E. Adliyenin yükünün Azaltlmasnn Salanmas
6. Kamu Davasnn Açlmasnn Ertelenmesi Önödeme likisi
Burada önödemenin mümkün olduu suçlar bakmndan önödemeden yararlanmayan failin kamu davasnn açlmasnn ertelenmesinden yararlanp yararlanamayaca tartlmaldr. Bir an için önödemenin uygulanabilecei suçlar bakmndan da kamu davasnn açlmasnn ertelenmesinin mümkün olduu; kamu davasnn açlmasnn ertelenmesine karar verilmesinden önce önödemenin mümkün olduu suçlar bakmndan önödemenin üpheli tarafndan yerine getirilip getirilmeyeceinin aratrlmas gerektii ve eer üpheli önödeme imkanndan yararlanmyor ise bu durumda artlarnn gerçeklemesi kaydyla kamu davasnn açlmasnn ertelenmesinin önünde bir engel bulunmad düünülebilir.
Doan, s. 239; Özbek/ Kanbur/ Doan/ Bacaksz/ Tepe, Ceza Muhakemesi, s. 488. Centel/ Zafer
ise kamu davasnn açlmasnn ertelenmesine karar verilmesinin uzlamay etkilemeyeceini ve ayn soruturmada hem uzlama hem de iddianamenin düzenlenmesinin (kamu davasnn açlmasnn) ertelenmesinin mümkün olduunu belirtmektedirler (Bkz. Centel/ Zafer, s. 460). Fakat, bu ifadeden kamu davasnn açlmasnn ertelenmesinin ardndan uzlama yolunun uygulanabilecei gibi bir sonuç çkmaktadr. Uzlama sonucunda edimin bir defada yerine getirilmemesinin kararlatrld hallerde edimin tamamlanmasna dek geçen süre için kamu davasnn açlmasnn ertelenmesi (CMK m. 253/ 19) ile kamu davasnn açlmasnn CMK m. 171/ 2- 5 uyarnca ertelenmesi birbirinden farkl hususlardr. Dolaysyla CMK m. 171/ 2- 5 uygulanarak Cumhuriyet savcsnn takdir yetkisini kullanmas suretiyle kamu davasnn açlmasnn ertelenmesinin ardndan uzlama söz konusu olmamaldr. Çünkü, uzlama bir dava art olduundan kamu davasnn açlmasnn ertelenmesinden önce uzlamann mümkün olup olmad aratrlmaldr. Kanunkoyucu CMK m. 171/ 3’teki “uzlamaya ilikin hükümler sakl kalmak
üzere” ifadesi ile bu hususu vurgulamak istemitir. Nitekim CMK m. 171’e kamu davasnn
açlmasnn ertelenmesi kurumunu getiren 5560 sayl Kanun’un gerekçesinde de “…uzlama
kapsamna giren suçlar söz konusu olduunda, öncelikle uzlama usulü denenmek zorundadr. Nitekim bu hususu vurgulamak üzere, üçüncü fkrada, uzlamaya ilikin hükümlerin sakl olduu belirtilmektedir” (Bkz. 5560 sayl Kanun’un gerekçesi).
Fakat, bu hususta ilk olarak önödeme ve kamu davasnn açlmasnn ertelenmesi kurumlarnn getirili amaçlar ve hukukî niteliklerinden hareket edilmelidir. Hem önödeme hem de kamu davasnn açlmasnn ertelenmesi, kovuturma mecburiyetinin istisnalar arasnda yer alr. Kamu davasnn açlmasnn ertelenmesinin uygulanmas Cumhuriyet savcsna takdir yetkisi tannmasnn bir sonucu iken önödeme Cumhuriyet savcsna takdir yetkisi tannmas ile ilgili olmamasna karn ceza yarglamas dna çkarma (=diversion) niteliinde olmasndan ötürü alternatif bir uyumazlk çözüm yoludur. Dolaysyla bu iki kurumun amacnn da esasen ayn dorultuda olduu ve bunun fail cezalandrlmadan muhakemenin sonlandrlmas olduu söylenmelidir.
Önödemenin mümkün olduu suçlar bakmndan, Cumhuriyet savcl araclyla yaplan tebli üzerine failin, TCK m. 75/ 1’de belirtilen tutarlar soruturma giderleri ile birlikte on gün içinde ödemesi halinde hakknda kamu davas açlmayacaktr. Dolaysyla Cumhuriyet savcl araclyla faile ceza almasn engelleyecek bir yol sunulmaktadr. Bu imkandan yararlanmayan fail hakknda Cumhuriyet savcsnn daha sonra kamu davasnn açlmasnn ertelenmesi bakmndan takdir yetkisini kullanmas zor gözükmektedir. Çünkü, ceza almamas için samimi olarak kendisine sunulan önödeme imkanna itibar etmeyen fail göz önüne alndnda, kamu davasnn açlmasnn ertelenmesinin kamu davasnn açlmasna oranla fail ve toplum açsndan daha yararl olduunun söylenebilmesi pek mümkün deildir. Çünkü, fail hukuk düzeninin gösterdii çaba karsnda herhangi bir çaba sarf etmemektedir. Bu nedenle önödemenin mümkün olduu suçlar bakmndan bu imkandan yararlanmayan fail hakknda kamu davasnn açlmasnn ertelenmesinin mümkün olmad kansndayz. Kaldi ki, bu iki kurum da ayn amaca hizmet ettiinden iki kere faile bu imkann tannmas yerinde olmayacaktr. Bu sebeple birbiriyle ayn dorultuda kabul edilen iki kurumun uygulama alanlarnn ayr olduu kanunkoyucu tarafndan açkça belirtilmelidir.
Nitekim, CMK m. 171/ 3’te kamu davasnn açlmasnn ertelenmesinin koullarna geçilmeden önce “Kamu davasnn açlmasnn ertelenmesine karar verilebilmesi için, uzlamaya ilikin hükümler sakl kalmak üzere…” ifadesine yer
verilirken burada önödemeye ilikin hükümlerin de sakl kalaca belirtilmemitir. Dolaysyla kanunkoyucu esasen önödemenin mümkün olduu suçlar bakmndan kamu davasnn açlmasnn ertelenmesinin mümkün olmad görüündedir. Bunu güçlendiren bir dier husus da, önödemenin mümkün olduu suçlarn yalnz adlî para cezasn gerektiren veya üst snr üç ay amayan hapis cezasn gerektiren suçlar olmasdr. Gerçekten, kamu davasnn açlmasnn ertelenmesinin mümkün olduu suçlar üst snr bir yl ve daha az olan suçlar olarak belirtilmi olup madde metninde yalnz adlî para cezasn gerektiren suçlara yer verilmemitir. Bunun sebebi ise yalnz adlî para cezasn gerektiren suçlar açsndan önödemenin uygulanacak olmasdr. Bu da göstermektedir ki, kanunkoyucu önödemenin mümkün olduu suçlar söz konusu olduunda önödemenin gerçeklememesi halinde kamu davas açlmasnn ertelenmesinin uygulanmasn istememektedir100.
Bu sebeplerden ötürü CMK 1999 ve 2001 Tasarlar’nn 164’üncü maddesinde sadece üst snr üç aydan fazla ve iki yldan az hapis cezasn gerektiren suçlar ile snrl olarak kamu davasnn açlmasnn ertelenmesi imkan getiriliyor olmas bu yönden daha yerinde bir düzenlemeydi. Tasarlardaki bu düzenleme,
100
Krl. Ylmaz Davut, “Kamu Davas Açlmasnn Ertelenmesi”, stanbul 2009, (Yaymlanmam Yüksek Lisans Tezi), (http://tez2.yok.gov.tr, eriim tarihi: 11.11.2010), s. 66. Bu noktada kanunkoyucunun ilginç bir düzenlemeye Çek Kanunu’nda yer verdii söylenmelidir. 5941 sayl Çek Kanunu m. 5/ 11’e göre, “Birinci fkrada tanmlanan suç nedeniyle kamu davasnn
açlmasnn ertelenmesine, hükmün açklanmasnn geri braklmasna, ön ödemeye ve 4/12/2004 tarihli ve 5271 sayl Ceza Muhakemesi Kanununun 297 nci maddesinin üçüncü fkrasndaki teblinamenin tebliine ilikin hükümler uygulanmaz”. Çek Kanunu m. 5/ 1’de çekle ilgili olarak
karlkszdr ilemi yaplmasna sebebiyet vermesuçunun yaptrm olarak sadece adlî para cezas öngörülmütür. Bu düzenleme, yalnzca adlî para cezasn gerektiren suçlar bakmndan kamu davasnn açlmasnn ertelenmesi mümkün olmasa kanunkoyucunun 5941 sayl Çek Kanunu m. 5/ 11’de yalnzca adlî para cezasn gerektiren bir suç bakmndan kamu davasnn açlmasnn ertelenmesinin uygulanamayacan belirtmek ihtiyac hissetmeyecei eklinde yorumlanabilir. Dolaysyla Çek Kanunu m. 5/ 11 aslnda adlî para cezasn gerektiren suçlar bakmndan da kamu davasnn açlmasnn ertelenebileceini; fakat, Çek Kanunu m. 5/ 1’de yer verilen suç ile ilgili olarak bir istisna yaratldn ve bu suç bakmndan kamu davasnn açlmasnn ertelenemeyeceini gösterdii söylenebilir. Çek Kanunu m. 5’te yer alan bu düzenlemeden m. 5/ 1’de yer alan suç bakmndan “kamu davasnn açlmasnn ertelenmesine” ilikin hükümlerin uygulanmayaca ifadesi derhal çkarlmaldr. Çünkü, önödemenin mümkün olduu suçlar bakmndan önödeme gerçeklemez ise ayrca kamu davasnn açlmasnn ertelenmesi mümkün olmamaldr.
önödeme dnda kalan suçlar bakmndan kamu davasnn açlmasnn ertelenmesinin mümkün olduunu madde metninde açkça belirtmi olmaktayd.