Kaynak Garanti Belgesinin, Tanımı, Kapsamı ve Hukuki Niteliği

2.7.1.1. Kaynak Garanti Belgesinin Tanımı ve Kapsamı

2009/28/EC sayılı Direktifin tanımlar baĢlıklı 2. maddenin (j) bendinde kaynak garantisinin ne anlama geldiğini düzenlenmiĢtir. Buna göre, kaynak garantisi 2003/54/EC sayılı Direktifin 3 (6) maddesindeki taleplere uygun olarak yenilenebilir

enerji kaynaklarından üretilen enerji miktarını veya verilen hisseyi son alıcıya ispatlama fonksiyonunu yerine getiren, elektronik belge olarak tanımlanmıĢtır.

Kaynak garanti belgesinin kapsamı ise söz konusu direktifin 15. maddesinin 2. bendinde yer alan düzenlemeye göre tayin olunur. Buna göre kaynak garanti belgesi, yenilenebilir enerji kaynaklarından üretilen elektrik enerjisi baĢta olmak üzere, ısıtma ve soğutmanın kaynağını kapsamakta ve bu kaynağın yenilenebilir nitelikte olduğunu belgelemektedir.

2.7.1.2. Kaynak Garanti Belgesinin Hukuki Niteliği

Kaynak garanti belgenin ispatlama fonksiyonu 2009/28/EC sayılı Direktifin 15. maddesinin 7. bendin b fıkrasında değinilmiĢtir. Buna göre, elektrik tedarikçisinin, 2003/54/EC sayılı Direktifinin 3 (6) maddesine uygun olarak üretilen elektrik enerjisinin miktarı veya bir kısmın, yenilenebilir enerji kaynaklarından olduğunu ispatlaması isteniliyorsa, bu ispat kaynak garantisi ile yerine getirileceğini düzenlenmiĢtir.

2009/28/EC sayılı Direktifin baĢlangıç kısmının (56.) paragrafında kaynak garanti belgesinin tek baĢına ulusal hukuki destek araçlarından yararlanmasına hak bahĢetmediğini de belirtilmiĢtir. Ayrıca kaynak garantisi, Üye Ülkelere bir takım yükümlülükler getiren ve Direktifin 3. maddesinde yer alan hedeflere iliĢkin bir fonksiyon niteliğinde olamaz. Enerjinin fiziksel iletimi ile birlikte veya ayrı olarak kaynak garantilerinin devredilmesi, Üye Ülkelerin hedeflerine ulaĢılması için istatistiksel transfer, ortak projeler veya ortak destek Ģemalarına iliĢkin almıĢ oldukları kararlara veya söz konusu direktifin 5. maddesine uygun olarak yenilenebilir kaynaklı enerjide ulaĢılan brüt sonuçlarının hesaplanmasına etki edemezler (2009/28/EC sayılı Direktifin 15. maddesinin 2. bendin 4. fıkrası).

2009/28/EC sayılı Direktifin baĢlangıç kısmının (52.) paragrafında kaynak garantisinin hangi amaçla kullanılacağını düzenlenmiĢtir. Belgenin yukarıda açıklanan ispat aracı özelliğine değinilen bu hükümde, belgenin el değiĢtirebileceğini belirtilmiĢtir. Belge, temsil ettiği enerji kaynağından bağımsız olarak bir hamilden

diğerine devredilebilir. Kaynak garantisi belgesinin bu özelliği yeĢil sertifika uygulaması ile karıĢtırılmaması gerektiğini belirtilen hükümde, belgenin devredilebilirliğine bir takım sınırlamalar getirilmiĢtir. Bu sınırlamalar Ģöyledir: yenilenebilir enerji kaynaklarından üretilen elektrik birimi alıcıya sadece bir kez iletilebileceğinden – elektrik enerjisinin depolanamadığı için – kaynak garantisi belgesinin iki kez düzenlenip iki defa devredilmesinin yasak olması; yenilenebilir kaynaklı olduğu belgelendirilen enerjinin satılması durumunda ayrıca üretici tarafından iletilememesi veya son alıcıya yenilenebilir kaynaklı olarak satılamamasıdır.

Kaynak garantisi belgesinin iki kez düzenlenmesine iliĢkin diğer bir sınırlama 2009/28/EC sayılı Direktifin baĢlangıç kısmının (55.) paragrafında düzenlenmiĢtir. Bu düzenlemeye göre, üretilen enerjinin yenilenebilir kaynaklı olması ve 2003/54/EC sayılı Direktifinin 3 (6) maddesine uygun olarak hareket edilerek kaynak garantisi Belgesinin düzenlenmesi halinde, elektrik enerjisinin yüksek verimliliğe sahip ısı ve elektrik üretim tesislerinden üretilmesine iliĢkin kaynağının belgelendirilmesi, iç enerji pazarında yararlı ısıtma talebi üzerine kurulu ortak üretimin desteklenmesi adlı ve 2004/8/EC sayılı Direktife göre yapılamaz.

Kaynak garantisinin düzenlenmesine ve devredilmesine iliĢkin sınırlamalar yenilenebilir enerji üreticileri haksız kazanç sağlamamaları ve uygulamada düzenin sağlanması için getirilmiĢtir. Direktifte kaynak garantisi belgelerinin devredilebilirliği açıklanırken özellikle bu durumun yeĢil sertifika sistemi ile karıĢtırılmaması gerektiğini belirtilmiĢtir. Hükümdeki bu ibarenin altında aslında direktif taslağının hazırlık çalıĢmaları sırasında Üye Ülkeler arasında gerçekleĢen tartıĢmalar yatmaktadır.

Komisyon 2009/28/EC sayılı Direktif taslağını hazırlarken yenilenebilir enerji kaynaklarını destekleyen hukuki destek araçlarına büyük önem vermiĢ ve uygulanan ulusal destek araçlarının yerini almayan aksine onları tamamlayan, yenilenebilir enerji alanındaki birliğin hedeflerine ulaĢılmasına hizmet edecek yeni esnek hukuki destek

araçlarını düzenlemek istemiĢtir167

. Bu yeni araçlardan biri kaynak garantisi belgesi olacaktı. Fakat Komisyonun resmi olmayan taslağında, 2001/77/EC sayılı Direktifinde düzenlenmiĢ olan kaynak garantisi kavramından farklı amaca hizmet edecek bir kaynak garantisi belgesi düĢünülmüĢtü. Buna göre, kaynak garantisi belgesi hem yenilenebilir kaynaklı enerjinin kaynağını ispatlayacak hem de yeĢil sertifika sistemindeki aynı amaçla özel taraflar arasında satıĢa konu olabilecektir. Bunun yanı sıra kaynak garantisi belgelerinin üye ülkeler arasında da satılmasına olanak sağlanmak istenilmiĢtir. Böylece ilgili Üye Ülkenin yenilenebilir enerji üretimi konusunda tayin edilen hedeflere ulaĢabilmesi için kolaylık sağlanmıĢ olacaktı168

.

Komisyonun hazırlamıĢ olduğu taslakta böyle bir düzenlemeye yer vermesindeki amaç, bir taraftan bu belgelerin taraflar arasında satılmasına müsaade ederek ticari açıdan avantaj sağlamak, diğer taraftan Üye Ülkeler arasında satılmasına müsaade ederek yenilenebilir enerji kaynakları açısından güçlü olan Üye Ülkelerin enerji üretimini artırmak ve diğer Üye Ülkelerin yenilenebilir enerji kaynaklarındaki hedeflere ―dolaylı yoldan‖ ulaĢmasını sağlamaktır. Bu amaçlara ulaĢabilmek için taslakta Üye Ülkelerin ulusal destek araçlarının birbirlerine açmaları zorunluluğu getirilmiĢti. Buna göre Üye Ülkeler ulusal destek araçlarını birbirlerine açacaklar, böylece yabancı yenilenebilir enerji üretimi ilgili Üye Ülkenin içinde gerçekleĢebilecektir. Üye Ülkelerin ulusal destek sistemlerini birbirlerine açmaları durumunda, yenilenebilir enerji yatırımcıları istedikleri ulusal desteğini seçme imkânına sahip olacaklardı. Üye ülkelerin büyük bir kısmı ve yenilenebilir enerji endüstrisinin önde gelen kuruluĢlar bu öneriye ulusal hukuki destek araçlarının dengesi bozulacağı gerekçesi ile Ģiddetle karĢı çıkmıĢlardır. KarĢı çıkanların görüĢlerine göre, böyle bir uygulamanın getirilmesi ticari yarar sağlamak yerine Avrupa kaynak garanti sisteminde tek bir fiyatın oluĢmasında neden olacak ve

167 _{Bu mekanizmalar daha ayrıntılı olarak 2.6. "Jeotermal Enerji Faaliyetlerinde Uygulanan Hukuki}

Destek Araçları" bölümünde ele alınmıĢtır.

168 _{Corrina Klessmann, ―The evaluation of flexibility mechanisms for achieving European renewable}

energy targets 2020 – ex-ante evaluation of the principle mechanisms‖, Energy Policy Journal, 37. yıl, 11 Kasım 2009, s. 4966, http://www.sciencedirect.com/ (EriĢim Tarihi:14.09.2009).

teknoloji maliyetleri de artmıĢ olacağından özellikle bundan sabit tarife sistemi olumsuz etkilenecektir169.

YaĢanan bu tartıĢmalarda ticari nitelikli kaynak garantisinin destekçileri (BirleĢik Krallık, Finlandiya, Belçika – daha sonra görüĢlerini değiĢtirmiĢleridir) ve ticari nitelikli olmayan kanyak garantisini savunanlar (Almanya, Ġspanya, Polonya gibi) arasında büyük mücadeleler verilmiĢtir. Her iki taraf düzenlenen oturumlarda savundukları sistemlerin iyi ve olumlu yönlerini ortaya koymaya çalıĢmıĢlardır. Neticede ticari nitelikli kaynak garantisini savunanlar da bu konuya iliĢkin Komisyonun hazırlamıĢ olduğu düzenlemelerin eksik olduğu gerekçesi ile görüĢlerini değiĢtirmiĢlerdir170

.

Sonuç olarak Komisyonun taslağında konuya iliĢkin düzenlemelerin eksik ve belirsiz olarak bulunmasının yanı sıra Konsey toplantılarında ileri sürülen bazı görüĢlerin (getirilecek sistemden küçük çaptaki üreticinin olumsuz yönde etkileneceğini, ulusal hukuki destek araçlarının ―yerindelik ilkesine‖ uygun olarak düzenlenmesi gerektiği gibi) baskın çıkması ve çoğu Üye Ülke tarafından enerji konusunda egemenlik yetkilerini devretmek istemedikleri için ticari nitelikteki kaynak garantisi hakkındaki düzenleme kabul edilmemiĢtir171

.