KOBİ TFRS Bölüm 23-Hasılat

Standart mal satışları, hizmet sunumları, işletmenin yüklenici olduğu inşaat sözleşmeleri, işletme varlıklarının diğer kişi ya da kurumlarca kullanımından kaynaklanan faiz, isim hakkı ve temettüler gibi işlem ve olaylardan kaynaklanan hasılatın muhasebeleştirilmesinde uygulanır (IFRS for SMEs, paragraf 23.1).

Finansal kiralama sözleşmeleri, özkaynak yöntemi kullanılarak muhasebeleştirilen yatırımlardan sağlanan temmettü ve diğer gelirler, finansal varlıkların ve finansal borçların gerçeğe uygun değerlerindeki değişiklikler veya bunların elden çıkarılması, yatırım amaçlı gayrimenkullerin gerçeğe uygun değerindeki değişiklikler, tarımsal faaliyetlere yönelik canlı varlıkların ilk muhasebeleştirilmesi ve gerçeğe uygun değerindeki değişiklikler, tarımsal ürünlerin ilk muhasebeleştirilmesinden kaynaklanan hasılat ya da diğer gelirler diğer standartlarda düzenlenmektedir (IFRS for SMEs, paragraf 23.2).

2.4.21.1 Hasılatın Ölçülmesi ve Ertelenen Ödemeler

Hasılat, alınmış ya da alınacak olan bedelin gerçeğe uygun değeri ile ölçülmekte, söz konusu bedelin ölçülmesinde işletme tarafından uygulanan ticari iskontolar, zamanında ödeme indirimleri ve miktar indirimleri de dikkate alınmaktadır. Hasılat tutarına sadece işletmenin şahsı adına almış olduğu ve gelecekte alacağı brüt ekonomik fayda girişleri dahil edilmektedir. Üçüncü kişiler şahsına tahsil edilen satış vergileri, mal ve hizmet vergileri ve katma değer vergisi gibi tutarların hiçbiri hasılat tutarına dahil edilmemektedir (IFRS for SMEs, paragraf 23.3-4).

Nakit ve nakit benzerleri girişinin ertelendiği ve anlaşma esasında bir finansman işlemi özelliği taşıdığı durumlarda; bedelin gerçeğe uygun değeri, gelecekte elde edilmesi beklenen tüm tahsilatların emsal faiz oranı kullanılarak belirlenen bugünkü değeridir (IFRS for SMEs, paragraf 23.5).

2.4.21.2 Mal veya Hizmetlerin Takası ve Hasılat Doğuran İşlemlerin Belirlenmesi

Hasılat; mal ya da hizmetlerin benzer özelliklere ve değere sahip olan mal ya da hizmetlerle değiştirilmesi veya olmayan mal ya da hizmetlerle değiştirilmesi fakat işlemin ticari özünün bulunmaması gibi durumlarda muhasebeleştirilemez (IFRS for SMEs, paragraf 23.6).

Mal ya da hizmetlerin benzer özelliklere ve değere sahip olmayan mal ya da hizmetlerle ticari bir özü bulunan bir işlem kapsamında değiştirilmesi durumunda, hasılat muhasebeleştirilir. Bu durumda (IFRS for SMEs, paragraf 23.7);

 Alınan mal ya da hizmetlerin, transfer edilen nakit ya da nakit benzerlerinin tutarı ile düzeltilmiş gerçeğe uygun değeri ile,

 Söz konusu tutarın güvenilir bir şekilde ölçülemediği durumda ise elden çıkarılan mal ya da hizmetlerin, transfer edilen nakit ya da nakit benzerlerinin tutarı ile düzeltilmiş gerçeğe uygun değeri ile ya da,

 Gerek alınan gerekse elden çıkarılan varlıkların gerçeğe uygun değerlerinin güvenilir bir biçimde ölçülemediği durumlarda da, elden çıkarılan varlığın, transfer edilen nakit ya da nakit benzerlerinin tutarı ile düzeltilmiş defter değeri ile ölçülür.

2.4.21.3 Mal Satışı ve Hizmet Sunumu

Mal satışına yönelik hasılat aşağıdaki koşullardan tamamının gerçekleşmesi durumunda muhasebeleştirilir (IFRS for SMEs, paragraf 23.10) ;

 Malların sahipliği ile ilgili önemli risk ve getirilerin alıcıya devredilmiş olması,

 Satılan mallar üzerindeki etkin bir kontrolün ya da sahipliğim genel olarak gerektirdiği şekilde bir yönetim etkinliğinin sürdürülmesi,

 Hasılat tutarının güvenilir bir şekilde ölçülebilmesi,

 İşleme yönelik ekonomik yararların işletme tarafından elde edilme olasılığınınn bulunması,

 İşleme yönelik gerçekleşen ya da gerçekleşecek olan maliyetlerin güvenilir bir şekilde ölçülebilmesi.

2.4.21.4 Hizmet Sunumu

Hizmet sunumuna yönelik bir işlemin sonucunun güvenilir bir şekilde tahmin edilebildiği durumlarda, söz konusu hasılat tutarı, işlemin raporlama dönemi sonu itibariyle tamamlanma yüzdesi yöntemi dikkate alınarak muhasebeleştirilir. İşleme yönelik sonuçların güvenilir bir şekilde tahmin edilebilmesi için aşağıdaki koşullardan tamamının gerçekleşmesi gerekmektedir. Söz konusu koşullar (IFRS for SMEs, paragraf 23.14);

 Hasılat tutarının güvenilir bir şekilde ölçülebilmesi,

 İşleme yönelik ekonomik yararların işletme tarafından elde edilme olasılığının bulunması,

 Raporlama dönemi sonu itibariyle işlemin tamamlanma düzeyinin güvenilir bir şekilde ölçülebilmesi,

 İşlem için katlanılan maliyetler ile işlemin tamamlanması için katlanılması gereken maliyetlerin güvenilir bir şekilde ölçülebilmesi.

2.4.21.5 İnşaat Sözleşmeleri

Bir inşaat sözleşmesinin sonucunun güvenilir bir şekilde tahmin edilebildiği durumlarda, sözleşmeye yönelik hasılat ve maliyetler, raporlama dönemi sonu itibariyle sözleşme kapsamındaki faaliyetin tamamlanma aşamasına göre sırasıyla hasılat ve gider olarak muhasebeleştirilir. Sonucun güvenilir bir şekilde tahmin edilmesi, tamamlanma aşamasının, gelecekte ortaya çıkabilecek maliyetlerin ve faturaların tahsil edilebilirliğinin güvenilir bir biçimde tahmin edilmesini gerektirir (IFRS for SMEs, paragraf 23.17).

Tamamlanma Yüzdesi Yöntemi

Bu yöntem, hizmetlerin sunumundan ve inşaat sözleşmelerinden elde edilen hasılatın muhasebeleştirilmesinde kullanılır. Hasılat ve maliyet tutarlarına yönelik tahminler, hizmet işlemi ya da inşaat sözleşmesi ilerledikçe gözden geçirilir ve gerektiği durumda da revize edilir (IFRS for SMEs, paragraf 23.21).

Bir işlem ya da sözleşmenin tamamlanma aşaması, yapılan işi en güvenilir biçimde ölçen yöntem kullanılarak belirlenir. Uygulanabilecek yöntemler şu şekilde ifade edilmektedir (IFRS for SMEs, paragraf 23.22);

 İlgili tarihe kadar gerçekleşen maliyetlerin, tahmini toplam maliyetlere oranı. İlgili tarihe kadar yapılan iş için gerçekleşmiş maliyetler, gelecekteki faaliyetlerle ilgili, malzeme alımına yönelik maliyetler ya da peşin ödemeler gibi, maliyetleri içermez.

 Yapılan işlere yönelik incelemeler,

 Hizmet işleminin ya da sözleşmeye konu işin fiziksel bir oranının tamamlanması.

Maliyetlerin geri kazanılması olasılığının bulunması durumunda, malzeme alımına yönelik maliyetler ya da peşin ödemeler gibi, işlem veya sözleşme kapsamındaki gelecekteki faaliyetlere yönelik maliyetler, bir varlık olarak muhasebeleştirilir. Geri kazanılma olasılığı olmayan maliyetler anında gider olarak muhasebeleştirilir (IFRS for SMEs, paragraf 23.23- 24).

Ek olarak, bir inşaat sözleşmesinin sonucunun güvenilir bir şekilde tahmin edilememesi durumunda yalnızca katlanılmış sözleşme maliyetlerinin geri kazanabilme olasılığı olan kısmı kadar hasılat muhasebeleştirilir ve sözleşme maliyetleri oluştukları dönemin gideri olarak muhasebeleştirilir.

2.4.21.6 Hasılatın Tam Set UFRS İle Karşılaştırılması

UMS 18 Hasılat ve KOBİ’ler için TFRS’de hasılatın muhasebeleştirilmesine ve raporlanmasına ilişkin olarak aynı ilkeleri ortaya koymaktadır. Diğer yandan, KOBİ’ler için TFRS taslağı basit bir dille hazırlanmıştır ve söz konusu ilkelerin uygulanması hususunda daha az açıklayıcı hüküm içermektedir. Ayrıca, UMS 11 İnşaat Sözleşmeleri ve KOBİ’ler için TFRS’de inşaat sözleşmelerinin muhasebeleştirilmesine ve raporlanmasına ilişkin olarak aynı ilkeleri ortaya koymaktadır. Ancak KOBİ’ler için TFRS’de Hasılata ilişkin bölüm içeriğine UMS 11 “İnşaat Sözleşmeleri” standardı da dahil edilmiştir ( IFRS for SMEs Eğitim Materyali, 2009, s.66).