D. GÜNÜMÜZDE MABED’İN YENİDEN YAPILMASI DÜŞÜNCESİ
III. BÖLÜM
2. Mabed’deki Din Görevlileri
Süleyman Mabedi’nde ibadetin yerine getirilebilmesi için geniş bir görevli kadrosuna ihtiyaç duyulmuştur. Bazı eserlerde Süleyman Mabedi’nde çalışanların sayısının 20 000697 olduğu söylenmektedir. Bu görevlilerin kendi içlerinde 24 bölüme ayrıldığı ve her bölümün, görevli olduğu hafta boyunca Mabed’de çalıştığı bildirilmektedir.698
Süleyman Mabedi’ndeki din görevlileri Musa zamanında Tanrı tarafından seçilmiştir. Mabed’in ayakta olduğu dönemde görev yapan bu insanlar, Musa’nın kardeşi Harun’un soyundan gelmiştir.699 Sonradan kesinlikle değiştirilemeyen bu din görevlilerinin işleri yine Tanrı tarafından belirlenmiştir.
Başlıca baş kahin, kahinler ve levililer olmak üzere üçe ayrılan bu din görevlilerinin her birinin kendine has görevleri bulunmaktaydı.
695 Küçük, “İslam...”, XIX/ 239.
696 Bkz. Özen, 127-128.
697 Tevrat’ta bu rakamın çok daha fazla olduğu görülmektedir. Çünkü sadece Mabed’de görevli olan Levililerin sayısının 38 000 olduğu bildirilmektedir (I. Tarihler 23: 3).
698 Charles Guignebert, The Jewish World in the Time of Jesus, Çev. S. H. Hooke, Routledge, London and New York 1996, 59.
699 Yusuf Besalel, “Koen Gadol”, YA, Gözlem Gazetecilik Basın ve Yayın A.Ş., İstanbul 2001, II/
337.
93 a. Baş Kahin
Süleyman Mabedi’ndeki din görevlilerin başında, baş kahin gelmektedir.
Tanrı tarafından belirlenen ilk baş kahin, Musa’nın kardeşi Harun’dur.700 Süleyman Mabedi’nin ayakta olduğu dönemde görev yapan baş kahinlerin de Harun soyundan olması gerektiği belirtilmiştir.701 Dolayısıyla, Süleyman Mabedi’ndeki hiyerarşik yapının en üstünde yer alan baş kahinlik müessesi, her hangi bir Yahudinin yapamayacağı bir iş olup, bu görev sadece Harun soyundan gelenler tarafından yerine getirilmiştir.
Baş kahin, hem kıyafetleri hem de Mabed’de icra ettikleri görevleriyle kahinler ve levililerden ayrılmaktaydı. Baş kahin, herhangi bir kahinin dört parçadan oluşan kıyafetinin yanında “efod” denilen bir önlük giyerdi. Ayrıca, baş kahin, üzerinde 12 kabilenin isminin yazılı bulunduğu 12 değerli taşı içeren ve adına
“Hoşen” denilen bir levhayı göğsünde taşırdı. Bunların yanında mavi bir kaftan giydiği ve başlığında altın bir levha bulunduğu bildirilmiştir. Baş kahinin bu kıyafeti sadece Mabed’de giydiği, buranın dışında giymediği rivayet edilmiştir.702
Baş kahinin en önemli dini vazifesi, Yom Kipur günü ortaya çıkmaktadır. Baş kahinin dini açıdan temiz olması zorunluluğu olduğundan, Yom Kipur günü için bir hafta öncesinden ailesinden ayrıldığı ve kendisini ruhen temizlemek için bu haftayı Mabed’de geçirdiği nakledilmiştir. Bu işlemlerin hakkıyla yapılması ve Yom Kipur günü baş kahinin tam olarak dini açıdan temizlenmiş olması gerektiğine inanılırdı.
Çünkü, maddi ve manevi temizliğini tam olarak yapmamış bir baş kahinin Yom Kipur günü senede bir defa baş kahinin girdiği Mabed’in Kutsallar Kutsalı’ndan sağ çıkamayabileceği düşünülürdü. Bunun aksine, her şeyi tam olarak yapan baş kahinin ise bütün Yahudilerin günahlarının kefareti için gerekli işlemleri tamamladığına inanılırdı.703
Baş kahinlik, oldukça zor bir görevdi. Çünkü, baş kahine diğer Yahudilerden farklı olarak bazı yasaklar konulmuştur. Örneğin, her hangi bir ölüye yaklaşmaları yasak olduğu gibi en yakınlarının ölümünde dahi yas tutamazlardı. Ayrıca, sadece bir bakire ile evlenebilirdi.
Asırlar boyunca, baş kahinlerin Harun’un soyundan olmasına büyük bir özen gösterilmiştir. Ancak bu durum, Haşmonay sülalesinin, Yahudilerin başına
700 Çıkış 28: 1.
701 Besalel, “Koen Gadol”, II/ 337.
702 Besalel, “Koen Gadol”, II/ 337.
703 Besalel, “Koen Gadol”, II/ 337.
94
geçmesinden sonra değişmiş, Haşmonay hükümdarları siyasi gücü ellerine aldıkları gibi baş kahinlik müessesini de Musa’nın getirdiği şeriata aykırı olmasına rağmen ele geçirmişlerdir. Bu kurum Herod ve ondan sonra gelen idareciler704 zamanında ise tam bir siyasi araç olarak kullanılmış, bu tarihten sonra baş kahinler Herod’un ve daha sonra gelen kişilerin atamaları ile görev almışlardır. Baş kahinlik, İkinci Mabed’in M.S. 70 yılında yıkılmasından sonra tarihe karışmıştır.705
b. Kahinler
Kahinler, Tanrı ile kul arasında aracı olan ve Süleyman Mabedi’ndeki ibadetlerin icra edilmesinde önemli görevleri bulunan ve kutsal addedilen kişilerdir.706 Kahinlik kurumu da baş kahinlik gibi Harun’la başlamıştır.707
Kahinlerin Mabed’deki görevleri ve geçimlerini nasıl sağlayacakları Tanrı tarafından Tevrat’ta bildirilmiştir.708 Kahinlerin görevleri arasında, Mabed’de sunulan kurbanların kesilmesi, iç yağların yakılması,709 toplanma çadırı ve Ahit Sandığı ile alakalı işler,710 halkı kutsamak,711 hasta olanları iyileştirmek veya onlar hakkında kararlar vermek,712 kutsal ile kutsal dışı olanı ayırmak ve Tanrı’nın emirlerini insanlara öğretmek713 gibi işler yer almıştır. En önemli vazifeleri ise sabah ve akşam vakitlerinde Tanrı’ya kurban sunmaktı. Ayrıca, şamdanın ışığının ve Mabed’de yakılan tütsünün denetlenmesi ve Mabed içinde nöbet tutma gibi işler de kahinlerin görevleri arasında belirtilmiştir.714
Kahinler’e, baş kahinlerde olduğu gibi bazı yasaklar uygulanmıştır. Bunların da baş kahinler gibi ölünün yanına yaklaşmalarına izin verilmemiştir. Çünkü, bunun temiz olması gereken kahinlerin temizliğine zarar vereceği inancı vardı. Kahinler, her an ölüm gelebilir düşüncesiyle ağır hastaların da yanına yaklaştırılmazlar, mezarlıklarda cenaze merasimini ancak uzaktan izleyebilirlerdi. Bu yasaklar, ölen
704 Besalel, “Bet Amikdaş” I/ 111.
705 Besalel, “Koen Gadol”, II/ 337.
706 Özen, 136.
707 Sayılar 3: 10; Çıkış 28: 1.
708 Bkz Sayılar 18.bab.
709 Levililer 9: 8, 12, 15, 18.
710 Bkz. Sayılar 4 bab.
711 Bkz. Sayılar 6: 22-27.
712 Bkz. Levililer 13. bab.
713 Bkz. Levililer 10: 10-11.
714 Yusuf Besalel, “Koanim”, YA, İstanbul 2001, II/ 332.
95
kişinin kahinin annesi, babası, kardeşi, eşi ve çocukları olması durumunda uygulanmıştır.715
Kahinler, evlilikle ilgili olarak bazı kısıtlamalarla karşı karşıya kalmışlardır.
Kahinler, istedikleri kişilerle evlenemezlerdi. Evlenmek istedikleri kişilerin öncelikle Yahudi olması gerekirdi. Sonradan Yahudi olanlarla evlenmesi yasaktı. Ayrıca, dul kadınlarla da evlenmezdi. Evleneceği kişinin bir bakire olması zorunluydu.716
Kahinler, Mabed’deki dini görevlerinin yanında sivil hakimler olarak da görev yapmışlardır. 717
Kahinlerin, toprak sahibi olmaları yasaklanmıştır. Bu nedenle ihtiyaçlarının karşılanması için her bir Yahudinin ürününün belli bir kısmını kahinlere kutsal bağış olarak vermesi zorunlu kılınmıştır. Bunun yanında, kahinler bazı kurbanlarının etlerinin belli kısmını, Mabed’e getirilen yiyecek sunularını, ilk kırpılan yünü ve sürünün ilk doğanı almışlardır. Böylece, toprak sahibi olması yasaklanan kahinlerin ihtiyaçları karşılanmıştır.718
c. Levililer
“Levi”nin, Yakup’un üçüncü oğlunun ismi olduğu söylenmektedir. Bu Soydan gelen Levililer Musa’dan Mabed’in yapımına kadar Mişkan’da, daha sonra ise Süleyman Mabedi’nde görev yaptmışlardır.719
Tevrat’ta Levililerin, İsrail’in ilk doğanların yerine Tanrı tarafından alınmış veya Tanrı’ya adanmış insanlar oldukları belirtilmektedir.720 Bu insanların, Harun’un yardımcıları oldukları da zikredilmektedir.721 Ancak, Tevrat’ın başka bir yerinde, Levililerin Yahudi inancına göre insanları putperestliğe teşvik eden Harun’a muhalefet için seçildikleri ifade edilmektedir.722 Bunun yanında, Tesniye 10: 6-9’da geçen cümlelerden dolayı Levililerin Harun’un ölümünden sonra Musa tarafından seçildiği de söylenmektedir.723
Levililer, Süleyman Mabedi’nin inşasına kadar kahinlerin ve Mişkan’ın bekçiliğini yapmışlar,724 ilahi söyleyip, ibadetlerde kahinlere yardımcı olmuşladır.725
715 Alalu, 140.
716 Alalu, 141.
717 Özen, 139.
718 Besalel, “Koanim”, II/ 332.
719 Yusuf Besalel, “Levi”, YA, İstanbul 2001, II/ 365.
720 Sayılar 3: 12; 8: 16, 17, 18.
721 Sayılar 3: 6, 9.
722 Bkz. Çıkış 32: 25-29.
723 Özen, 140.
724 Bkz. Sayılar 8: 2-7.
96
Levililerin görevleri Süleyman Mabedi’nin yapılmasından sonra da burada devam etmiştir. Tevrat’ta belirtildiğine göre, Mabed’de memur ve yargıç olarak görev yapan Levililer, Mabed’in kapılarında nöbetçi olarak726 da çalışmışlartır. Bunun yanında, Mabed’in avlularının, odalarının ve kutsal eşyalarının temizlenmesinden sorumlu oldukları bildirilmiştir. Ayrıca, Tanrı’ya şükretmek ve sabah akşam ona övgülerde bulunmak için Mabed’de hazır bulunmaları da görevleri arasında zikredilmiştir.727
Neticede, Musa zamanında Tanrı tarafından görevlendirilen Levililerin sorumlulukları Mişkan’la başlamış, Süleyman Mabedi’nin yapılmasıyla bu mekanda devam etmiş ve Mabed’in M.S. 70 yılında yıkılmasıyla sona ermiştir.
Süleyman Mabedi’ndeki bu görevlilerin dışında Yahudi olmayıp küçük işlerde çalışan esirlerin olduğundan bahsedilmektedir. Bu insanların işlerinin odun kesmek ve su taşımak gibi basit işler olduğu söylenmektedir.728