DAVASIZ YARGILAMA OLMAZ
LKES

Davasz yarglama olmaz ilkesi, yarglamann ancak açlan bir dava üzerine yaplabilece
i anlamna gelir80. Dolaysyla mahkemenin olaya re’sen müdahale ederek yarglamaya girimesi engellenmi olunmaktadr. Bu durum, tarafsz ve adil bir yarglamay garanti altna almak amacyla savclk makam ile mahkemenin ayrlmasnn bir sonucudur81.

Devletin ceza takibatn üstlenmesi, tarihte ceza muhakemesinin tahkik/engizisyon sistemi(=Inquisitionsprozess) ekseninde biçimlenmesi sonucuna yol açmtr. Tahkik sisteminde hakim, her olaya kendisi müdahale eder ve tutuklama, ifade alma, soruturma yapma, hüküm verme hakim tarafndan gerçekletirilir. Tahkik sisteminde davac ve daval bulunmamakta; yalnzca (soruturmay yapan ve hüküm veren) hakim ve bu ilemlerin konusu (objesi) statüsündeki sank bulunmaktadr. Tahkik sistemi hakimin ayn zamanda soruturmay da yapm olmasndan ötürü tarafsz ve pein hükümlü olma tehlikesini

80 _{Löwe- Rosenberg/ Schäfer Karl, Die Strafprozessordnung und das Gerichtsverfassungsgesetz}

Großkommentar Einleitung, 1. Band, 24. Auflage, Berlin New York 1988, Kapitel 13 kn. 4;

Pfeiffer, § 151 kn. 1; Karlsruher Kommentar- Pfeiffer/ Hannich, Einl. kn. 3; Roxin/ Schünemann, § 13 kn. 3; Beulke, kn. 18; Volk, § 18 kn. 5; Meyer- Goßner, § 151 kn. 1; Eser,

Strafprozessrecht, s. 21; Kühne, Strafprozessrecht,kn. 311; Hartmann/ Schmidt, kn. 83;

BeckOK- Beukelmann, § 151 kn. 1; Joecks, § 151 kn. 1; Murmann Uwe, “Die strafprozessuale

Zusatzfrage in der ersten Prüfung”, JuS- Beil. 2007, s. 2; Putzke/ Scheinfeld, kn. 456; Kunter/

Yenisey/ Nuholu, s. 34; Özbek/ Kanbur/ Doan/ Bacaksz/ Tepe, Ceza Muhakemesi, s. 73; Ünver/ Hakeri, s. 42; Yenidünya A. Caner, “5271 Sayl Ceza Muhakemesi Kanunu’nda Kamu

Davasnn Açlmas, ddianamenin Unsurlar ve adesi”, (http://e-

akademi.org/incele.asp?konu=&kimlik=1504760591&url=makaleler/acyenidunya-1.htm, eriim

tarihi: 16.09.2010), kn. 10.

81 _{Haller/ Conzen, kn. 17; Ünver/ Hakeri, s. 42; ayrca krl. Löwe- Rosenberg/ Schäfer, Einl.}

Kapitel 13 kn. 4; Hartmann/ Schmidt, kn. 83; Eser, Strafprozessrecht, s. 21; Volk, § 18 kn. 6;

Huber Michael, “Grundwissen- Strafprozessrecht: Anklagegrundsatz”, JuS 2008, s. 779; Özbek/ Kanbur/ Doan/ Bacaksz/ Tepe, Ceza Muhakemesi, s. 74. Bunun tek istisnasnn CMK m. 163

oldu
u söylenmelidir. Buna göre, “Suçüstü hali ile gecikmesinde sak
nca bulunan hallerde,

Cumhuriyet savc
s
na eriilemiyorsa veya olay genilii itibar
yla Cumhuriyet savc
s
n
n iyükünü a
yorsa, sulh ceza hakimi de bütün soruturma ilemlerini yapabilir”. Bu hükmün içeri
inden de

anlalaca
 üzere çok istisnai hallerde uygulanmas gerekir. Kald ki, bu hükme ra
men soruturma evresinin hakimiyeti Cumhuriyet savcsna aittir (krl. Volk, § 18 kn. 6; Yüce, s. 640).

–ki bu tehlike ço
u kez gerçeklemitir- içinde barndrr. Bu durum, kral ya da iktidardaki di
er söz sahiplerinin muhakeme sürecine etki etmeleri ve hakimin siyasal iktidarn muhakemeye uzayan bir kolu olarak faaliyet göstermesi halinde daha da vahim olmaktayd82. Tahkik sisteminde kat ispat kurallar, gizlilik, yazllk ve hepsinden önemlisi delil araçlarnn kral olarak görülen, ikrar elde etme amaçl yaplan ikenceler söz konusuydu83. Fransz htilali’nin etkisiyle tahkik sistemi terk edilerek önce Fransa’da, ardndan ise dalga dalga tüm Avrupa ve dünyada ibirli
i sistemine geçilmitir. birli
i sistemi engizisyon mahkemelerinin faaliyet gösterdi
i tahkik sistemine kar san
a önemli güvenceler sa
lamtr. Buna göre artk sank muhakemenin objesi de
il taraf ve merkezidir. Durumalar alenidir ve sözlülük ilkesi geçerlidir. Savclk makam ile mahkemeler ayrlmtr. Bu ayrmn liberal ceza muhakemesinin temeli ve en önemli kazanm oldu
u söylenmelidir84.

CMK m. 175/ 1’e göre, kamu davas iddianamenin kabulü ile açlm olaca
ndan esasen Cumhuriyet savcsnn kamu davas açma de
il, kamu davasnn açlmasn talep hakk bulunmaktadr. Kamu davasnn açlabilmesi de bu durumda iddianamenin düzenlenmesine ba
l olmaktadr. ddianame kabul edildi
i an iddianame artk muhakemenin konusunu da belirlemi olmaktadr85. Buradan davasz yarglama olmaz ilkesinin hem fail hem de fiil bakmndan geçerli oldu
u sonucu çkmaktadr. Dolaysyla davasz yarglama olmaz ilkesi gere
i yarglama, sadece hakknda kamu davas açlan kii ile ilgili olarak onun iddianamede belirtilen eylemi

82_{Löwe- Rosenberg/ Schäfer, Einl. Kapitel 13 kn. 3; Roxin/ Schünemann, § 13 kn. 2; Beulke, kn.}

18; Haller/ Conzen, kn. 18; Özbek/ Kanbur/ Doan/ Bacaksz/ Tepe, Ceza Muhakemesi, s. 74;

ayrca krl. Toroslu Nevzat/ Feyziolu Metin, Ceza Muhakemesi Hukuku, 7. Bask, Ankara 2009, s. 41- 42.

83_{Haller/ Conzen, kn. 18.} 84

Krl. Löwe- Rosenberg/ Schäfer, Einl. Kapitel 13 kn. 3; Roxin/ Schünemann, § 13 kn. 3; Beulke, kn. 18; Haller/ Conzen, kn. 18; Huber, s. 779; Yüce, s. 640; Özbek/ Kanbur/ Doan/ Bacaksz/

Tepe, Ceza Muhakemesi, s. 74; Öztürk Bahri/ Erdem Musatafa Ruhan, Ceza Muhakemesi

Hukuku, 12. Bask, Ankara 2008, s. 186.

ile snrl olarak yaplabilir86. Nitekim CMK m. 225/ 1 uyarnca, “hüküm, ancak iddianamede unsurlar
gösterilen suça ilikin fiil ve fail hakk
nda verilir”.

Bunun yannda, yarglama srasnda suçun hukuki nitelemesi de
iebilir ya da failin farkl ve yeni bir suç iledi
i anlalabilir87. Failin farkl ve yeni bir suç iledi
i ya da baka bir faille itiraken fiili iledi
i anlalrsa, yaplmas gereken, ek iddianame düzenlenerek yeni bir kamu davas açlmasnn sa
lanmasdr. Mahkemenin, yarglamay yeni fiil veya faili de içine alacak biçimde geniletmesi mümkün de
ildir88. Fakat, yarglama srasnda suçun hukukî nitelemesinde bir farkllk oluursa bu durumda yeni bir kamu davas açlmasna gerek bulunmaz. Bu halde CMK m. 226/ 1 uyarnca san
a ek savunma imkan tannmaldr.

86 _{Yüce, s. 640- 641; Özbek/ Kanbur/ Doan/ Bacaksz/ Tepe, Ceza Muhakemesi, s. 74; Ünver/}

Hakeri, s. 46; Yenidünya, kn. 11; Huber, s. 779. Burada, iddianamenin snrlama ilevi söz

konusu olmaktadr (Bkz. Karlsruher Kommentar- Schneider, § 200 kn. 1; Meyer- Goßner, § 200 kn. 7; Pfeiffer, § 200 kn. 1; BeckOK- Ritscher, § 200 kn. 1; Putzke/ Scheinfeld, kn. 459;

Ünver/ Hakeri, s. 517).

87_{Tosun Öztekin, Türk Suç Muhakemesi Hukuku Dersleri, C. I, Genel Ksm, 4. Bas, stanbul 1984,}

s. 359; Roxin/ Schünemann, § 13 kn. 6; Beulke, kn. 20; Hartmann/ Schmidt, kn. 84; Özbek/

Kanbur/ Doan/ Bacaksz/ Tepe, Ceza Muhakemesi, s. 74. Örne
in A hakknda, 1.1.2008

tarihinde iledi
i iddia edilen araba hrszl
 fiilinden ötürü kamu davas açlmtr. Tank olarak dinlenmek üzere durumaya ça
rlan T ise A’y sank sandalyesinde gördü
ü an onun 24.11.2007 tarihinde kendisine kar ilenen ya
ma fiilinin faili oldu
unu fark eder (Örnek için bkz.

Hartmann/ Schmidt, kn. 84). te bu durumda fail A hakknda araba hrszl
ndan ötürü

düzenlenen iddianamede, onun daha önceden iledi
i ya
ma fiili yer almad
ndan mahkeme yarglamay do
rudan bu fiili de içine alacak ekilde geniletemez. Bu noktada yaplmas gereken A hakknda bir kamu davasnn açlmasn sa
lamaktr. Bunun ardndan bu iki dava birletirilebilir

(Özbek/ Kanbur/ Doan/ Bacaksz/ Tepe, Ceza Muhakemesi, s. 74; Ünver/ Hakeri, s. 47; ayrca

bkz. Tosun, Suç Muhakemesi, s. 359).

88

1412 sayl CMUK dönemindeki sözlü dava uygulamas CMK’nn yürürlü
e girmesiyle beraber sona ermitir. Alman CMK § 266’ya göre ise sözlü dava uygulamas halen uygulanmaktadr. Bu uygulamann davasz yarglama olmaz ilkesinin de
il, iddianamenin yazll
 ilkesinin bir istisnasn oluturdu
u Alman Hukuku’nda savunulmaktadr (Bkz. Roxin/ Schünemann, § 13 kn. 6).