İfade Almaya Yetki Veren Mevzuatlar 1 Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu

Ceza Muhakemesi Usulü Kanunu Türk polisinin ifade alma yetkisine 132., 134. ve 135. maddelerinde geniş bir şekilde yer vermektedir. Bu kanuna göre ifade almayla ilgili esaslar madde 132’de şu şekilde belirtilmiştir. “Kişi ifade alınması veya sorgu için celpname ile davet olunur. Gelmezse zorla getirileceği celpnameye yazılabilir”141. Zorla getirmenin şartları da CMK’nda ayrıca belirtilmiştir.

Yine bu kanunun 134. maddesi de ifade alma konusunda şöyle bahsetmektedir: “İhzar müzekkeresi ile çağrılan şahıs derhal, mümkün olmadığı takdirde yol süresi hariç

138 _{Karataş, Sevindik, a.g.e., s. 181.}

139 _{Yıldız, Şimşek, Ceza-Yargılama ve…, a.g.e., s. 125.}

140 _{Ünal Azak, Soruşturma ve Yazışma Teknikleri, Bizim Büro Basımevi, Ankara, 1994, s. 141.} 141 _{Kanun Metinleri Serisi, Anayasa-TCK-CMUK-CİK-TMK, a.g.e., s. 332.}

en geç kırk sekiz saat içinde çağıran hâkimin önüne götürülür ve sorguya çekilir. İhzar, getirme için muhik görülecek bir zamanda başlar ve hâkim tarafından sorguya çekilmenin sonuna kadar devam eder”142.

Yine CMUK’nu çok özenli ve geniş bir şekilde ifade almanın usullerine yer vermiştir. Zabıta amir ve memurları ve Cumhuriyet Savcısı tarafından ifade almada ve hâkim tarafından sorguya çekilmede aşağıdaki hususlar uygulanmaktadır.

a) İfade verenin veya sorguya çekilenin kimliği tespit edilmektedir. İfade veren veya sorguya çekilen kimliğe ilişkin soruları doğru olarak cevaplandırmak zorundadır,

b) Kendisine isnat edilen suç anlatılır,

c) Müdafi tayin hakkının bulunduğu, müdafi tayin edebilecek durumda değilse baro tarafından tayin edilecek bir müdafi talep edebileceği ve onun hukuki yardımından yararlanabileceği, isterse müdafiin soruşturmayı geciktirmemek kaydı ile ve vekâletname aranmaksızın ifade veya sorguda hazır bulunacağı bildirilir; yakınlarından istediğine yakalandığını duyurabileceği söylenir, d) İsnat edilen suç hakkında açıklamada bulunmamasının kanuni hakkı olduğu

söylenir,

e) Şüpheden kurtulması için somut delillerinin toplanmasını talep edebileceği hatırlatılır ve kendisi aleyhine var olan şüphe sebeplerini ortadan kaldırmak ve lehine olan hususları ileri sürmek imkânı verilir143,

f) İfade verenin veya sorguya çekilenin şahsi halleri hakkında bilgi alınır, g) İfade ve sorgu tutanakla tespit edilir.

Bu tutanakta144 şunlar yer almaktadır;

a) İfade verme veya sorguya çekme işleminin yapıldığı yer ve tarih,

b) İfade verme veya sorguya çekme sırasında hazır bulunan kişilerin isim ve sıfatları ile ifade veren veya sorguya çekilen kişinin açık kimliği,

142 _{İçel, Yenisey, Karşılaştırmalı ve Uygulamalı…, a.g.e., s. 1057.} 143 _{Bıçak, Şafak, Şafak; Güvenlik Kuvvetleri ve…, a.g.e., s. 308-309.}

144 _{Kanun Metinleri Serisi CMUK ve İlgili Mevzuat, 11. Baskı, Seçkin Yayınevi, Seçkin Yayınevi,} Ankara, Haziran-2000, s. 55-56.

c) İfade vermenin veya sorgunun yapılmasında yukarıdaki işlemlerin yerine getirilip getirilmediği, bu işlemler yerine getirilmemiş ise sebepleri,

d) Tutanak içeriğinin ifade veren veya sorguya çekilen ile hazır olan müdafi tarafından okunduğu ve imzalarının alındığı,

e) İmzadan imtina halinde bunun nedenleri yer alır.

2.1.3.2.2. Yakalama Gözaltına Alma ve İfade Alma Yönetmeliği

Türk polisinin ifade alırken en büyük dayanaklarından biri de Yakalama Gözaltına Alma ve İfade Alma Yönetmeliği’dir. Bu yönetmelikte ifade alma usulü hakkında geniş açıklamalar yapılmıştır. Bu yönetmeliğe göre; ifade kolluk kuvveti amir ve memurları tarafından aşağıda belirtilen esas ve usuller çerçevesinde alınmaktadır.

a) İfade verenin kimliği tespit edilmektedir. İfade veren kimliğine ilişkin soruları doğru olarak cevaplandırmak zorundadır,

b) Yakınlarından istediğine yakalandığını duyurabileceği söylenir,

c) Kendisine isnat edilen suç anlatılır. İsnat edilen suç hakkında açıklamada bulunmamasının kanuni hakkı olduğu hatırlatılır,

d) Müdafi tayin hakkının bulunduğu, müdafi tayin edebilecek durumda değilse baro tarafından kendisine müdafi tayin edebileceği, arzu ederse müdafiin soruşturmayı geciktirmemek kaydıyla ifade alırken yanında bulunabileceği, bunun için vekâlet vermesinin gerekmediği bildirilir145,

e) Talep ederse bir müdafii görevlendirilmesi için baroya haber verilmektedir. Müdafiin gelmesi için makul bir süre beklenir, müdafii gelmezse bu husus tutanağa kaydedilerek ifade almaya başlanır,

f) Kendisi aleyhine var olan şüphe sebeplerini ortadan kaldırmak ve lehine olan hususları ileri sürmek imkânı verilir,

g) Şüpheden kurtulması için somut delillerin toplanmasını talep edebileceği hatırlatılır,

h) Şahsi halleri hakkında bilgi alınır, i) İfade bir tutanakla tespit edilir,

j) İfade alınan yer, tarih, şüphelinin açık kimliği bu işlem sırasında hazır bulunanların kimlikleri, görevleri bu işlem yapılırken yukarıdaki esaslara uyulup uyulmadığı, uyulmamış ise sebepleri tutanağa geçirilir,

k) Tutanak, okunup anlaşıldıktan sonra hazır bulunanlarca imzalanmaktadır. İmzadan imtina eden varsa, bunun sebepleri tutanakla belirtilir.

Müdafi, şüphelinin ifadesi alınırken onun yerini aldığı izlenimini veren herhangi bir müdahalede bulunamaz ve sadece hukuki yardımda bulunabilmektedir. Hukuki yardım maddi olayları karartabilecek müdahalelerin yapılması anlamına gelmez. Müdafi, şüpheliye bütün kanuni haklarını hatırlatabilir ve müdafiin her türlü müdahalesi tutanağa geçirilir.

Devlet Güvenlik Mahkemelerinin görevine giren suç nedeniyle ifadesi alınan kişiye birinci fıkranın (d) ve (e) bentleri uygulanmaz. Şüphelinin yakınlarından istediğine yakalandığını-gözaltına alındığını duyurabilmesi soruşturmanın kapsam ve konusunun açığa çıkarılmasına bağlıdır. Bu tür suçlarda ifade öncesinde kendine isnat edilen suçun neden ibaret olduğu ifade verene bildirilir ve bu hususta cevap vermek isteyip istemediği sorulur”146.

2.1.3.2.3. Polis Vazife ve Salahiyet Kanunu

Türk polisine ifade alma yetkisi tanıyan kanunlardan bir tanesi de Polis Vazife ve Selâhiyet Kanunu’dur. Bu kanuna göre: “Polis, yaptığı tahkikat esnasında ifadelerine müracaat lazım gelen kimseleri çağırır ve kendilerine lüzumu olan şeyleri sorar”147.