KOBİ TFRS Bölüm 18 Şerefiye Dışındaki Maddi Olmayan Duran Varlıklar

tutulan maddi olmayan duran varlıklar dışındaki tüm maddi olmayan duran varlıkların muhasebeleştirilmesi amacıyla uygulanmaktadır (IFRS for SMEs, paragraf 18.1).

Maddi olmayan duran varlık, fiziksel nitelikte olmayan ve tanımlanabilir nitelikteki parasal olmayan varlık olarak tanımlanmaktadır. Söz konusu varlık, işletmeden ayrılabilme veya bölünebilme özelliğine sahip ve bireysel olarak ya da sözleşmeyle birlikte varlık ya da borçla beraber satılabilme, devredilebilme, lisans altına alınabilme, kiralanabilme ya da takas edilebilme durumlarında olması, ilgili hakların işletmeden ya da diğer hak ve yükümlülüklerden ayrılabilmesine ya da devredilebilmesine bakılmaksızın, sözleşmeye bağlı haklardan ya da diğer yasal haklardan kaynaklanması gibi durumlarda tanımlanabilir nitelik özelliği kazanmaktadır. Finansal varlıklar ya da petrol, doğal gaz ve benzeri yenilenemeyen kaynaklar gibi maden hakları ve maden kaynakları maddi olmayan varlıklar içerisinde yer almamaktadır (IFRS for SMEs, paragraf 18.2-3).

2.4.16.1 Maddi Olmayan Duran Varlıkların Muhasebeleştirilmesi

Maddi olmayan duran varlıklar, varlıkla ilişkilendirilebilen beklenen gelecekteki ekonomik yararların işletme için gerçekleşmesinin muhtemel olması, varlığın maliyetinin ya da değerinin güvenilir bir şekilde ölçülebilmesi ve varlığın işletme içi yaratılan bir maddi

olmayan duran varlık kalemi üzerinden gerçekleştirilen bir harcamadan kaynaklanması kriterlerinin karşılandığı durumlarda finansal tablolara varlık olarak yansıtılmaktadır (IFRS for SMEs, paragraf 18.4).

İşletme birleşmesi kapsamında iktisap edilen bir maddi olmayan duran varlık, gerçeğe uygun değeri normal koşullarda yeterli güvenilirlikle ölçülebiliyorsa varlık olarak muhasebeleştirilmektedir. Diğer taraftan işletme birleşmesi kapsamında iktisap edilen bir maddi olmayan duran varlık, yasal ya da diğer sözleşmeye bağlı haklardan kaynaklanıyorsa, varlığın gerçeğe uygun değeri güvenilir bir şekilde ölçülemiyorsa diğer bir ifadeyle varlık şerefiyeden ayrılamıyorsa ya da varlık şerefiyeden ayrılabilmesine rağmen aynı ya da benzer varlıklar için bir takas işlem kaydı veya bu işleme ait herhangi bir kanıt yoksa muhasebeleştirilemez (IFRS for SMEs, paragraf 18.8).

2.4.16.2 Maddi Olmayan Duran Varlıkların İlk Ölçümü ve Ayrı Olarak Elde Edilmesi Maddi olmayan duran varlık ilk muhasebeleştirmede maliyet bedeli ile ölçülmektedir. Maddi olmayan duran varlık ayrı olarak elde ediliyorsa maddi duran varlığın maliyeti, ithalat vergileri ve iade alınamayan satın alma vergileri dahil, ticari iskontolar ve indirimler düşüldükten sonraki satın alma fiyatı ve varlığı amaçlanan kullanıma hazır hale getirmekle doğrudan ilişkilendirilebilen tüm maliyetler olarak standartta yer almaktadır (IFRS for SMEs, paragraf 18.10).

2.4.16.3 Maddi Olmayan Duran Varlıkların İşletme Birleşmesinin Bir Parçası Olarak Elde Edilmesi ve Devlet Teşvikleri Yoluyla Elde Edilmesi

Maddi olmayan duran varlık işletme birleşmesi kapsamında elde ediliyorsa, maddi olmayan duran varlığın maliyeti edinme tarihindeki gerçeğe uygun değer olarak belirtilmektedir. Maddi olmayan duran varlık devlet teşviki yoluyla ediniliyorsa, söz konusu varlığın maliyeti Devlet Teşvikleri standardı uyarınca teşvikin alındığı ya da alınacağı tarihteki gerçeğe uygun değeridir (IFRS for SMEs, paragraf 18.11-12).

2.4.16.4 Varlıkların Takası

Maddi olmayan duran varlık, parasal olmayan varlık, varlıklar ya da parasal ve parasal olmayan varlıkların bir birleşimi karşılığında elde edilmiş olabilir. Bu tür bir maddi olmayan duran varlığın maliyeti, takas işlemi ticari içerikten yoksun değilse ya da alınan ya da vazgeçilen varlığın gerçeğe uygun değeri güvenilir bir şekilde ölçüldüğü sürece, gerçeğe

uygun değer ile ölçülmekte bu durumda varlığın maliyeti vazgeçilen varlığın defter değeri olarak ölçülmektedir (IFRS for SMEs, paragraf 18.13).

2.4.16.5 İşletme İçi Yaratılan Maddi Olmayan Duran Varlıklar

Gerek araştırma gerekse geliştirme faaliyetlerinden ortaya çıkan harcamaların tamamı, işletme içi yaratılan maddi olmayan duran varlık kalemine ilişkin harcamalar, bu standarda göre muhasebeleştirme kriterini sağlayan başka bir varlığın maliyetinin bir parçasını oluşturmadığı sürece gerçekleştiği anda gider olarak muhasebeleştirilmektedir. Maddi olmayan duran varlıkla ilgili başlangıçta gider olarak muhasebeleştirilmiş olan harcamalar, daha sonraki bir tarihte varlık maliyetlerinin bir parçası olarak muhasebeleştirilemez (IFRS for SMEs, paragraf 18.14-15).

2.4.16.6 Muhasebeleştirme Sonrası Ölçüm ve Gerekli Diğer Açıklamalar

Maddi olmayan duran varlık, maliyetinden, tüm birikmiş itfa ve değer düşüklüğü zararları düşülmüş tutar üzerinden ölçülmektedir. Değer düşüklüğüne ilişkin hükümler Varlıklarda Değer Düşüklüğü standardında yer almaktadır (IFRS for SMEs, paragraf 18.18).

Standartta tüm maddi olmayan duran varlıkların sınırlı bir ömre sahip olduğu kabul edilmektedir. Maddi olmayan duran varlığın yararlı ömür hakkında güvenilir bir tahminde bulunulamadığı durumda, faydalı ömür on yıl olarak kabul edilmektedir.

Standartta ek olarak, itfa süresi ve itfa yöntemi, defter değeri ve değer düşüklüğü zararları, elden ve kullanımdan çıkarmalar, standart hakkında gerekli açıklamalar da kapsamlı bir şekilde yer almaktadır.

2.4.16.7 Şerefiye Dışındaki Maddi Olmayan Duran Varlıkların Tam Set UFRS İle Karşılaştırılması

Şerefiye Dışında Kalan Maddi Olmayan Duran Varlıklara ait standartlar karşılaştırıldığında Tam Set UFRS ile önemi farklılıklar bulunmaktadır. Tam set UFRS'de maddi olmayan duran varlıklar için maliyet ve yeniden değerleme yöntemi arasında muhasebe politikası seçim hakkı vardır. Şerefiye ve sınırsız ömre sahip diğer maddi olmayan duran varlıklar değer düşüklüğü için değerlendirmeye tabi tutulur, amortismana tabi tutulmazlar. Araştırma ve geliştirme giderlerinden, geliştirme giderleri belirli koşullarla aktifleştirilir. KOBİ’ler için TFRS'de ise sadece maliyet yöntemi uygulanmakta ve yeniden değerleme seçeneğine değinilmemiştir. Araştırma ve geliştirme giderlerinin tamamı oluştukları dönemde

gider olarak kaydedilir, aktifleştirilemez. Tüm maddi olmayan duran varlıkların sınırlı bir ömre sahip olduğu kabul edilerek faydalı ömürleri belirlenir ve amortismana tabi tutulur. (Demirel Utku ve Gürsoy, 2011, s.35; Yıldırım ve Kocamış, 2012, s.13).