Genel kurul yüklendi¤i yetkiler ve sendika içi demokrasinin gerçekleflmesi için sa-hip oldu¤u önem itibariyle kurulufllar›n en üst karar ve denetim organ›d›r.
Genel Kurulun Oluflumu
Sendikalar ve Toplu ‹fl Sözleflmesi Kanunu, kurulufllar›n genel kurullar›n›n nas›l oluflturulaca¤› hususunun kuruluflun tüzü¤ü ile belirlenmesini ön görmüfltür. 6356 say›l› Kanunun 10. maddesinin birinci bendine göre, kurulufllar›n genel kurulu, tü-zü¤üne göre üye veya delegelerden oluflur. Sendikalar ve Toplu ‹fl Sözleflmesi Ka-nununda, 2821 say›l› Sendikalar Kanununda oldu¤u gibi genel kurulun hangi üye say›s›ndan sonra delegelerden oluflaca¤› ve delege say›s›n›n alt ve üst s›n›rlar› be-lirlenmemifl, bu konular› düzenleme yetkisi bütünüyle kuruluflun tüzü¤üne b›rak›l-m›flt›r. Kolektif sendika özgürlü¤ü aç›s›ndan isabetli bir düzenlemedir.
Delegelerle oluflacak genel kurullara kurulufl ve flubelerin yönetim, denetleme ve disiplin kurulu üyeleri do¤al delege olarak kat›l›rlar (m.10/1). Delege s›fat›, bir sonraki ola¤an genel kurul için yap›lacak delege seçimi tarihine kadar devam eder (m.10/2). Kanunda delege olabilmek için herhangi bir koflul öngörülmemifltir. Bu nedenle her üye delege seçilebilir. Delege seçiminin usul ve esaslar› kuruluflun tü-zü¤ü ile belirlenir. Ancak tüzüklere delege seçilebilmeyi engelleyici hükümler ko-nulamaz (m.10/3). Genel kurul d›fl›nda yap›lan delege seçimleri üyeler taraf›ndan serbest, eflit, gizli oy, aç›k say›m ve döküm esas›na ve tüzük hükümlerine göre ya-p›l›r (m.16/1).
Genel Kurulun Toplanmas›
Sendikalar ve Toplu ‹fl Sözleflmesi Kanununda, kurulufllar için üç tür genel kurul toplant›s› öngörülmüfltür:
• ‹lk Genel Kurul Toplant›s›: Kurulufllar›n konfederasyonlar›n ilk genel kurul toplant›s›n›n tüzel kiflilik kazanmalar›ndan itibaren alt› ay içerisinde yap›l-mas› gerekir (m.12/1). Böylelikle genel kurul d›fl›nda kalan di¤er organlar›n üyeleri seçimle belirlenecektir.
• Ola¤an Genel Kurul Toplant›s›: Yap›lan ilk genel kurul toplant›s›ndan son-ra, kurulufllar›n düzenli olarak belirli zaman aral›klar› ile genel kurul toplan-t›s› yapmalar› gerekir. Bu toplant›lara ola¤an genel kurul toplantoplan-t›s› denir.
Ola¤an genel kurul toplant›lar›n›n en geç dört y›lda bir yap›lmas› gerekir.
Bu düzenleme, kurulufl genel kurullar›n›n yan› s›ra flube genel kurullar› için
Kuruluflun ve flubelerinin organlar› flunlard›r:
• Genel kurul,
• Yönetim kurulu,
• Denetleme kurulu,
• Disiplin kuruludur.
Genel kurul yüklendi¤i yetkiler ve sendika içi demokrasinin gerçekleflmesi için sahip oldu¤u önem itibariyle kurulufllar›n en üst karar ve denetim organ›d›r.
Genel kurullara kurulufl ve flubelerin yönetim, denetleme ve disiplin kurulu üyeleri do¤al delege olarak kat›l›rlar.
Sendikalar ve Toplu ‹fl Sözleflmesi Kanununda, kurulufllar için üç tür genel kurul toplant›s›
öngörülmüfltür:
• ‹lk genel kurul toplant›s›,
• Ola¤an genel kurul toplant›s›,
• Ola¤anüstü genel kurul toplant›s›.
de geçerlidir. Kurulufllar tüzükleri ile genel kurulun daha k›sa sürelerde top-lanmas›n› ön görebilirler.
• Ola¤anüstü Genel Kurul Toplant›s›: Kurulufl genel kurullar›n›n baz› önemli nedenlerin bulunmas› halinde, ola¤an genel kurul toplant›s› için öngörülen dönemler d›fl›nda toplanmas›na ola¤anüstü genel kurul toplant›s› ad› verilir.
Kuruluflun tüzü¤ünde de¤ifliklik yapma gereklili¤inin ortaya ç›kmas›, üst ya da uluslararas› kurulufla üye olma karar›n›n al›nmas› gibi durumlarda genel kurul ola¤anüstü toplanabilir.
Kanunda 12. maddenin dördüncü bendine göre, ola¤anüstü genel kurul, yöne-tim kurulu veya denetleme kurulunun gerekli gördü¤ü hallerde ya da genel kurul üye veya delegelerinin beflte birinin yaz›l› iste¤i üzerine altm›fl gün içinde yaz›l› is-tekteki konular› öncelikle görüflmek üzere toplan›r.
6356 say›l› Kanunla getirilen düzenlemeye göre, talep tarihi itibar›yla ola¤an genel kurul toplant› tarihine alt› aydan az bir süre kalmas› halinde ola¤anüstü ge-nel kurula gidilemez, ancak iste¤e konu olan hususlar ola¤an gege-nel kurul günde-mine al›n›r.
Kanunda öngörülen beflte bir oran› sendika tüzükleri ile azalt›labilir. Az›nl›kla-r›n genel kurulu ola¤anüstü toplant›ya ça¤›rma yetkisi kamu düzenine iliflkin
oldu-¤u için, bu oran art›r›lamaz veya bu yetki tamamen ortadan kald›r›lamaz.
Genel Kurulun Toplant›ya Ça¤r›lmas›
Genel kurula ça¤r› yönetim kurulu taraf›ndan yap›l›r (m.12/5). Yönetim kurulunun bu yetkisi, ilk genel kurul toplant›s›, ola¤an genel kurul toplant›lar› ve ola¤anüstü genel kurul toplant›lar› için hüküm ifade eder.
Yönetim kurulunun, sendika ve konfederasyonun tüzel kiflilik kazanmas›ndan itibaren alt› ay içinde yap›lmas› gereken ilk genel kurul toplant›s› veya tüzükte ön-görülen süre içerisinde yap›lmas› gereken ola¤an genel kurul toplant›s› yahut de-netleme kurulu veya üye veya delege tam say›s›n›n beflte birinin yaz›l› iste¤ine ra¤-men ola¤anüstü genel kurul toplant›s› için ça¤r›da bulunmamas› halinde, kurulu-flun üyelerinden birinin veya durumu tespit eden Bakanl›¤›n baflvurusu üzerine, mahkeme karar›yla yönetim kuruluna iflten el çektirilir. Mahkeme, ayr›ca genel ku-rulu kanun ve tüzük hükümlerine göre en k›sa zamanda toplamak ve yeni yöne-tim kurulu seçilinceye kadar kuruluflu yönetmekle görevli olmak üzere Türk Me-deni Kanunu hükümleri gere¤ince bir veya üç kayy›m tayin eder (m.12/6).
Üye veya delege tam say›s›n›n beflte biri taraf›ndan yap›lan ola¤anüstü genel kurul toplant›s› talebi, yönetim kurulu taraf›ndan flekli olarak de¤erlendirilebilir.
Baflka bir ifade ile yönetim kurulu, yeterli say›da üye veya delegenin talepte bulu-nup bulunmad›¤›n› ya da talepte bulunan kiflilerin üye veya delege olup
olmad›-¤›n› inceler. Yönetim kurulunun talep konusunun yerindeli¤ini denetleme yetkisi-ne iliflkin Kanunda bir düzenleme yoktur. Yarg›tay’a göre, “...ola¤an geyetkisi-nel kuru-lundan k›sa bir süre sonra ola¤an üstü genel kurulun toplanmas›n› gerektirecek ciddi ve objektif nedenlerin varl›¤› kan›tlanamad›¤›ndan davan›n reddi ...” gere-kir (Yarg. 9. HD., T.03.04.2007, 10760/9284). Görüldü¤ü üzere, Yarg›tay ola¤anüs-tü toplant› talebinden sonra yönetim kurulunun genel kurulu toplant›ya ça¤›rabil-mesi için toplant› yap›lmas›n› gerektirecek ciddi ve objektif nedenlerin bulunmas›-n› aramaktad›r.
Seçim yap›lacak genel kurul toplant›lar›ndan en az onbefl gün önce genel ku-rula kat›lacak üye veya delegeleri belirleyen listeler, toplant›n›n gündemi, yeri, gü-nü, saati ve ço¤unluk olmad›¤› takdirde yap›lacak ikinci toplant›ya iliflkin
hususla-Genel kurula ça¤r›, yönetim kurulu taraf›ndan yap›l›r.
r› belirten bir yaz› ile birlikte yetkili seçim kurulu baflkanl›¤›na verilir (m.14/2). Bu-nun yan› s›ra iki genel kurul toplant›s› aras›ndaki döneme ait faaliyet ve hesap ra-poru, yeminli mali müflavir rara-poru, denetleme kurulu raporu ve gelecek döneme ait bütçe teklifi toplant› tarihinden onbefl gün önce genel kurula kat›lacaklara gön-derilir (m.12/3).
Genel Kurulun Çal›flmas›
Genel kurul, yukar›da belirtilen yöntemle yap›lan ça¤r› ilan›nda belirtilen gün, sa-at ve yerde toplan›r.
Genel kurulun toplant› yeter say›s› üye veya delege tamsay›s›n›n salt
ço¤unlu-¤udur. Tüzükte daha yüksek bir yeter say› belirlenebilir. ‹lk toplant›da yeter say›
sa¤lanamazsa ikinci toplant› en çok onbefl gün sonraya b›rak›l›r. Bu toplant›ya ka-t›lanlar›n say›s›, üye veya delege tam say›s›n›n üçte birinden az olamaz (m.13/1).
Sendikalar ve Toplu ‹fl Sözleflmesi Kanunu genel kurul taraf›ndan al›nacak ba-z› kararlar için a¤›rlaflt›r›lm›fl yeter say› öngörülmüfltür. Afla¤›daki hususlara iliflkin kararlar, tüzükte daha yüksek bir yeter say› belirlenmemiflse, karar yeter say›s› üye veya delege tamsay›s›n›n salt ço¤unlu¤u ile al›nmas› gerekir:
• Tüzük de¤iflikli¤i,
• Fesih,
• Birleflme,
• Kat›lma,
• Üst kuruluflun veya uluslararas› kuruluflun kurucusu olma,
• Üst kurulufllara ve uluslararas› kurulufllara üyelik ile üyelikten çekilme.
Delegelerin veya üyelerin genel kurula kat›lma ve oy kullanma hakk› vard›r.
Delegelerin veya üyelerin genel kurula kat›lmalar› ve oy kullanmalar› engellene-mez (m.13/2).
Genel Kurulun Görev ve Yetkileri
Genel kurul, kurulufllar›n en üst organ› olmas› nedeniyle en yüksek karar alma, en yüksek iflleri görme ve en yüksek denetleme yetkisine sahiptir. Kanunun 11. mad-desinde genel kurulun görev ve yetkileri flu flekilde say›lm›flt›r:
• Organlar›n seçimi,
• Tüzük de¤iflikli¤i,
• Yap›lacak ilk genel kurula sunulmas› ve geçmifle etkili olmamas› kayd›yla il-gili makamlar veya mahkemelerce kanuna ayk›r› görülerek düzeltilmesi is-tenen konular hakk›nda yönetim kuruluna yetki verilmesi,
• Yönetim kurulu ve denetleme kurulu raporlar› ile yeminli mali müflavir ra-porlar›n›n görüflülmesi,
• Yönetim kurulu ve denetleme kurulunun ibras›,
• Bütçenin kabulü,
• Yönetim kurulu, denetleme kurulu ve disiplin kurulu üyelerine verilecek ücret, tazminat, ödenek ve yolluklar ile sosyal haklar›n belirlenmesi,
• Tafl›nmaz sat›n al›nmas› veya mevcut tafl›nmazlar›n sat›lmas› hususunda yö-netim kuruluna yetki verilmesi,
• Üst kurulufl kurucusu olma, üst kurulufllara üye olma veya üyelikten çekilme,
• fiube açma, birlefltirme veya kapatma, bu konuda tüzükte belirlenen esaslar do¤rultusunda yönetim kuruluna yetki verilmesi,
• Birleflme veya kat›lma,
Genel kurulun toplant› yeter say›s› üye veya delege tamsay›s›n›n salt ço¤unlu¤udur.
Delegelerin veya üyelerin genel kurula kat›lma ve oy kullanma hakk› vard›r.
• Uluslararas› kuruluflun kurucusu olma, uluslararas› kurulufllara üye olma ve-ya üyelikten çekilme,
• Kuruluflun feshi,
• Mevzuat veya tüzükte genel kurulca yap›lmas› öngörülen di¤er ifllemleri ye-rine getirme ve baflka bir organa b›rak›lmam›fl konular› karara ba¤lama.
fiube genel kurullar› ise sadece organlar›n seçimi, yönetim kurulu ve denetle-me kurulu raporlar› ile yeminli mali müflavir raporlar›n›n görüflüldenetle-mesi, yönetim ve denetleme kurulunun ibras› ve mevzuatta veya tüzüklerinde genel kurulca yap›l-mas› belirtilen di¤er ifllerin yerine getirilmesi, baflka bir organa b›rak›lmam›fl konu-lar›n karara ba¤lanmas› hususkonu-lar›nda yetkilidir. Ancak flube genel kurulkonu-lar›n›n ma-li konularda ibra yetkisi yoktur (m.11/2).
Genel Kurulda Al›nan Kararlar›n Yarg› Denetimi
Genel kurulun kanunda ve tüzükte öngörülen hükümlere ayk›r› flekilde toplanma-s› veya kararlar almatoplanma-s› halinde, bu kararlara karfl› bireylerin haklar› konusunda Sendikalar ve Toplu ‹fl Sözleflmesi Kanununda herhangi bir düzenleme bulunma-maktad›r. Ancak Medeni Kanun 83. madde hükmünün sendika genel kurul karar-lar› hakk›nda da uygulanmas› suretiyle genel kurul kararkarar-lar›n›n iptalinin istenebi-lece¤i kabul edilmektedir. Bunun için gerekli olan koflullar flunlard›r:
• Genel kurul taraf›ndan al›nm›fl bir karar›n bulunmas›,
• Bu karar›n hukuka; baflka deyiflle kanun veya tüzük hükümlerine veya hu-kukun genel ilkelerine yahut dürüstlük kural›na ayk›r› olmas›,
• Karar›n iptalini isteyen davac›n›n toplant›da haz›r bulunmufl ancak karar do¤rultusunda oy kullanmam›fl ya da genel kurul toplant›s›na kat›lmam›fl ol-mas› gerekir.
Yukar›da belirtilen koflullar›n gerçekleflmesi halinde, toplant›da haz›r bulunan ve kanuna ya da tüzü¤e ayk›r› olarak al›nan genel kurul kararlar›na kat›lmayan her üye karar› ö¤renmesinden bafllayarak bir ay içinde; toplant›da haz›r bulunmayan her üye karar› ö¤renmesinden bafllayarak bir ay içinde ve her halde karar tarihin-den bafllayarak üç ay içinde mahkemeye baflvurmak suretiyle karar›n iptalini iste-yebilir. Hükümde öngörülen bir ve üç ayl›k dava açma süresi niteli¤i itibariyle hak düflürücü süredir.
Ö¤reti ve Yarg›tay taraf›ndan Medeni Kanunun 83. maddesine dayanarak, ka-nun veya tüzü¤e ayk›r› olarak yap›lan genel kurul toplant›s›n›n bütünüyle iptalinin istenebilece¤i kabul edilmektedir.