KOBİ TFRS BÖLÜM 17 Maddi Duran Varlıklar

Mal veya hizmet üretimi veya arzında kullanılmak, başkalarına kiraya verilmek veya idari amaçlar çerçevesinde kullanılmak üzere elde tutulan ve birden fazla dönemde kullanımı öngörülen fiziki varlıklar olan duran varlıkların maliyeti, bu kalemle ilgili gelecekte ekonomik yararların işletmeye aktarılmasının olası olması ve ilgili kalemin maliyetinin güvenilir bir şekilde ölçülmesi durumunda finansal tablolara yansıtılmaktadır (IFRS for SMEs, paragraf 17.2-4).

Genelde stoklarda takip edilen yedek parça ve bakım malzemeleri, bir dönemden fazla kullanılma beklentisi içinde ise maddi duran varlık olarak değerlendirilmektedir. Maddi duran varlıklarda yapılan yenilemelerde, yenileme işletmeye gelecekte yarar sağlamak yerine maliyet getiriyorsa, bu kaleme ilişkin yenileme maliyeti ilgili maddi duran varlık kaleminin

defter değerine eklenir. Ayrıca maddi duran varlıkların yenilenip yenilenmemesine bakılmaksızın düzenli aralıklarla kontrollerinin yapılması gerekir. Yapılan kontroller her defasında yenileme olarak maddi duran varlık kalemlerinin defter değerine dahil edilerek muhasebeleştirilir. Maddi duran varlıklar birlikte elde dilmiş varlıklar olsa dahi diğer bir deyişle arazi ve binalar, ayrı ayrı muhasebeleştirilir (IFRS for SMEs, paragraf 17.5-6-7).

2.4.15.1 Muhasebeleştirmede Ölçüm, Amortisman ve Amortisman Yöntemi

Maddi duran varlıkların ilk kez muhasebeleştirildiğinde, ölçümü maliyet bedeli üzerinde yapılmaktadır. Maddi duran varlıkların maliyeti ise ticari iskontolar ve indirimler düşüldükten sonra, avukatlık ve aracılık ücretleri, ithalat vergileri ve iade edilmeyen alış vergileri dahil, satın alma fiyatı, varlığın yönetim tarafından amaçlanan koşullarda çalışabilmesini sağlayacak yere ve duruma getirilmesiyle doğrudan ilişkili her türlü maliyet ve maddi duran varlığın sökülmesi ve taşınması ile yerleştirildiği alanın restorasyonuna ilişkin tahmini maliyetidir. Maddi duran varlıkların maliyeti, muhasebeleştirilme tarihindeki peşin fiyatın eşdeğerindeki tutardır (IFRS for SMEs, paragraf 17.10).

Yeni bir tesis açılmasının maliyetleri, yeni bir ürün veya hizmetin tanıtılmasına ilişkin maliyetler, yeni bir yerde veya yeni bir müşteri kitlesiyle iş yapmak amacıyla katlanılan maliyetler, yönetim giderleri ve diğer genel giderler ve borçlanma maliyetleri maddi duran varlık maliyetleri olarak değil gider olarak muhasebeleştirilmektedir. Ayrıca maddi duran varlıkların geliştirilmesine yönelik yapılan faaliyetlerden doğan gelir ve giderler, gereklilik arz etmiyorsa kar veya zarara yansıtılarak muhasebeleştirilir (IFRS for SMEs, paragraf 17.11).

Maddi duran varlıkların muhasebeleştirilmesinin takibindeki ilk ölçümde, duran varlık kaleminin maliyetinden birikmiş amortisman ve birikmiş değer düşüklüğü zararları indirildikten sonraki tutar ile izlenmektedir. Maddi duran varlık kaleminin parçaları ayrı ekonomik ömürlere sahip olduklarından, her bir parça kendi yararlı ömürleri boyunca ayrı olarak amortismana tabi tutulmaktadırlar. Bir varlığın amortismana tabi tutarı varlığın yararlı ömrü boyunca sistematik olarak dağıtılır (IFRS for SMEs, paragraf 17.15-16).

Varlığın ekonomik ömründe, hurda değerinde ve amortisman yöntemlerinde meydana gelen değişimler, raporlama tarihinden itibaren güncel değişiklikler olarak ortaya çıktığında, bu durum muhasebe tahmininde değişiklik olarak muhasebeleştirilir. Bir varlığı amortismana

tabi olması, varlığın işletmenin beklentilerini karşılaması için gerekli olan yer ve duruma getirildiği zaman başlamaktadır. (IFRS for SMEs, paragraf 17.20).

Diğer yandan varlığın amortismanı varlığın finansal durum tablosu dışı bırakılması durumunda durdurulur. Ayrıca varlığın yararlı ömrünün belirlenmesi, varlığın beklenen kullanımı, varlığın kullanılma sıklığı, fiziksel aşınması ve yıpranması, çeşitli nedenlerle değer yitirmesi ve çeşitli nedenlerle olabilecek kullanım kısıtlığına bağlıdır (IFRS for SMEs, paragraf 17.20).

İşletmenin belirlediği amortisman yöntemi, varlığın ekonomik yararlarının işletme tarafından öngörülen tüketim şeklini yansıtacak şekilde olmalıdır. Olası amortisman yöntemleri, doğrusal amortisman, azalan bakiyeler yöntemi ve kullanıma göre amortisman yöntemi şeklindedir. Beklentiler değiştikçe mevcut amortisman yöntemleri de değişiklikler göstermektedir.

2.4.15.2 Değer Düşüklüğünün Muhasebeleştirilmesi, Değer Düşüklüğü Tazminatı

Maddi duran varlık kaleminde yer alan varlıkların değer düşüklüğü olup olmadığı ve var ise değer düşüklüğünün muhasebeleştirilmesi gerektiği belirtilmektedir. Değer düşüklüğüne uğrayan, kaybolan ya da vazgeçilen maddi duran varlık kalemleri için üçüncü taraflardan alınacak tazminatlar, ancak ilgili tazminat tahsil edilebilir duruma geldiğinde kar veya zarara yansıtılmaktadır. Değer düşüklüğü yaşayacağı önceden tahmin edilen varlığın elden çıkarılması ile ilgili bir plan, varlığın geri kazanılabilir tutarının hesaplanmasına neden olan değer düşüklüğünün bir göstergesidir (IFRS for SMEs, paragraf 17.24-25-26).

2.4.15.3 Finansal Durum Tablosu Dışı Bırakma

Maddi duran varlıklar, elden çıkarıldığında veya kullanımından veya elden çıkarılmasından gelecekte yarar beklenmediği durumlarda finansal durum tablosu dışında bırakılır. Maddi duran varlıkların finansal durum tablosu dışında bırakılmasına dair oluşan kar veya zarar muhasebeleştirilmektedir. Maddi duran varlıkların elden çıkarılmasında, hasılatta yer alan malların satışından sağlanan hasılatın muhasebeleştirilme kriterleri uygulanmaktadır. Maddi duran varlıkların finansal durum tablosu dışında bırakılmasından doğan kazanç veya kayıp, elden çıkarılmasından doğan net tahsilat ile varlığın defter değeri arasındaki fark olarak ifade edilmektedir (IFRS for SMEs, paragraf 17.27-28-29).

2.4.15.4 Maddi Duran Varlıkların Tam Set UFRS İle Karşılaştırılması

Maddi duran varlıklara ait standartlar karşılaştırıldığında, Tam set UFRS ilk muhasebeleştirmeden sonra maddi duran varlıkların ölçümüne ilişkin yeniden değerleme modelini kullanma seçeneğine izin verir. Yeniden değerleme seçeneği seçildiği takdirde varlığın dahil olduğu sınıf, bütün olarak değerlemeye tabi tutulmaktadır. KOBİ’ler için TFRS sadece maliyet yönteminin uygulanmasına izin vermektedir. Tam set UFRS maddi duran varlıkların kalıntı değeri, yararlı ömrü ve amortisman yöntemine ilişkin yıllık gözden geçirmeyi zorunlu tutmaktadır. KOBİ’ler için TFRS ise yalnızca son yıllık raporlama tarihinden itibaren önemli değişikliklerin olduğuna dair bir göstergenin varlığı halinde gözden geçirmeyi zorunlu tutmaktadır. KOBİ’ler için TFRS’de dönem sonunda söz konusu varlıkların yeniden değerleme işleminin yapılmasına gerek bulunmamaktadır. Ancak varlıkların maliyetle izlenen net kayıtlı değerlerinin geri kazanılabilir tutarından fazla olması durumunda söz konusu varlıklar için değer düşüklüğü karşılığı ayrılması zorunlu olmaktadır. ( Demirel Utku ve Gürsoy, 2011, s.26; Yıldırım ve Kocamış, 2012, s.12).

2.4.16 KOBİ TFRS Bölüm 18- Şerefiye Dışındaki Maddi Olmayan Duran Varlıklar