Tan›m›
Sendikalar ve Toplu ‹fl Sözleflmesi Kanununun 59. maddesinin ikinci f›kras›
gere-¤ince, toplu ifl sözleflmesinin yap›lmas› s›ras›nda uyuflmazl›k ç›kmas› ve iflçi sendi-kas› taraf›ndan grev karar› al›nmas› halinde Sendikalar ve Toplu ‹fl Sözleflmesi Ka-nunu hükümlerine uygun olarak yap›lan lokavta kanuni lokavt denir.
Unsurlar›
Kanuni lokavt›n tan›m›na iliflkin düzenlemeden, lokavt›n kanuni bir lokavt
niteli-¤inde olabilmesi için mesleki amaç ve Kanunda belirlenmifl usule uygun olma un-surlar›n›n bulunmas› gerekti¤i sonucuna ulafl›lmaktad›r. Ancak, lokavta iliflkin sal düzenlemeler bir bütün olarak de¤erlendirildi¤inde bu iki unsura lokavt›n ya-saklanmam›fl veya engellenmemifl olmas› unsuru da ilave edilmelidir.
Mesleki Amaç
Kanuni lokavt›n tan›m›na iliflkin düzenlemede, kanuni grevin tan›m›na iliflkin dü-zenlemede oldu¤u gibi amaç unsurundan aç›kça söz edilmemektedir. Madde met-ninde, kanuni lokavt›n toplu ifl sözleflmesinin yap›lmas› s›ras›nda uyuflmazl›k ç›k-mas› halinde ve iflçi sendikas›nca grev karar› al›nç›k-mas›n›n üzerine yap›labilece¤i öngörüldü¤üne göre, amaç unsurunun kanuni lokavt bak›m›ndan da mevcut
oldu-¤u kabul edilmelidir. Buna göre, lokavt al›nan grev karar› üzerine iflverenlerin eko-nomik ve sosyal durumlar›n› korumak amac› güdülerek yap›lmal›d›r. Bu amac›
içermeyen lokavt, kanun d›fl› lokavt niteli¤ini tafl›r.
Kanunda Belirlenmifl Usule Uygun Olma
Kanuni bir lokavttan söz edilebilmesi için mesleki amaç unsurunun haricinde, Sen-dikalar ve Toplu ‹fl Sözleflmesi Kanununda öngörülmüfl olan s›k› usuli koflullara da uygun davran›lmas› gerekir. Bu kapsamda, lokavt karar›n›n al›nmas›, ilan edilme-si, uygulanmas› hususlar›nda Kanunda öngörülmüfl ayr›nt›l› prosedürü aksatma-dan uygulamak gerekmektedir.
• Lokavt Karar›
Sendikalar ve Toplu ‹fl Sözleflmesi Kanununun 60. maddesinin ikinci f›kras›na göre, lokavt karar› uyuflmazl›¤›n taraf› olan iflveren sendikas› veya iflveren sendi-kas› üyesi olmayan iflveren taraf›ndan al›nabilir. Bu durum karfl›s›nda, toplu men-faat uyuflmazl›¤›n›n taraf› iflveren sendikas›ysa lokavt karar› iflveren sendikas›nca al›nacakt›r. ‹flveren sendikas›na üye olan iflverenin lokavt karar› alabilmesi müm-kün olmaz. Toplu menfaat uyuflmazl›¤›n›n taraf› iflveren sendikas› üyesi olmayan iflverense, bu durumda lokavt karar›n›n iflverence al›nmas› gerekir.
Uyuflmazl›¤›n taraf› olan iflveren sendikas› veya sendika üyesi olmayan iflveren, iflçi sendikas›n›n alm›fl oldu¤u grev karar›n›n kendisine tebli¤inden itibaren altm›fl gün içinde lokavt karar›n› almak zorundad›r. Bu sürenin geçmesi üzerine bir lo-kavt karar› al›nm›flsa, bu lolo-kavt kanun d›fl› lolo-kavt niteli¤indedir.
Kanuni Lokavt: Toplu ifl sözleflmesinin yap›lmas›
s›ras›nda uyuflmazl›k ç›kmas› ve iflçi sendikas›
taraf›ndan grev karar›
al›nmas› halinde bu Sendikalar ve Toplu ‹fl Sözleflmesi Kanunu hükümlerine uygun olarak yap›lan lokavt›r.
Kanuni lokavt›n unsurlar›
flunlard›r:
• Mesleki amaç,
• Sendikalar ve Toplu ‹fl Sözleflmesi Kanununda belirlenmifl usule uygun olmas›,
• Lokavt›n yasaklanmam›fl olmas›,
• Lokavt›n engellenmemifl olmas›d›r.
Lokavt karar›, uyuflmazl›¤›n taraf› olan iflveren sendikas›
veya iflveren sendikas› üyesi olmayan iflveren taraf›ndan al›nabilir.
Al›nacak lokavt karar› kapsam›na esas olarak grev karar› kapsam›nda olan ifl-yerleri girer. Ancak, grup toplu ifl sözleflmesine iliflkin uyuflmazl›klarda grev kara-r›, uyuflmazl›¤›n kapsam›ndaki iflyerlerinin bir k›sm› için al›nm›fl olsa dahi lokavt karar› uyuflmazl›¤›n kapsam›ndaki baflka iflyerleri için de al›nabilir (m.60/6). ‹fllet-me toplu ifl sözlefl‹fllet-mesinin yap›lmas› s›ras›nda ortaya ç›kan uyuflmazl›klarda lokavt karar›, iflletmenin bütününü kapsar.
Uyuflmazl›k kapsam›ndaki baz› iflyerleri için grev karar› al›nmamas›na ra¤men bu iflyerle-ri için lokavt karar› al›nabilir mi?
• Lokavt Karar›n›n Uygulamaya Konulmas›
Toplu ifl uyuflmazl›¤›n›n taraf› olan iflveren sendikas› veya sendika üyesi olma-yan iflveren, grev karar›n›n kendisine tebli¤inden itibaren altm›fl gün içinde lokavt karar› alabilir ve bu süre içerisinde alt› iflgünü önceden karfl› tarafa bildirilecek ta-rihte uygulamaya koyabilir (m.60/2). Lokavt karar›, karar› alan tarafça iflyeri veya iflyerlerinde derhal ilan edilir (m.60/3). Lokavt karar›n›n uygulanacap› tarih, karar›
alan tarafça karfl› tarafa tebli¤ edilmek üzere notere ve bir örne¤i de görevli maka-ma tevdi edilir. Uygulamaka-ma tarihi, karar› alan tarafça ayr›ca iflyeri veya iflyerlerinde derhal ilan edilir (m.60/5). Bildirilen tarihte bafllamayan lokavt düfler. Süresi için-de al›nm›fl bir lokavt karar› yoksa veya lokavt süresi içerisiniçin-de uygulamaya konul-mam›flsa yetki belgesinin hükmü kalmaz (m.60/4).
Lokavt karar›n›n al›nabilmesi, al›nan grev karar›n›n uygulamaya konulmas›na de¤il, grev karar›n›n al›nm›fl olmas›na ba¤l›d›r. Bu nedenle, Kanunda belirtilen usule uygun olarak al›nan lokavt karar›n›n grev karar›n›n uygulanmas›ndan önce uygulamaya konulabilmesi mümkündür.
• Kanunda Belirlenmifl Usule Uygun Olma
Lokavt yap›lmas›n›n yasaklanm›fl oldu¤u veya lokavt engelinin ortaya ç›kt›¤›
hallerde, lokavt karar› al›narak uygulamaya konulamaz. Buna uygun davran›lmaz-sa, yap›lan lokavt, kanun d›fl› lokavt nitelinde olur. Lokavt yasaklar› ve engelleri, grev yasaklar› ve engellerine paralel olarak, Sendikalar ve Toplu ‹fl Sözleflmesi Ka-nununda düzenlenmifltir. Bu konular daha önce ayr›nt›l› olarak aç›kland›¤› için bu-rada üzerinde durulmayacakt›r.
Kanuni Lokavt›n Sonuçlar›
Lokavt›n ‹fl Sözleflmeleri Üzerindeki Etkisi
Sendikalar ve Toplu ‹fl Sözleflmesi Kanununun 67. maddesi birinci f›kras›nda ka-nuni bir lokavt›n ifl sözleflmesi üzerinde do¤urdu¤u sonuç düzenlenmifltir. Buna göre, kanuni lokavta maruz kalan iflçilerin ifl sözleflmeleri lokavt süresince ask›da kal›r. Bunun anlam›, ifl sözleflmesinin her iki taraf›, sözleflmeden do¤an temel borçlar›n› kanuni lokavt sona erinceye kadar yerine getirmezler. Kanuni lokavt sü-resince, lokavta maruz kalan iflçinin ifl sözleflmesinden do¤an ifl görme borcu ile iflverenin emir ve talimatlar›na uyma borcu, iflverenin de ücret ödeme borcu orta-dan kalkar. Bu borçlar›n d›fl›nda kalan borçlar, sözgelimi iflçinin sadakat borcu ka-nuni lokavt süresince de devam eder. Kaka-nuni bir grevin ifl sözleflmeleri üzerinde do¤urdu¤u ve yukar›da ayr›nt›lar›yla aç›klanan di¤er hukuki sonuçlar, kanuni bir lokavt neticesinde de ortaya ç›kmaktad›r. Bu hukuki sonuçlar daha önce ayr›nt›l›
olarak aç›kland›¤› için burada üzerinde durulmayacakt›r.
S O R U
D ‹ K K A T SIRA S‹ZDE
DÜfiÜNEL‹M
SIRA S‹ZDE
S O R U
DÜfiÜNEL‹M
D ‹ K K A T
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
AMAÇLARIMIZ
N N
K ‹ T A P
T E L E V ‹ Z Y O N
K ‹ T A P
T E L E V ‹ Z Y O N
‹ N T E R N E T ‹ N T E R N E T
3
Lokavt karar›, iflyerinde veya iflyerlerinde karar› alan tarafça derhal ilan edilir.
Lokavt karar›, grev karar›n›n tebli¤inden itibaren altm›fl günlük süre içerisinde alt›
iflgünü önceden karfl› tarafa bildirilecek tarihte uygulamaya konabilir.
‹flyerinden Ayr›lma Zorunlulu¤u
Sendikalar ve Toplu ‹fl Sözleflmesi Kanunu, kanuni bir grevde oldu¤u gibi lokavta maruz kalan iflçilerin iflyerinden ayr›lmak zorunda olduklar›n› hükme ba¤lam›flt›r (m.64/1). Lokavta maruz kalan iflçilerin iflyerinden ayr›lma zorunlulu¤una riayet et-memeleri, iflyerine girifl ç›k›fl› engellemeleri halinde mahallin en büyük amiri, lo-kavt uygulanan iflyerinde gerekli tedbirleri al›r (m.74/1). Ancak lolo-kavt›n uygulan-mas› s›ras›nda mahallin en büyük mülki amirinin kamu düzenine iliflkin alaca¤›
tedbirler, kanuni bir lokavt›n uygulanmas›n› engelleyici nitelik tafl›yamaz (m.74/2).
Ayr›ca bu kifliler hakk›nda idari para cezas› uygulan›r (m.78/h).
‹flverenin Lokavta Maruz Kalan ‹flçilerin Yerine Baflka ‹flçi Çal›flt›ramamas›
ve ‹flçilerin Baflka ‹flverenin Yan›nda Çal›flamamas›
Kanuni bir grevde oldu¤u gibi kanuni bir lokavt dolay›s›yla ifl sözleflmeleri ask›da kalan iflçiler, lokavt süresince baflka bir iflverenin yan›nda çal›flamaz. Aksi halde ifl-çinin ifl sözleflmesi iflverence hakl› nedenle feshedilebilir (m.68/3). Düzenleme ge-re¤ince, iflçinin baflka bir iflverenin yan›nda çal›flmas› engellenmifl, ba¤›ms›z çal›fl-mas› mümkün hale getirilmifltir. Bu nedene dayan›larak ifl sözleflmesi sona erdiri-len iflçilerin yerine iflveren baflka iflçi çal›flt›rabilir. K›smi süreli ifl sözleflmesi ile ça-l›flan iflçilerin, kanuni haftal›k çal›flma süresini tamlayacak süreyi aflmamak üzere baflka bir iflverenin iflyerinde çal›flabilmeleri ise mümkündür (m.68/3). ‹flveren de kanuni bir lokavt süresince ifl sözleflmeleri ask›da kalan iflçilerin yerine sürekli ya da geçici olarak baflka iflçi alamaz veya baflkalar›n› çal›flt›ramaz. Ancak, lokavta maruz b›rak›lamayacak iflçilerden, ölen, kendi iste¤i ile ayr›lan veya ifl sözleflmesi iflveren taraf›ndan hakl› nedenle feshedilenlerin yerine yeni iflçi al›nabilir. ‹flvere-nin bu yasa¤a ayk›r› hareketi, taraf sendikan›n baflvurusu halinde görevli makam-ca denetlenir (m.68/1). Buna ayk›r› davran›fl› nedeniyle iflveren hakk›nda idari pa-ra cezas› uygulan›r (m.78/i). sendikalar ve Toplu ‹fl Sözleflmesi Kanununun 65.
maddesinde belirtilen iflçileri çal›flt›ran iflveren kanuni lokavt s›ras›nda baflkalar›n›
çal›flt›rma yasa¤›n› ihlal etmifl olmaz. Hiçbir surette üretim ve sat›fla yönelik olma-mak kayd›yla niteli¤i bak›m›ndan sürekli olmas›nda teknik zorunluluk bulunan ifl-lerde faaliyetin devaml›l›¤›n› veya iflyeri güvenli¤ini, makine ve demirbafl eflyas›-n›n, gereçlerinin, hammadde, yar› mamul ve mamul maddelerin bozulmas›n› ya da hayvan ve bitkilerin korunmas›n› sa¤layacak say›da iflçi, kanuni lokavt s›ras›nda çal›flmak, iflveren de bunlar› çal›flt›rmak zorundad›r. Kanuni lokavta kat›lamayacak iflçilerin belirlenmesinde, kanuni grev bak›m›ndan öngörülen esaslar uygulan›r. Bu konu daha önce ayr›nt›l› olarak aç›kland›¤› için burada üzerinde durulmayacakt›r.
Lokavt Gözcüleri
‹flyerinde lokavt ilan etmifl olan iflveren sendikas› kanuni bir lokavt karar›na uyul-mas›n› sa¤lamak için güç kullanmaks›z›n ve tehditte bulunmaks›z›n kendi üyeleri-nin lokavt karar›na uyup uymad›klar›n› denetlemek amac›yla lokavt›n kapsam›na giren iflyerlerine gözcüler gönderebilir (m.73/3).
Kanuni Lokavt›n Sona Ermesi
Kanuni bir lokavt, lokavt karar› alan iflveren sendikas› veya iflveren sendikas› üye-si olmayan iflverenin ald›¤› bir kararla sona erdirilebilir. ‹flveren sendikas› veya ifl-veren sendikas› üyesi olmayan iflifl-veren, lokavt karar› almaya yetkili oldu¤u gibi al-d›¤› lokavt karar›n› ortadan kald›rmaya da yetkilidir. Kanuni bir lokavt› sona
erdir-‹flyerinde lokavta maruz kalan iflçiler iflyerinden ayr›lmak zorundad›r.
me karar›, karar› alan tarafça ertesi iflgünü sonuna kadar yaz› ile karfl› tarafa ve gö-revli makama bildirilir (m.75/1). Lokavt›n sona erdi¤i, gögö-revli makam taraf›ndan ifl-yerinde ilan edilir. Kanuni lokavt, ilan›n yap›lmas› ile sona erer (m.75/2). Kanuni bir lokavt, lokavt karar›n› alan iflveren sendikas› karar›yla sona erdirilmiflse, iflve-ren sendikas› üyesi olan iflveiflve-ren bu karara uymak zorundad›r. Uymazsa, lokavt ka-nun d›fl› lokavt haline gelir. ‹flveren sendikas›nca al›nm›fl bir kaka-nuni lokavt karar›-n›n sendika üyesi olan iflverence al›nan bir kararla da sona erdirilebilece¤i ö¤reti-de kabul edilmektedir. Grevi uygulayan iflçi sendikas›n›n herhangi bir neö¤reti-denle ka-pat›lmas›, feshedilmesi veya infisah etmesi hallerinde al›nm›fl bir karar varsa lokavt kendili¤inden sona erer ve yetki belgesi hükümsüz olur (m.75/4). Lokavt› uygula-yan iflveren sendikas›n›n herhangi bir nedenle kapat›lmas›, feshedilmesi veya infi-sah etmesi hallerinde lokavt kendili¤inden sona erer (m.75/5). Kanunda belirtilen bu sona erme hallerinden baflka, uygulanmakta olan kanuni bir lokavt, taraflar›n lokavt›n devam etti¤i süre içerisinde toplu ifl sözleflmesi ba¤›tlamalar› veya iste¤e ba¤l› tahkim anlaflmas› yapmalar›, lokavt›n lokavt hakk›n›n kötüye kullan›ld›¤› ge-rekçesiyle mahkeme karar›yla durdurulmas› veya uygulanmakta olan lokavt›n s›k›-yönetim komutan›n›n karar›yla durdurulmas› hallerinde de sona erer. Kanuni bir lokavt hangi sebeple sona ererse ersin ifl sözleflmelerinin ask› hali sona erer ve ifl sözleflmelerinin ask›da olmas› nedeniyle ortaya ç›km›fl olan sonuçlar da ortadan kalkar. Buna karfl›n, grevin uygulanmas›na son verilmesi lokavt›n, lokavt›n uygu-lanmas›na son verilmesi grevin kald›r›lmas›n› gerektirmez (m.75/3). Bu sebeple, lokavt sona ermifl olsa da grev uygulanmaya devam ediliyorsa, ifl sözleflmesinden do¤an hak ve borçlar kanuni grev sebebiyle ask›da kalmaya devam eder.