşılarına çeşmeler inşa etmişlerdir. Zaman içinde çeşmelerin suyolları, gerek doğal afetler gerekse yağmurlardan zarar görmüştür. Muhtemelen çeşme tamirleri için ayrılan vakıf bütçeleri zamanla yetersiz kalmıştır. Bu durumu gören Manastır halkı, ihdas ettikleri vakıflara destek sağlamışlardır. Tanzimat’tan sonraki süreçte Manastır’da kurulan vakıflardan 10’u vâkıf gelirlerinden bir kısmını çeşme ve şadırvanların bakım ve onarım ihtiyaçlarına tahsis etmiştir. Hacı Halid ve Hâfız Hüseyin Efendiler, Manastır’daki Rüstem Bey Çeşmeleri olarak bilinen yapıların tamirini deruhte etmişlerdir.71 Hüseyin Ağa, kurduğu nakit para vakfının varidatını çarşıdaki şadırvanların bakım ve onarım giderleri için ayırmıştır.72 Güzide Hanım ise, vakıf gelirlerinden tahsis ettiği hisselerden İshak Çelebi Camii önünde bulunan çeşme ve
69 MŞS, Defter 135, Varak 69.
70 VGMA, Defter 604, Sayfa 59, Sıra 82.
71 MŞS, Defter 173, Varak 37; MŞS, Defter 157, Varak 157.
72 MŞS, Defter 109, Varak 12.
26
şadırvanların tamirlerine özgülemiştir.73 Hem iyilikseverler hem de vakıf destekleri sayesinde çeşmeler halkın su ihtiyacını karşılamıştır. Manastır’da su hizmetlerine yönelik vakıflarla ilgili ayrıntılı bilgi sular kısmında verildiği için burada bir iki misal vermekle yetinilmiş, ayrıca tabloda vâkıflarla ilgili mufassal bilgiler sunulmuştur.
Tablo 1. Manastır Vilayetinde Kurulan Vakıfların Listesi
Def-Say-
Sıra Vâkıf İsmi Yer-Yıl Menkul ve Gayrimenkul
581-156-169 Ayşe Hanım bt. Emrullah Manastır 1251/1836 1 ev
109-53 Mehmed Reşid Paşa Manastır 1261/1845 1 sebze bahçesi 109-67 Hüseyin Ağa b. İsmail Manastır 1262/1846 800 kuruş 110-19 Ayşe Hatun bt. Abdullah Manastır 1262/1846 1 ev 110-14 Kamile Hatun bt. Ahmed Manastır 1262/1846 1 ev
987-210-63
Topçu Mirlivası Besim
Paşa Manastır 1264/1847 7 kepenek dükkânı
111-12 Mutasarrıf Mehmed Ziya
Paşa Manastır 1264/1847 2 taşlı değirmen, şadırvan ve
4 tuvalet 111-70 Fatma Hanım bt. Salih Manastır 1264/1847 1 ev 25 Sabık Ohri Kaymakamı
Şerif Ahmed Bey Manastır 1265/1849 12 gözlü 1 değirmen, 1mektep ve 1 medrese
113-74 Ümmü Gülsüm Hanım bt.
Ahmed Ağa Manastır 1266/1850 3 münyap, 2 kepenek, 1 ev ve 3.700 kuruş
113-40 el-Hâc Celalledin Efendi
b. Ahmed Manastır 1267/1851 2 göz 1 değirmen
125-7 Arif Sipahi b. Süleyman Manastır 1268/1851 1 ev 117-21 Afife Hanım bt. İsmail Manastır 1270/1852 1 ev 115-78 Fatma Hanım bt.
Abdullah Manastır 1270/1852 1 ev
117-9 Naime Hanım bt.
Abdurrahman Manastır 1270/1852 1 ev
119-30 Abdülhalim Efendi
b.el-Hâc Hüseyin Manastır 1272/1856 1 ev
122-24 Fatma Hanım bt. Ali Manastır 1273/1857 1 ev 127-11 Hava Hatun bt. Osman Manastır 1273/1857 Bahçeli ev
122-34 Kimliği Meçhul Vâkıf Manastır 1275/1859 Kütüphane ve kitaplar 122-18 Rukiye Hanım bt. Sâlih Manastır 1275/1859 1 ev
126-69 Üçücü Alay Redifi
Mustafa Ağa b. İsmail Manastır 1277/1860 2 göz 1 değirmen 126-67 Pembe Hanım bt. Yusuf
Ağa Manastır 1277/1860 2 dükkân ve 7.000 kuruş
583-146-129
Rumeli Orduyu Hümayun Muhasebecisi Seyyid Şeyh Mehmed Nazif
Manastır 1278/1862. 1 tekke, 1 kahvehane, 1simitçi 1 bakkal dükkânı ve 1ev
73 MŞS, Defter 135, Varak 69.
27 114-22 Ümmügülsüm Hanım bt.
el-Hâc Ali Manastır 1278/1862 1 ev ve kepenek dükkânı
583-146-129
Mehmed Reşid Ağa b.
Abdullah Manastır 1279/1863 2.000 kuruş
115-22 Zaide Hanım bt.
Abdülbaki Manastır 1279/1863 1 ev
128-50 Mustafa Efendi b. Ömer Manastır 1282/1866 1 ev 135-69 Güzide Hanım bt.
Abdullah Manastır 1286/1870 1 ev ve pek çok dükkân
128-70 el-Hâc Abdüllatif Ağa b.
Mehmed Manastır 1282/1866 3 dükkân
128-78 Zeynep Hanım bt.
Mustafa Ağa Manastır 1282/1866 1 ev ve 2.000 kuruş 128-79 Hatice Hanım bt. Ahmed
Şerif Manastır 1284/1868 10 dükkân
23 Despina Hanım veledi
Sava Manastır 1284/1868 1 ev, boyacı ve tütüncü
dükkânı 132-108 Hatice Hatun bt.
Abdullah Manastır 1284/1868 1 ev ve 2.000 kuruş
134-6
Mühtediye Şahdane bt.
Abdullah ve kızı Zeynep bt. Buhari?
Manastır 1284/1868 2 terzi dükkânı
134-46
Harem Kethüdası Yusuf eşi Ümmügülsüm bt.
Arabacı Ahmed Manastır 1284/1868 1 ev
134-68 Habibe Hanım bt. Selim Manastır Sulidol köyü
1285/1869 1 ev
136-85 Mühtediye Naime Hanım
bt. Abdullah Manastır 1285/1869 1 ev
136-82 Karakaş Emine bt. Sağir
Ağa Manastır 1285/1869 1 ev ve terzi dükkânı
136-68 Fehime Hanım bt.
Zekeriya Manastır 1285/1869 1 ev
137-90 Şerife Fatma bt. Mustafa Manastır 1286/1871 1 kiremitçi dükkânı 137-95
Acemoğlu Kerimesi Hatice Hanım bt.
Abdullah
Manastır 1287/1871 1 ev
138-39 Pembe Hanım bt.
Feyzullah Manastır 1288/1872 1 kazzaz dükkânı
138-39 Pembe Hanım bt.
Feyzullah Manastır 1288/1872 1 ev
24 Hacı Yorgi veledi
Nedelko Manastır 1291-/1874 yıl 5 dükkân ve ev 143-55 Yusuf b. Süleyman Manastır Kruşevo 1293/1876 Bir buçuk dönüm bağ 143-79 el-Hâc Yakup Ağa Yusuf Manastır 1295/1878 1 şekerci ve 1 bakkal dükkânı 143-87 Tutya Hatun bt. Mehmed Manastır 1295/1878 1ev
145-22 Seyyare Hanım bt. Şeyh
Emin Manastır 1296/1879 1ev
146-61 Hatice Hanım bt. Ali Manastır 12971880 1ev 148-88 İbrahim Ağa b. Zekeriya Manastır 1300/1883 2 ev 148-89 Vali Kâtibi el-Hâc Reşid
Efendi b. Abdullah Manastır 1300/1883 1 şekerci dükkânı
28 148-90 Şerife Hanım bt. Bulgur
İbrahim Manastır 1301/1884. 1 ev
150-67 Kâmil b. Hâfız Âdem Manastır 1304/1887 1 dükkân 154-8 Emine Hanım bt. İbrahim Manastır 1304/1887 1 arsalı ev 154-25 Hâce Emine Hanım bt.
Abdülhalim Manastır 1304/1887 1 çömlekçi dükkânı
154-63 Müderris Selim b.
Süleyman Manastır 1305/1888 4 dükkân
157-36 Ayşe Hanım bt. el-Hâc
İbrahim Manastır 1306/1889 1 pabuççu ve 1 berber
dükkânı 157-67 Süleyman Efendi b.
Zekeriya Manastır 1307/1890 1 han
157-95
Tuzcu Süleyman eşi Fatma Hanım bt. Ebu Bekir
Manastır 1308/1891 1 pabuççu dükkânı
157-93 Mefahir Efendi b. Hâfız
Hasan Manastır 1308/1891 1 yemişçi ve 1 aşçı dükkânı
157-95 Fatma Hanım bt.
Mehmed Manastır 1308/1891 1 ev
157-105
Üçüncü Orduda
Derbentçi Halifesi el-Hâc
Âdem b. Sadettin Manastır 1308/1891 2 ev ve 1 bakkal dükkân 157-81 Şakir Ağa b. Köse
Hüseyin Manastır 1308/1891 1 ev, 1 duhancı dükkânı ve 3 dükkân
157-105
Üçüncü Orduda
Derbentçi Halifesi el-Hâc Âdem b. Sadettin
Manastır 1308/1891 1 ev
184-2 Hacı Mehmed Derviş b.
Ali Manastır 1308/1891 1 mağaza
157-141 Hâfız Hüseyin b.
Mehmed Manastır 1309/1892 1 fırın, 1 bakkal ve 1 ev 157-127 İbrahim Ağa b. Hacı
Yusuf Manastır 1309/1892 1 ev
163-8 Müderris Ahmed Danış
Efendi b. el-Hâc Sâlih Manastır 1309-1892 1 ev 163-34 Pazarcı İbrahim b. Osman Manastır 1310-1893 Arsalı ev
989-63-51
Manastır Valisi Mehmed
Faik Paşa Manastır 1310-1893 1 bahçe, 1ev, 1 dükkân ve1 bağ
989-95-71 Maksut b. Süleyman Manastır Rakalar Zirança köyü
1312/1895 10 altın kıymeti 1.000 kuruş 164-49 Hacer Hanım bt. Sâlih
Ağa Manastır 1312/1895 2 ev, 1 nalıncı, 1pabuççu ve 1
hane 164-52 Süleyman Efendi Hacı
Ahmed Manastır 1312/1895 1 ev ve 1 yemişçi dükkânı
164-18 Sadiye Hanım bt.
Zekeriya Paşa Manastır 1311/1894 1 fırın, 1 dükkân, 1kırathane ve 1 ev
164-49 Müderris Hoca Hacı
Recep Efendi b Mehmed Manastır 1312/1894 1 ev 163-82 Fatma Hanım bt Ebu
Bekir Manastır 1314/1896 1 ev
167-39 Hüsniye Hanım bt.
Şemseddin Manastır 1317/1899 Arsalı ev
167-100 Gülşah Hanım bt. Ömer Manastır 1318/1900 1 mağaza
29
604-59-82
Sabiha Hanım bt. Malik
Paşa Manastır 1319/1901 3 mağaza 1 arsa ve 600 adet
altın ve konak 168-88 Emine Hanım bt. Mustafa Manastır 1320/1902 1 ev
990-7-6 Sabiha Hanım bt. Malik
Paşa Manastır 1321/1903 1 değirmen
169-94 Meryem Hanım bt.
Abdullah Manastır 1322/1905 1 ev ve 1 aşçı dükkânı
173-26 Hanife Hanım bt. Selim Manastır 1324/ 1906 1 mağaza 173-37 Hacı Halid Efendi b.
Rüstem Manastır 1324/ 1906 1 ev ve 4 dükkân
990-37-20
Münire Hanım bt.
Mustafa Efendi Manastır 1324/ 1906 1 konak 177-67 Eşrefe Hanım bt. Ahmed Manastır 1328/ 1910 1 ev 177-69 Pembe Hanım bt.
Mersiye? Manastır 1328/ 1910 1 ev
179-57 Bahtiyar Bey b. Mehmed
Bey Manastır 1329/1911 1 ev
179-56 Mustafa Ağa b. Mustafa Manastır 1329/1911 1 ev