Kişisel İlişki Kurma Hakkının Düzenlemesinde Esas Alınacak Ölçütler

TMK m. 182’ye göre; boşanma ve ayrılığa karar veren mahkemenin; ana babanın çocuk ile olan kişisel ilişkilerini düzenlemesi gereğini ortaya koymaktadır. Maddenin ikinci fıkrası ise çocukla kişisel ilişkiler düzenlenirken, çocuğun özellikle sağlık, eğitim ve ahlak bakımından yararlarının esas tutulması gereğini belirtmektedir.573

Buna göre, kanun koyucu tarafından bazı ölçütler sayılarak, hakime çocuğun kişisel yararı için en uygun olan çözümü bulması üzerine geniş bir takdir yetkisi tanınmıştır.

Kişisel ilişkilerin kurulmasında; ana ve babalık duygularının tatmini göz önünde tutulmakla birlikte çatışma halinde “çocuğun menfaati “ ön plana alınmalıdır. TMK m.

569 _{Öztan, 2004, s. 473., Velidedeoğlu, 269 vd.} 570 _{Akyüz, Çocuk Güvenliği, s. 200.}

571

Akyüz, Çocuk Güvenliği, s. 200. 572 _{Çelikel, s. 115.}

324/I’e göre; ana ve babadan her biri, diğerinin çocuk ile kişisel ilişkisine zarar vermekten, çocuğun eğitilmesi ve yetiştirilmesini engellemekten kaçınmakla yükümlüdür.574

Kanunda genel bir çerçeve çizilmekle birlikte, kişisel ilişkinin düzenlenmesinde, çocuğun yararı gözetilirken; çocuğun yaşı, bedensel ve ruhsal sağlığı, ahlaki yararı, okul durumu, kardeşlerin birbirlerini görebilmeleri, ana ve babanın yaşadıkları yer, izin durumları, analık ve babalık duygularının tatmini, kişisel ilişkilerin süresi ve sıklığı, kişisel ilişkinin kurulma şekli ve çevre değişikliği gibi birçok husus birlikte değerlendirilmelidir.575

Aşağıda Yargıtay’ın uygulamaya ışık tutan kararlarından örnekler sunulmaktadır:

Velayet hakkı anneye verilen küçükle baba arasında her hafta sonu kişisel ilişki düzenlenerek tüm hafta sonlarında, annenin çocukla ilgisinin önlenmesi uygun görülmemektedir.576

Anne babanın çocukla kişisel ilişki kurarken yaşam biçimleriyle çocuğa kötü örnek oluşturmaları halinde, anne veya babanın çocukla çok uzun bir arada tutulmaması gerekmektedir.577 Annenin bakımına muhtaç yaşta olan bir çocuğun uzun süre babasıyla kalacak şekilde kişisel ilişki kurulması çocuğun gelişimine olumsuz etki yapacağı yönünde karar verilmiştir.578

Kişisel ilişki tesisi yapılacak ana veya babanın yurtdışında oturması halinde, kişisel ilişki kurulurken yurt dışını kapsayacak şekilde düzenleme yapılmamalı, çocuğun geriye dönmeme ve kişisel ilişkinin zedelenme olasılığı göz önünde tutulmalıdır.579

Kişisel ilişki kurulması analık ve babalık duygularını tatmin edecek sıklık ve sürede olmalıdır. Dolayısıyla çocukla baba arasında ayda bir kez düzenlenen kişisel ilişki yetersiz olup, babalık duygusunun tatminini sağlamaz.580

Kişisel ilişki kurulurken sık sık çevre değişikliğine yok açacak şekilde düzenleme yapılması, 11-13 yaşlarında bulunan çocukların

574 _{Y2HD, 10.01.2005, 2004/14530, 2005/69; Çelikel, s. 115.} 575 _{Çelikel, s. 119.}

576_{Y2HD, 30.01.2003, 2002/15617,2003/1371; Y2HD, 30.11.2005,2005/12953,2005/16623; Çelikel, s. 120.,} Y2HD, 12.04.2007,17160-6186; “….Müşterek çocuk Arda 30 1 2006 doğumludur 1,5 yaşındadır Velayeti

anneye bırakılan çoçuk ile baba arasında ayın her cumartesi günü anne yanında kişisel ilişki kurulması annenin velayet hakkını kısıtlayan niteliktedir Değişen şartlar karşısında velayetin değitirilmesi ve kişisel ilişkinin yeniden düzenlenmesi de imkan dahilindedir Bu kuralı berataf edecek şekilde ileriki uzun yılları içine alacak şekilde kişisel ilişki kurulması da doğru görülmemiştir ”; Ömer Uğur Gençcan, Boşanma, Tazminat ve Nafaka

Hukuku, Ankara,Yetkin Yayınları, 2008. 577 _{Y2HD, 04.2.1993,13478/809; Çelikel, s. 121.} 578 _{Y2HD,02.10.1998,8593/10237; Çelikel, s. 119.} 579

Y2HD, 14.12.2005,2005/13699,2005/17555, Y2HD,22.10.1992,9561/10092; Çelikel, s. 122.

580 _{Y2HD, 28.2.1986,8879/9339, Y2HD,30.1.1992,509/815; “Velayeti anaya verilen müşterek çocukla baba} arasında sadece dini ve milli bayramlarda kişisel ilişki kurulması yetersizdir.”; Çelikel, s. 123.

anne babalarından ziyade arkadaşlarıyla vakit geçirmek istemeleri, sosyal davranışlarını etkileme olasılığı ve ailede ikili bir terbiye sistemi içinde bulundurulmaları sonucunu doğuracağından, Yargıtay; çocukların sık aralıklarla çevre değiştirmelerine neden olacak şekilde düzenleme yapılmamasının yerinde olacağı kanaatindedir.581

Dolayısıyla kişisel ilişkinin düzenlenmesinde, velayeti kendisinde bırakılmayan çocuk ile ana babadan her birinin aralıksız olarak belli sürelerle, sıralı olarak çocukla kişisel ilişki kurması; velayet görevinin ifası engellediği gibi çocuğun kişisel ve bedeni gelişimini de etkiler.582

Kişisel ilişkinin memur huzurunda yapılması, ana baba ve çocuklar arasında yeterli bir duygusal ilişkinin kurulmasını olanaksız kılacağından, ana veya babanın çocuğu yanına alması şeklinde ve memur huzurunda gerçekleşmeyen kişisel ilişki kurulması düzenlenmeye çalışılmalıdır. 583

Kişisel ilişkilerin tarihi ve süresi belirli olmalıdır. Kişisel ilişki kurulması açık ve infazda tereddüt yaratmayacak şekilde düzenlenmelidir.584

2.5.1.1.4 Ana-Babanın Kişisel İlişki Kurulmasına İlişkin Anlaşmaları

Velayet kendisine bırakılmayan eşin çocukla kişisel ilişkilerinin ne şekilde düzenleneceği ile ilgili taraflar aralarında anlaşmaya varabilirler. Velayet konusu başlığı altında da inceleneceği üzere, anlaşmalı boşanma davalarında tarafların velayet ve kişisel ilişkinin düzenlenmesine ilişkin anlaşmaları mümkün olmakla birlikte bu kararların geçerliliği hakimin onayı şartına bağlıdır.

Ancak Yargıtay son kararlarında; kişisel ilişki konusundaki tarafların anlaşmasına mahkemenin müdahalesini gerektirebilecek yasaya aykırı bir yön bulunmamaktaysa hakimin müdahalesini yerinde görmemektedir.585

581

Y2HD, 04.6.1985,5290/5516; “Çocuğun senenin çift aylarında babanın senenin tek aylarında ananın yanında kalması şeklinde düzenleme yapılması çocuğun zararınadır. Çünkü çocuğun her bir değişik ortamda ve değişik bir terbiye tarzı ile karşı karşıya kalması, onun kişilik kazanmasını olumsuz yönde etkiler.”; Çelikel, s. 126. 582_{Y2HD; 17.03.2008,19993-3497; “…Bu hususta hakim, tarafların arzusu ile bağlı değildir. Ana ve babanın} özel durumları çocuğun menfeaatine uygun düştüğü ölçüde dikkate alınır. Velayeti babada bırakılan küçük Ata, 27.1.2004 doğumludur. Çocuğun “bir hafta süre ile anne yanında bir hafta süre ile babanın yanında kalacak” şekilde kişisel ilişki tesisi,….doğru bulunmamıştır.”; Gençcan, Tazminat, s.1255,1256

583 _{Y2HD, 29.1.2004, 229/1132; “… kişisel ilişkinin anne yanında tesisi de doğru bulunmamıştır.”; Çelikel, s.} 125.

584

Y2HD, 13.12.2005,11103/17494; “Müşterek çocukla baba arasında düzenlenen kişisel ilişkinin infazda tereddüte yer vermeyecek şekilde düzenlenmesi gerekir. Şubat tatilinde on günlük süreli kişisel ilişkinin başlangıç ve bitiş tarihinin gösterilmemesi doğru görülmemiştir.”; Çelikel, s. 126.