Boşanmanın Eşlerle İlgili Sonuçları

2.4.1.1 Boşanmanın Eşler Yönünden Kişisel Sonuçları

Boşanma hükmünün gerçekleşmesiyle eşlerle ilgili kişisel sonuçlar meydana gelmektedir. Boşanma davası kararı bozucu yenilik doğuran bir karardır ve kararın kesinleşmesiyle istenilen hukuki sonuç kendiliğinden gerçekleşir, herkese karşı ileri sürülebilen bir sonuç ortaya çıkar.357

Bu bölümde öncelikle boşanmanın eşler üzerindeki sonuçları üzerinde durulduktan sonra boşanmanın eşler üzerindeki mali sonuçları inceleme konusu yapılacaktır.

2.4.1.2 Evlilik Birliğinin Sona Ermesi

Boşanma kararının eşler açısından öncelikli sonucu eşler arasında kurulmuş olan evlilik birliğinin hukuken sona ermesidir. Bu durumda, evlilik birliğinin eşlere yüklediği

355 _{Namık Yalçınkaya/Şakir Kaleli, Yeni Boşanma Hukuku, 2. cilt, İstanbul, Türkmen Kitabevi, 1988, s.} 1742,1743.

356 _{Yalçınkaya/Kaleli; s. 1744.} 357 _{Ceylan, s. 48.}

yükümlülükler ve haklar da kendiliğinden sona ermiş olmaktadır.358

Bu hak ve yükümlülükler; TMK m. 185’te “Evlenmeyle eşler arasında evlilik birliği kurulmuş olur

Eşler evlilik birliğinin mutluluğunu elbirliği ile sağlamak ve çocukların bakımına, eğitimine ve gözetimine beraberce özen göstermekle yükümlüdürler Eşler birlikte yaşamak, birbirlerine sadık kalmak ve yardımcı olmak zorundadırlar ” şeklinde düzenlenmiştir. O halde TMK m.

185’te düzenlenen bu yükümlülükler evlilik birliğinin sona ermesi ile kendiliğinden sona ermektedir.

2.4.1.3 Kadın Hakkında Bekleme Süresi

Boşanma kararı ile birlikte erkek hemen, kadın ise nesep karışıklarının önlenmesi amacıyla 300 günlük yasal bekleme süresinin dolması üzerine yeniden evlenebilir.359

Yeniden evlenmek isteyen kimse TMK 130’a göre, önceki evliliğinin bittiğini ispat etmekle yükümlüdür.

Kadın hakkında yasal bekleme süresinin oluşması, boşanmanın asli sonuçlarındandır. Boşanmanın asli sonuçlarından olan bu hüküm nesep karışıklıklarının önlenmesi amacıyla getirilmiş olan kamu düzenini ilgilendiren konulardandır ve tarafların üzerinde serbestçe tasarruf hakları olan uyuşmazlıklardan biri değildir. Bu nedenle HUAK m. 2/I uyarıca, bu uyuşmazlığın arabuluculuk faaliyeti ile çözümlenmesi mümkün olmamaktadır.

2.4.1.4 Kişisel Durum Değişikliği

Evliliğin sona ermesi ile birlikte eşlerin kazandığı kişisel durumlar örneğin; TMK m.11/II’ göre; ergenlik, TVK m. 5’ de düzenlenen vatandaşlık ve TMK m.18/II’e göre kayın hısımlığı360

gibi kişisel durumlar her iki eş için de boşanmadan sonra da korunmaktadır. Her ne kadar TMK m.173’de kadının evlenme ile kazandığı durumunu koruyacağı belirtilmişse de yukarıda sayılı hususlar erkek için de geçerlidir.

Boşanma ile birlikte korunamayacak olan kişisel durum ise kadının soyadıdır. Kanun’un maddesinde sadece kadından bahsedilmiş olması; boşanmanın sadece kadının

358

Akıntürk/Ateş Karaman, s. 288., Öztan, 2004, s.458., Zeytin/Ergün, s.192.

359 _{Akıntürk/Ateş Karaman, s. 289. “Boşanan kadın TMK 132’ye göre ancak 300 günlük iddet süresinin} dolmasından sonra evlenebilir. Ancak kadının doğurması, gebe olmadığının anlaşılması ve eşlerin yeniden birbirleriyle evlenmek istemeleri hallerinde mahkeme bu süreyi kısaltır veya tamamen kaldırır.”; Ceylan, s. 52,53.

360 _{TMK m.129/2’ye göre; “Kayın hısımlığının korunduğu için boşandıktan sonra da eşler birbirinin altsoyu} üstsoyu ile evlenemeyeceklerdir”.

soyadını etkilemiş olmasındandır.361

Tüm kişisel durumların tamamen korunmayacağına bu yolla dikkat çekilmiştir.362 Kadın, evlenmeyle kazandığı soyadını artık taşıyamayacağından eski soyadına dönmek durumundadır. Ancak önceden dul idiyse bekarlık soyadını taşımasına izin verilmesini hakimden isteyebileceği kabul edilmektedir.

TMK m. 171/II hükmü bu duruma bir istisna getirerek kadının; boşandığı kocasının soyadını taşımakta bir menfaatinin bulunması ve bu durumun kocasına zarar vermediğini ispatlanması halinde hakimden soyadının korunmasını talep edebilmektedir.363

Örneğin, velayeti elinde bulunduran kadının okulda velisi de olduğu çocuklarıyla aynı soyadı taşımak istemesi ya da kadının iş hayatında boşandığı kocasının soyadı ile tanınmış olması durumları soyadının korunmasına geçerli sebep teşkil eden durumlara örnek gösterilebilir. Ancak TMK m. 173/III’e göre; bu menfaatlerin ortadan kalkması halinde kocaya bu iznin kaldırılmasını isteme olanağı tanınmıştır.364

Evlilik birliğinin “haklar ve yükümlülükler” başlığı altında; evliliğin bir yükümlülüğü hatta bir nevi kadının hakkı olarak TMK m. 185’de düzenlenen; kadının evlenme ile kocasının soyadını alması veya kocasının soyadı önünde kendi soyadını taşıması hükmünün kadın-erkek eşitliği açısından adil olmadığı ileri sürülmüştür. Ancak TMK m.173 ve TMK m.187 birlikte değerlendirildiğinde, kadının boşandıktan sonra kocasının soyadını taşıyabilmesi hakkının tanınması kadının sosyal statüsünün korunması amacını, kadının evlilikle kendi soyadını taşıyabilmesi hakkı ise kadının sosyal kişiliğini korumaktadır.365

HUAK m. 2 hükmüne göre; arabuluculuk ancak tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edebilecekleri, bu sebeple kamu düzenine girmeyen uyuşmazlıkların çözümünde başvurulacak bir alternatif uyuşmazlık yoldur. Dolayısıyla kadının boşandıktan sonra kocasının soyadını taşıması hususunda taraflar anlaşmaya varmış olsalar dahi, hakimin bu anlaşmayı onaylaması şartı aranmaktadır. Bu nedenle hakimin onayı şartına bağlı bu tür uyuşmazlıkların arabuluculuk faaliyeti ile çözülmesi mümkün değildir.

361 _{Nazan Moroğlu, Kadının Soyadı, İstanbul, Beta Yayınları, 1999, s.102.} 362 _{Ceylan, s. 49.; Öztan, 2004, s. 461.}

363

Moroğlu,Kadının Soyadı, s.101., Öztan, 2004, s.460. 364 _{Dural/Öğüz/Gümüş, s. 137.}

2.4.1.5 Eşlerin Birbirlerine Talep Hakkı Bakımından Zamanaşımının İşlemeye Başlaması

Eşler açısından boşanmanın diğer kişisel sonuçlarına kısaca değinecek olursak; TBK m. 153’te; evlilik birliği devam ettiği sürece karı kocanın birbirlerinden doğan alacakları için işleyen zamanaşımı boşanma kararının kesinleşmesiyle birlikte yeniden işlemeye başlayacaktır hükmüne yer vermektedir.366

Eşlerin birbirlerine karşı alacak talepleri bakımından zamanaşımının işlemeye başlaması kamu düzenini ilgilendiren bir husustur. Zira tarafların sulh, kabul ve feragat yolu ile birbirlerinden olan alacaklarından vazgeçmeleri mümkün ise de, bu alacaklar hakkında zamanaşımın işlemeye başlamasından feragat etmeleri mümkün değildir. Bu sebeple HUAK kapsamında arabuluculuk faaliyetinin boşanmanın asli sonuçlarından olan eşlerin birbirlerine talep hakkı bakımından zamanaşımının işlemeye başlamasında uygulanması mümkün değildir.

2.4.1.6 Mirasçılık Sıfatının Kaybedilmesi

Boşanma kararıyla birlikte eşler birbirlerinin evlilik nedeniyle yasal mirasçısı olma sıfatını kaybederler. Ancak TMK m 181/I’ göre; aralarında yasal mirasçı olmayı gerektiren bir kan hısımlığı bulunması halinde bu hısımlıktan doğan mirasçılık sıfatları devam edecektir. Ayrıca boşanma davası açıldıktan sonra ancak henüz kesinleşmeden eşlerden birinin ölümü üzerine evliliğin sona ermesi halinde mirasçılık sıfatı devam edecektir.367

TMK m.181’in ölüme bağlı tasarrufların geçerliliğini düzenleyen ilgili kısmı boşanmanın eşler yönünden mali sonuçlarını içeren aşağıdaki bölümde incelenme konusu yapılacağından burada kısaca değinmekle yetiniyoruz.