Kurum Kültürü

Kavramsal olarak bakıldığında kültür; öğrenilen ve paylaşılan değerler, inançlar, davranış özellikleri ve semboller toplamıdır. Tarihsel ve toplumsal süreç boyunca yaratılmış bu değerler bütününün kurumlardaki görüntüsü şeklinde ifade edilmiştir (Karatepe, 2008: 81). Armstrong ise kurum kültürünü kurum içinde insan davranışlarını biçimlendiren ve insanların birbirlerini etkilerken işlerin nasıl sürdürüleceğini gösteren beklenti, inanç, tutum ve tahminlerin tümü şeklinde ifade etmektedir (Armstrong, 2006: 206).

Kurum kültürünün oluşmasında insan faktörünün ne kadar önemli bir değişken olduğunu görülmektedir. ‘Kurumuna bağlı, kurumunu iyi temsil eden ve kurumun görünümüne zarar vermeyecek’ çalışan yapılanması oluşturulması gerekliliği insan faktörünün önemini ortaya çıkarmıştır. İnsan faktörünün kurum kültürünün etkilemedeki rolü bir tarafa aynı şekilde kurum kültürünün de çalışanların davranışlarını tüm yönleri ile etkilediği görülmektedir. (Saydam, 2006).

Kurum kültürüne uygunluk yani çalışanların davranışlarının kurumun yapısına uygun olup olmadığını kurumsal kültürün ardında yatan inanç, ahlaki ilkeler ve değerler gösterir. Bu değerler bütününün bireylerin düşünce, tutum ve davranışlarında birer standart ve ölçüt olmasındaki temel neden bireylerin içinde bulundukları grup, toplum ve kültürün ortaya koyduğu kurallar bütünü olmasından kaynaklanmaktadır. Adil ve genel yargılara varma olasılığı toplumsal kültürün ışığında gerçekleşir. Benzer şekilde kurumun da değerleri çalışanların çalışmalarını eylemlerini nitelendirmeye ve değerlendirmeye yarayan ölçütlerin kaynağıdır (Dağdemir, 2008: 19).

Mondy ve Noe ise kurum kültürünü, davranışsal normları sağlamak için biçimsel yapıyı karşılıklı olarak etkileyen bir kurum içinde paylaşılan değerler, inançlar ve alışkanlıklar sistemi şeklinde açıklamışlardır. Kurum kültürü firmanın misyonundan, vizyonuna, ortamından başarısına gerekli olan tüm ihtiyaçlarının toplamıdır. Kuruluşun neyi temsil ettiğine, kurumsal yapısına, ne kadar ekonomik güce sahip olduğuna, kullandığı sistemlere, sorunlarına ve bunlara dair çözüm yöntemlerinin nasıl tanımlandığını ifade eden yapıya kavramsal anlamıyla kurum kültürü demek mümkündür (1987: 298).

Pira’nın tanımında ise kurum kültürü; uygun davranış ve ilişki biçimlerinin nasıl olması gerektiğinin açıklandığı, kişileri kurumsal amaçlar doğrultusunda motive ederken sorunların çözümüne yönelik nasıl öneriler getirdiği şeklinde açıklanmaktadır (2005: 214). Benzer bir yaklaşımla Graaf, Pfoch ve Schmidt ise kurum kültürünü belli bir grubun karşılaştığı sorunları ele alırken düşündüğü, keşfettiği, geliştirdiği ve daha sonra elde ettiği çözümleri, en uygun haliyle yeni katılan üyelere aktardığı temel hipotezler bütünü olarak tanımlamışlardır (1991:7).

“Kurum Kültürü, işletmede geçmişten bu yana gelen, yazılı hale getirilmiş

veya getirilmemiş olan, kurum üyeleri tarafından kabul edilmiş uygulanan ve uygulanması istenen ortak değerler, kurallar, ideolojiler, normlar, gelenek, görenek ve varsayımlardır. İşletme çalışanları meydana gelen olaylara karşı nasıl davranacaklarını işletmenin kültürüne göre belirlemektedirler. Kurum kültürü oluşmuş bir işletme bu yönüyle diğer kurumlardan ayrılır. Bu durum kurum ile diğer kurumlar arasında bir fark oluşturur. Yaşamına devam eden kurumlarda kültürlerini geleceğe bırakırlar” (Özgül, 2015: 11).

Özgül’ün bu tanımıyla beraber kurumun oluşturulmasında ve başarıya ulaşmasında büyük etken olan insan faktörü kurum kültürünün başlıca yapı taşıdır denilebilir. Kendi öz kültürüne bağlı ama aynı zamanda modern değerler gözetilerek oluşturulmuş kurum sistematiğinin başarıyı getirdiği somut örneklerle görülmüştür. Karşılaşılan birçok örnekle beraber kurumun başarıyı elde etmesi ve markalaşması için toplumsal kültürünü kaybetmeden içinde bulunduğu toplumun ve grubun kültürünü büyük ölçüde yansıtıp modernleştirerek oluşturulan yeni bir kültürü esas almaları gerekmektedir.

Kurum kültürü ilk kez 1951 yılında Elliot Jaques’in kaleme aldığı ‘Bir Fabrikanın Kültürünü Değiştirmek’ isimli kitabıyla literatüre girmiştir. Kurum kültürü araştırmaları İkinci Dünya Savasının ardından Avrupa ve Amerika’da artan iflaslara rağmen Japon firmaların başarılı olması Amerikan şirketlerinin Japonya şirketlerle aynı işletme yapısına sahip olmasına rağmen neden daha başarısız olduklarını bilmek ve yönetim anlayışlarını sorgulamayı istemeleriyle başladığı söylenebilir. Amerikan şirketlerinin düşük performans ve düşük verimlilik gibi sorunları çözmek için yaptığı araştırmalar kurum kültürü kavramının popülerlik kazanmasına ve incelenmesine ortam hazırlamıştır (Öksüz ve Vural, 2016:133).

Drucker ABD ve Avrupa dışındaki tek modernleşmiş kurumların Japon kurumları olduğunu çünkü bunların batının teknolojisini ve Japonya’nın kültürünü bilinçli bir biçimde kaynaştırmayı başardığını söylemiştir. Ancak bunu gerçekleştirirken kendi kültürlerini tamamen inkar ederek değil aksine teknolojiyi ve gelişmişliği kendi kültürlerine uyarlayarak yaptıklarından bahsetmiştir. Hindistan ve Çin gibi sadece batı kültürünü başarı için esas alan ülkelerin ise başarısızlığa uğradığını söylemiştir (1995: 200-201).

Gelişen ve değişen iş çevresinde kurum kültürünün önemi daha hissedilir hale gelmiştir. Kurumlar hayatta kalabilmek ve başarılarını sürdürebilmek için kültür yapılarını sürekli iyileştirmek, geliştirmektedirler. Bu tür çalışmalar kurumların hayatta kalmaları, büyüme ve gelişmeleri için hızla değişen iç ve dış çevre koşullarına uyum sağlamalarını sağlamaktadır (Ataman, 2002: 527-528).

Kurum kültürü bütün değişkenleriyle incelendiğinde kurum içinde karşılaşılan anlam verilemeyen sorunların çözümünde ve kurumun çalışma dinamiklerini bize göstermesi açısından önemli olduğu görülmektedir. Kurum

kültürü kurum içinde tüm faaliyetleri kontrol ve yönetim mekanizması olması üst yönetim tarafından dikkate alınması gereken bir çalışma alanı yaratmaktadır (Basir, Davies, Rudder, 2011: 6031).

Downey kurum kültürünün kurum kimliğine göre şekil aldığını ve başka bir deyişle kurum kimliğinin sonucunda kurum kültürünün oluştuğunu ifade etmektedir. (1987: 7).