Mabed’in Yeniden İnşa Edilmesi

57

ibadetini yerine getirmek için çevrelerindeki insanlardan korkmalarına rağmen eski sunağın yerine yeni bir sunak yapmıştır. Böylece, Yahudilikte günahların affedilmesinde önemli bir rol oynayan kurban ibadeti, Süleyman Mabedi’nin temellerinin hala atılmamış olmasına rağmen sürgün dönüşünden birkaç ay sonra tekrar başlamıştır.⁴⁶¹

58

Ancak, Süleyman Mabedi’nin yeniden yapımına büyük bir heyecanla başlanılmasına rağmen çalışmalar beklenildiği şekilde devam etmemiştir. Çünkü, Yahudilerin, Kudüs’e gelmelerinin akabinde Süleyman Mabedi’ni yeniden yapacaklarının duyulmasıyla o bölgede yaşayan Samiriler, uzun süredir bu topraklarda yaşadıklarını ve İsrail Tanrısı’na ibadet etmekte olduklarını iddia ederek bu projede yer almak istemiştir.⁴⁷⁰ Ancak, bu görevin sadece sürgünden dönenlere verildiği ifade edilerek bu insanların talepleri reddedilmiştir. Samiriler, bu cevaptan rahatsız olmuş ve İkinci Mabed’i yapmak isteyen Yahudileri caydırmak için korkutmaya, onların cesaretlerini kırmaya teşebbüs etmiştir. Öyle ki, Süleyman Mabedi’nin yeniden yapılması projesine engel olmak adına Pers krallarını⁴⁷¹ etkilemesi için parayla danışmanlar bile tutmuşlardır.⁴⁷² Neticede, Süleyman Mabedi’nin yapımına engel olmak için başlatılan çalışmalar başarıya ulaşmış ve Pers Kralı Artahşasta (Artakserkses) Süleyman Mabedi’nin inşaatının durdurulması için emir vermiştir.⁴⁷³ İnşaat, Pers Kralı Koreş’in oğlu Darius’un krallığının ikinci yılına dek askıda kalmıştır.⁴⁷⁴ Bu zaman zarfında, Süleyman Mabedi’nin yapımı için taş üstüne taş konulmamış⁴⁷⁵ ve bu durum uzun yıllar devam etmiştir.⁴⁷⁶

Sürgün dönüşünden sonra Süleyman Mabedi’nin yapımına büyük bir heyecanla başlanılmış olmasına karşın aradan uzun yıllar geçmesi ve bu zaman zarfında Yahudilerin eski yaşamlarına geri dönüp kısmen de olsa bir rahatlığa ulaşmalarından dolayı bu heyecan yok olmuştur. Bununla birlikte, Yahudiler arasında İkinci Mabed’i yapmak için vaktin gelmediği yönünde bir inanç oluşmuş ve hiç kimse Mabed’in yapımı için herhangi bir çalışmada bulunmamıştır. Ancak Yahudilerin bu tutumu Tanrı’yı rahatsız etmiştir. Yahudileri sürgünden kurtaran ve onlara Mabed’i yeniden inşa etme fırsatı veren Tanrı, Hagay Peygamber (M.Ö. 520) aracılığıyla, “Bu tapınak yıkık durumdayken, sizin ağaç kaplamalı evlerinizde

sesi, gelin güvey sesi, RAB’bin Tapınağı’nı şükran sunularını getirenlerin sesi yine duyulacak..”

(Yeremya 33: 10-11).

469 Bezalel Porten, “Temple, Second Temple, History”, EJD, Ed. Celil Roth vd., Keter Publishing House Jerusalem Ltd., Jerusalem 1978, XV/ 955.

470 Samirilerin bu projede yer almak istemelerinin bir başka sebebi olarak, Samirilerin Babil sürgününden dönen Yahudilerin kendi otoriterleri için bir tehdit olacağını düşündükleri zikredilmektedir (Matthews, 157, 170).

471 Pers Kralı Koreş’in (Ölümü M.Ö. 530) ölümünden sonra gelen krallardır.

472 Bkz. Porten, “History...”, XV/ 956; daha geniş bilgi için bkz. Ezra 4., 5. ve 6. bablar.

473 Ezra 4: 21.

474 Ezra 4: 24.

475 Lods, 186.

476 Lods, 266. Ezra 5: 16’da belirtildiğine göre Şeşbassar’ın Süleyman Mabedi’nin temelini attığı günden Mabed’in yeniden kurulmasına kadar geçen zaman zarfında yapım işlerinin sürdüğü ifade edilmektedir ki, bu durum Ezra 4: 24’le tezat teşkil etmektedir. Ayrıca bkz. Oesterley, 89.

59

oturmanızın sırası mı?”⁴⁷⁷ ifadesini kullanarak Yahudilerin yanlış bir düşünceye sahip olduklarını bildirmiştir. Buna rağmen, İsrail halkı, yeni bahaneler uydurarak Mabed’i inşa etmek istememişlerdir. Tanrı, bahanelerine karşı, İsrail halkının, yaşadıkları olaylar karşısında biraz düşündükleri takdirde Mabed’i yeniden inşa etmeleri gerektiğini anlayacaklarını söylemiştir. Hagay Kitabı’nda, bu konuyla ilgili olarak şu ifadeler nakledilmiştir: “Şimdi tuttuğunuz yolları iyi düşünün! Çok ektiniz ama az biçtiniz; yiyorsunuz ama doymuyorsunuz, içiyorsunuz ama neşelenemiyorsunuz; giyiniyorsunuz ama ısınamıyorsunuz; ücretinizi alıyorsunuz ama paranızı sanki delik keseye koyuyorsunuz.”⁴⁷⁸

Tanrı, Yahudilerin bu sıkıntılarının sebebinin, Süleyman Mabedi’nin yıkık durumda olmasından kaynaklandığını belirterek⁴⁷⁹ bu yaşananların ortadan kalkması, Yahudilerin tekrar rahata kavuşabilmeleri için hazırlıkların yapılarak Mabed’in yeniden inşa edilmesini istemiştir.⁴⁸⁰

Hagay Peygamber’in yaklaşık bir ay süren çalışmaları ve uyarıları netice vermiş ve Yahudilerin Süleyman Mabedi’nin yapımıyla ilgili düşünceleri değişmiştir.⁴⁸¹ Sonunda ikna olan Yahudiler, Nebukadnessar’ın yerle bir ettiği ve oldukça kötü durumdaki⁴⁸² Süleyman Mabedi’ni yeniden inşa etmek için gerekli hazırlıkları yapmaya başlamıştır.

Dönemin Pers Kralı Darius’un krallığının ikinci yılında, altıncı ayın yirmi dördüncü gününde Süleyman Mabedi’nin yapımına tekrar başlanmıştır.⁴⁸³ İkinci Mabed’in ilk taşı büyük bir törenle konulmuştur.⁴⁸⁴ Ancak, Yahudiler bu çalışmaya başladıklarında Pers Krallığı’ndan her hangi bir izin almamıştı. Bu nedenle, o dönemin valilerinden Tattenay, durumu Pers Kralı Darius’a haber vermiş,⁴⁸⁵ Darius da yaptığı arşiv araştırmaları neticesinde Yahudilerin, inşaatı devam etmekte olan Süleyman Mabedi’ni bitirmelerinde herhangi bir sakınca görmediğini ifade etmiştir.⁴⁸⁶ Bununla birlikte Darius, Süleyman Mabedi için yapılan masrafların

477 Hagay 1: 2, 3.

478 Hagay 1: 5, 6; ayrıca bkz. Hagay 2: 15-19.

479 Hagay 1: 9.

480 Hagay 1: 7, 8.

481 Hagay 1: 12.

482 Hagay 2: 3.

483 Porten, “History...”, XV/ 956; ayrıca bkz. Hagay 1: 15; Mabed’in yapıldığı tarihle ilgili Hagay kitabının 2: 18’de başlama tarihinin dokuzuncu ayın (Kislev –Aralık, Ocak aylarında tekabül ediyor) yirmi dördüncü günü olduğu belirtilmektedir.

484 Lods, 185.

485 Ezra 5. bab.

486 Ezra 6: 6-7.

60

toplanan vergilerden karşılanmasını, kahinlerin ihtiyaçlarının aksatılmadan giderilmesini, yakmalık sunular için gerekli hayvanların tedarik edilmesini istemiştir.

Ayrıca, tuz, şarap, zeytinyağı ve buğday gibi ürünlerin temin edilmesini emretmiş, Süleyman Mabedi’nin yapımına engel olanların en feci şekilde cezalandırılmasını buyurmuştur.⁴⁸⁷

Yahudilerin Tanrı’nın emri gereğince yeniden inşa ettikleri İkinci Mabed’in yapımı yaklaşık dört yıl altı ay⁴⁸⁸ sürmüştür. Yahudi tarihinde bir dönemin başlangıcını ifade eden İkinci Mabed, Darius’un altıncı yılının Adar ayının üçüncü (M.Ö. 12 Mart 515) gününde bitmiştir.⁴⁸⁹

İkinci Mabed’in Tanrı’ya ithaf edilmesi esnasında 100 boğa, 200 koç, 400 kuzu kurban edilmiştir. Bunların yanında, oymakların sayısına göre, bütün İsrailliler için günah sunusu olarak 12 teke kurban olarak sunulmuştur.⁴⁹⁰ Bu 12 kurbanın, İsrailoğullarını oluşturan 12 kabilenin bütünlüğüne işaret ettiği rivayet edilmiştir.⁴⁹¹ Kurban sunuymasıyla birlikte kahin ve levililer, görevlerinin başına geçmiştir.⁴⁹²

Kaynaklarda İkinci Mabed’i yeniden inşa eden kişinin Zerubbabel olduğu belirtilmektedir. Nitekim, Tevrat’ta Süleyman Mabedi’nin Zerubbabel tarafından yeniden yapıldığını söyleyen cümleler bulunmaktadır.⁴⁹³ Kimi yazarlar, Zerubbabel ile birinci sürgün dönüşü Yahudilerin başında bulunan Şeşbassal’ın aynı kişi olduğunu düşünmektedir.⁴⁹⁴ Ancak bunlar farklı kişilerdir. Çünkü sürgün dönüşünden hemen sonra başlanılan İkinci Mabed’in yapımı Şeşbessal ile başlamış ve daha sonra Zerubbabel’in liderliğinde yeni bir döneme girilmiştir.⁴⁹⁵ Bunun

487 Ezra 6: 8-11.

488 Bazı kaynaklarda bu Mabed’in yapımının dört yıl sürdüğü rivayet edilmektedir (Krauss, 194.);

Ancak Mabed’in yeniden yapımına başlama ve bitiş tarihlerine bakılırsa bu sürenin yaklaşık 4,5 yıl olduğu görülecektir.

489 Ezra 6: 15; Hollis-Brownrigg, 47; Louis Jacobs, “Temple”, The Jewish Religion A Companion, Oxford University Press, New York 1995, 541; Margolis, Mabed’in yapımının bitiş tarihini Adar ayının 23. günü olarak söylemektedir (Margolis-Marx, 121); Bazı kaynaklarda ise İkinci Mabed’in bitiş tarihi olarak M.Ö. 516 yılı verilmektedir. Ancak Darius’un M.Ö. 522 yılında tahta geçtiğini (http://www.ldolphin.org/secondtmp.html “S. G. 13 Mayıs 2004) ve İkinci Mabed’in neredeyse 7 yıl sonra, Darius’un krallığını 6. yılının Adar ayında (12.ay) bittiğini göz önüne alırsak İkinci Mabed’in bitiş tarihi olarak M.Ö. 515 ‘in doğru olduğunu görürüz. Kullandığımız kaynaklardan Encyclopedia Judaica adlı eser de bu tarihi benimsemektedir (Porten, “Exile...”, VI/ 1041).

490Ezra 6:17. Burada kesilen kurbanların, Birinci Mabed’in adanması esnasında kesilen kurbanlarla kıyaslandığında çok az olduğu görülmektedir. Zira, Birinci Mabed’in açılışında 22 000 sığır, 120 000 davar kurban edilmiştir (I. Krallar 8: 63; II. Tarihler 7: 5).

491 Porten, “History...”, XV/ 956.

492 Ezra 6: 18.

493 “Bu tapınağın temelini Zerubbabil’in elleri attı, tapınağı tamamlayacak olan da onun elleridir..”

(Zekeriya 4:9); ayrıca bkz. Hagay 2: 23; Zekeriya 4: 6.

494 Stinespring, 547.

495 Bkz. Miller-Hayes, 448.

61

yanında Zerubbabel’in, Şeşbassal’ın yeğeni olduğu ifade edilmekte ve Şeşebassal’ın ölümünden sonra Yahudilerin başına geçtiği belirtilmektedir.⁴⁹⁶

İkinci Mabed döneminde Süleyman Mabedi’nin merkezi rolü, Büyük İskender’in M.Ö. 332 yılında Kudüs topraklarını fethetmesine kadar sürmüştür.

İskender’in ölümü ile Kudüs, Mısırlılar ve Helenler arasında birkaç kez el değiştirmiştir. Bundan en çok etkilenen de yerli halk olmuştur. Her şeye rağmen, Süleyman Mabedi, dinî ve sosyal yaşamın merkezi olmaya devam etmiştir.⁴⁹⁷ İkinci Mabed, M.Ö. 20 yılında Herod tarafından yeniden inşa edilmiş ve bu yapı M.S. 70 yılında Romalılar tarafından yıkılana kadar ayakta durmuştur.⁴⁹⁸

İkinci Mabed, kendisiyle ilgili bilgilerin az olmasına rağmen, yaklaşık beş yüz yıl Yahudilerin ibadet merkezi olarak görev yapmıştır. Bu süre, Süleyman’ın yaptığı Birinci Mabed’in Babilliler tarafından yıkıldığı zamana kadar geçen süreden, neredeyse 130 yıl daha uzundur. Ayrıca, seneler sonra Herod’un yapacağı görkemli Mabed’in (Herod Mabedi) ömründen de çok daha fazladır. Zira, Herod Mabedi, varlığını bir asırdan daha az sürdürmüştür.⁴⁹⁹