Þàverenin müdahalesinin üstün yarar ya da kanunun verdiÜi yetkinin kullanÑlmasÑ gibi bir hukuka uygunluk nedenine dayanmasÑ veya hukuka uygunluk nedeni olarak iàçinin rÑzasÑ- na gereksinim duyulduÜunda, rÑza göstermesi sadakat borcu çerçevesinde beklenilebilir ol- duÜu halde, iàçinin aksi àekilde davranmasÑ, kural olarak, iàveren tarafÑndan iàçi hakkÑnda olumsuz kararlar alÑnmasÑnÑ meàru kÑlacaktÑr. Buna karàÑn, iàverenin dayanabileceÜi bir hu- kuka uygunluk nedeninden söz edilemiyor ya da iàçiden müdahaleye rÑza göstermesi sadakat borcu çerçevesinde beklenebilir deÜil ise aynÑ sonuca varmak mümkün deÜildir.
¾À SözleÀmesinin ¾Àveren Taraf»ndan Feshedilmesi
1. “Üstün Nitelikte Yarar”a DayalÑ Müdahalelerde
Þàveren tarafÑndan, iàçinin özel hayatÑna ya- pÑlan müdahalenin “üstün nitelikte yarar”a da- yandÑÜÑ hallerde, iàçinin bu müdahaleye karàÑ koymasÑ sonucunda iàverenin ià sözleàmesini derhal feshetmesi söz konusu olabilecektir. Þà- çinin feshe neden olan davranÑàÑ, olayÑn özel- liklerine göre, Þà K m.25/II’de düzenlenen hal- lerden bazÑlarÑ kapsamÑnda deÜerlendirilebilir. Özellikle ià saÜlÑÜÑ ve güvenliÜi bakÑmÑndan iàyerinde güvenlik ve koruma saÜlamaya yö- nelik uygulamalara karàÑ konulmasÑ halinde, “iàçinin kendi isteÜi veya savsamasÑ yüzünden iàin güvenliÜini tehlikeye düàürmesi”ni iàve- ren açÑsÑndan haklÑ fesih nedeni olarak sayan Þà K m.25/II (Ñ) bendi gündeme gelebilecek- tir96. Þàçinin, patlayÑcÑ ve parlayÑcÑ maddelerin
bulunduÜu alanlara giriàlerdeki aramaya karàÑ koymasÑ ya da yangÑn riski bulunan alanlardaki tütün içme yasaÜÑna aykÑrÑ davranÑàÑ, ià saÜlÑÜÑ ve güvenliÜi bakÑmÑndan riskli görevlerde bu- lunan bir iàçinin alkol veya uyuàturucu testini reddetmesi, güvenlik amacÑyla yapÑlan görsel izlemenin engellenmesi, bu duruma örnek gös- terilebilir.
Þà K m.25/II (a) gereÜince, “Þà sözleàmesi ya- pÑldÑÜÑ sÑrada bu sözleàmenin esaslÑ noktalarÑn-
dan biri için gerekli vasÑflar veya àartlar kendi- sinde bulunmadÑÜÑ halde bunlarÑn kendisinde bulunduÜunu ileri sürerek, yahut gerçeÜe uy- gun olmayan bilgiler veya sözler söyleyerek ià- çinin iàvereni yanÑltmasÑ”, iàveren bakÑmÑndan haklÑ fesih nedeni yaratacaktÑr.
Þà K m.25/II hükmünde, yukarÑda sözü edi- len bentlerin kapsamÑna girmese bile, iàverenin kendisinin veya üçüncü kiàilerin üstün yararÑna dayanmasÑ nedeniyle hukuka uygun olan mü- dahalelerine iàçinin karàÑ koymasÑ, doÜruluk ve baÜlÑlÑÜa uymayan davranÑà olarak deÜer- lendirilebilecektir97. Þà K m.25/II (e) gereÜince,
“iàçinin, iàverenin güvenini kötüye kullanmak, hÑrsÑzlÑk yapmak, iàverenin meslek sÑrlarÑnÑ or- taya atmak gibi doÜruluk ve baÜlÑlÑÜa uymayan davranÑàlarda bulunmasÑ” iàveren bakÑmÑndan fesih için haklÑ neden oluàturur. Söz konu- su hükümde, doÜruluk ve baÜlÑlÑÜa uymayan davranÑàlar, sÑnÑrlÑ biçimde (numerus clausus) sayÑlmÑà deÜildir. Bu itibarla, iàverenin ya da üçüncü kiàilerin kiàilik hakkÑ görünümlerinden biri üzerinde àekillenen ve iàçinin özel hayatÑ- nÑn gizliliÜi karàÑsÑnda üstün tutulabilecek ya- rarlarÑnÑn korunmasÑ amacÑna yönelik müdaha- leye karàÑ koymasÑ halinde de, iàçinin doÜruluk ve baÜlÑlÑÜa aykÑrÑ davranÑàÑndan ve iàveren için derhal fesih hakkÑnÑn doÜduÜundan söz edile- bilecektir.
2. “Kanunun VerdiÜi Yetkinin KullanÑlmasÑ”na Dayanan Müdahalelerde
Þàçinin özel hayatÑna müdahale yetkisi, yasal düzenlemelerle de tanÑnmÑà olabilir. Bu hususta ilk akla gelen ià saÜlÑÜÑ ve güvenliÜi mevzuatÑn- da yer alan düzenlemelerdir. Bu düzenlemele- rin yapÑlmasÑndaki öncelikli neden, iàyerindeki kiàilerin yaàam ve saÜlÑÜÑnÑn korunmasÑdÑr. Bu itibarla, iàverenin üstün yararÑna dayanan mü- dahalelerine iàçinin karàÑ koymasÑ halinde ià sözleàmesinin feshi için yukarÑda yapÑlan açÑk- lamalar burada da geçerli olacaktÑr.
3. Þàçinin RÑzasÑna Dayanan Müdahalelerde
Þàçinin rÑzasÑnÑn hukuka uygunluk nedeni oluàturduÜu durumlarda, müdahaleye iàçinin rÑza göstermesinin sadakat borcu çerçevesinde
ondan beklenilebilir olup olmadÑÜÑ bu noktada önem taàÑmaktadÑr.
ÖrneÜin, iàyerindeki hÑrsÑzlÑklarÑn önlenme- si, iàe ve iàyerine iliàkin gizli ancak iàverenin kiàilik haklarÑyla baÜlantÑ içinde olmayan bil- gilerin rakiplere sÑzdÑrÑlmasÑnÑn engellenmesi gibi nedenlerle yapÑlacak müdahalelere, iàçi- nin sadakat borcu çerçevesinde rÑza göstermesi beklenir. Bu durumda iàçinin baàtan rÑza gös- termemesi ya da rÑzasÑnÑ daha sonra geri almasÑ halinde sadakat borcuna uygun davranmadÑÜÑ ve iàveren bakÑmÑndan Þà K m.25/II (e) gere- Üince fesih hakkÑnÑn ortaya çÑktÑÜÑ düàünülebi- lir. Þàçinin bu davranÑàÑ, özellikle kendisinden kuàkulanÑlmasÑ için makul nedenler varken söz konusu olursa, haklÑ fesih nedeninin varlÑÜÑn- dan bahsedilecektir.
Ancak, iàçinin bu davranÑàÑyla sadakat bor- cuna ne derece aykÑrÑ davrandÑÜÑna bakÑlmak- sÑzÑn, her zaman, iàveren için haklÑ neden oluàtuÜunun kabul edilmesi de adil sonuçlar doÜurmayabilir. Sadakat borcu çerçevesinde beklenilir olduÜu halde, rÑzanÑn gösterilmemesi ya da geri alÑnmasÑ durumunda, iàveren açÑsÑn- dan doÜacak fesih nedeninin haklÑ neden mi yoksa geçerli neden mi olduÜu, olayÑn özel- liklerine göre tartÑàÑlabilecektir. Öte yandan, iàçinin davranÑàlarÑndan kaynaklanan geçerli nedenlerin bir çoÜu sadakat borcuna aykÑrÑlÑk içermekte olup, bunlarÑn haklÑ deÜil de geçerli neden olarak deÜerlendirilmeleri, iàçinin söz- leàmeye aykÑrÑ davranÑàÑndaki aykÑrÑlÑÜÑn düze- yi ile ilgilidir. Nitekim, Þà K m.18 gerekçesinde, “iàverene zarar vermek ya da zararÑn tekrarÑ tedirginliÜini yaratmak, arkadaàlarÑnÑ iàverene karàÑ kÑàkÑrtmak, iàyerinde ià akÑàÑnÑ ve ià or- tamÑnÑ olumsuz etkileyecek bir biçimde diÜer kiàilerle iliàkilere girmek, iàin akÑàÑnÑ durdura- cak àekilde uzun telefon görüàmeleri yapmak” geçerli fesih nedenlerine örnek olarak gösteril- miàtir. GörüleceÜe üzere, bu tür davranÑàlar da doÜruluk ve baÜlÑlÑÜa uymayan davranÑàlardÑr. Ancak bunlarÑn haklÑ fesih nedeni deÜil de ge- çerli neden oluàturmalarÑ, söz konusu madde gerekçesinde “Özellikle Kanunun 25 inci mad- desinde ayrÑ bir düzenleme konusu olan haklÑ nedenlerle fesih olgusunu, geçerli sebeplerle fesih için aranan sebeplerden ayÑrmak ve ara-
daki farklarÑ ortaya koymak; maddi olaylarÑ hu- kuk tekniÜi bakÑmÑndan söz konusu iki farklÑ fesih türü açÑsÑndan deÜerlendirmek gereke- cektir. … Geçerli sebepler 25 inci maddede belirtilenler kadar aÜÑrlÑklÑ olmamakla birlikte, iàin ve iàyerinin yürüyüàünü olumsuz etkileyen hallerdir.” àeklinde açÑklanmÑàtÑr98.
Nitekim YargÑtay’Ñn bir kararÑnda, yukarÑda yapÑlan açÑklamalardan yola çÑkÑlarak, “… So- mut uyuàmazlÑkta, her ne kadar davacÑya tebliÜ edilmediÜi ve davacÑnÑn haberdar olmadÑÜÑ ka- bul edilmià ise de, emsal davada davalÑ iàveren tarafÑndan yönetim hakkÑ çerçevesinde bilgisa- yar kaynaklarÑnÑn amacÑna uygun kullanÑlmasÑ ile ilgili ià yeri iç düzenlemesi yapÑldÑÜÑ ve buna aykÑrÑ davranÑàÑn disiplin cezasÑ gerektirdiÜinin belirtildiÜi, bu àekilde ià sözleàmesi feshedilen iàçi olduÜu ve bu fesihlerin davacÑ iàçinin ià sözleàmesinin feshinden önce olduÜu, davacÑ- nÑn ià sözleàmesinde, iàverenin yönetim hakkÑ kapsamÑnda düzenleyeceÜi kurallara uyma- yÑ taahhüt ettiÜi, davacÑnÑn àirket bilgisayarÑnÑ mesai saatleri içinde birçok kez kiàisel mailin- de kullandÑÜÑ ve elektronik ortamda yazÑlan bir takÑm yazÑlarÑ iàyerinde çalÑàan birçok arkada- àÑnÑn mailine gönderdiÜi anlaàÑlmaktadÑr. Dava- cÑnÑn bu davranÑàÑ àirketin iç iàleyiài ile ilgili düzenlenen kurala aykÑrÑ olduÜu gibi, mesai saatleri içinde iàyeri bilgisayarÑnÑ kullanarak ià görme edimini yeterince yerine getirmediÜi, bu davranÑàÑnÑn iàyerinde olumsuzluklara neden olduÜu, feshin geçerli nedene dayandÑÜÑ anla- àÑlmaktadÑr. Esasen kabule göre geçerli neden mahkemenin de kabulündedir. Mahkeme dav- ranÑàÑn doÜru olmadÑÜÑnÑ, ancak önce uyarÑlma- sÑ gerektiÜini, feshin aÜÑr bir sonuç olduÜunu belirtmiàtir. Þà sözleàmesinin haksÑz feshedil- diÜi deÜerlendirmesi yerinde olmakla birlikte, davacÑnÑn davranÑàlarÑndan kaynaklanan geçer- li neden bulunduÜunun kabul edilmesi gere- kir.” àeklinde hüküm kurulmuàtur99.
Yüksek Mahkeme, yine aynÑ yöndeki baà- ka bir kararÑnda da, “DavalÑnÑn sunduÜu ve çalÑàanlarÑn uymakla yükümlü banka etik ku- rallarÑnÑn 20. maddesinde, çalÑàanlarÑn “Adalet, doÜruluk, dürüstlük... güvenirlilik ve sosyal sorumluluk prensiplerine aykÑrÑ davranÑàlarda bulunmayacaÜÑ ve “Bankaya ait varlÑklarÑ ve
kaynaklarÑ verimsiz ve amaç dÑàÑ kullanmaya- caÜÑ” kurallarÑna yer verilmiàtir. Bu etik kurallar ià sözleàmesinin eki niteliÜindedir. DavacÑnÑn ià amaçlÑ bilgisayarÑ mesai saatleri içerisinde in- ternet alÑà verià ve oyun sitelerine birden fazla girmek sureti ile amacÑ dÑàÑnda kullandÑÜÑ ve bu süre zarfÑnda zamanÑnÑ ià görme edimine har- camadÑÜÑ anlaàÑlmaktadÑr. Üstlenilen iàin yetià- tirilmesi veya iàverenin zararÑnÑn oluàmamasÑ, bu olumsuz davranÑàÑ ortadan kaldÑrmaz. Dava- cÑ yan yükümlülüÜünü ihlal etmiàtir. Bu davra- nÑàÑnÑn diÜer iàçi gibi iàyerinde olumsuzluklara yol açtÑÜÑ ve ià iliàkisinin iàveren açÑsÑndan de- vam ettirilmesinin beklenmez bir hal aldÑÜÑ an- laàÑlmaktadÑr, iàverenin ià sözleàmesini feshet- mesi, davacÑnÑn davranÑàlarÑndan kaynaklanan nedene dayanmaktadÑr. DavanÑn reddi yerine yazÑlÑ àekilde kabulü hatalÑdÑr.” àeklinde bir so- nuca ulaàmÑàtÑr100.
Duraksamaya yol açan somut durumlarda, bir temel hak ve kiàilik hakkÑ görünümü olan iàçinin özel hayatÑnÑn gizliliÜi hakkÑna, iàçi- nin sadakat borcu karàÑsÑnda üstünlük tanÑn- masÑ gerektiÜi ifade edilmektedir101. Nitekim,
YargÑtay’Ñn bir kararÑnda da102 iàyerinde hÑrsÑz-
lÑk yaptÑÜÑ konusunda olay tarihinde ve daha önceki günlerde hakkÑnda herhangi bir ihbar bulunmayan iàçinin àüpheli bir hareketi de tes- pit edilmemiàse, ilk defa vuku bulan özel çan- tasÑnÑ aratmama davranÑàÑnÑn haklÑ fesih nedeni olarak kabul edilemeyeceÜi, iàçinin önce uya- rÑlmasÑ ve daha hafif bir cezayla tecziye edilme- si gerektiÜi sonucuna varmÑàtÑr.
ÖrneÜin, iàverenin kiàilik hakkÑyla iliàki içinde olmayan ancak ekonomik bakÑmdan de- Üerli olan sÑrlarÑna ulaàma ve bunlarÑ aktarma olanaÜÑna sahip olan bir iàçinin e-mail trafik verilerinin izlenmesine karàÑ koymasÑ, iàveren açÑsÑndan ià sözleàmesinin feshi için haklÑ ne- den oluàturabilecekken, böyle bir konumda bulunmayan iàçinin, e-mail iletiàim sisteminin virüs vb. tehlikelerden korunmasÑ amacÑyla ya- pÑlan aynÑ türdeki izlemeye karàÑ koymasÑ, Þà K m.18 gerekçesinde belirtilen “iàverene zarar vermek ya da zararÑn tekrarÑ tedirginliÜini ya- ratmak” örneÜine benzer bir durum oluàturma- sÑna bakÑlarak, geçerli fesih nedeni olarak algÑ- lanabilecektir103.
Þàçinin rÑzasÑnÑn ià sözleàmesinde bir hüküm àeklinde alÑnmÑà olmasÑ halinde, geri alÑnmasÑ halinde ne tür bir sonuçla karàÑlaàÑlacaÜÑ tar- tÑàmaya açÑktÑr. ÖÜretide, özel hayatÑn gizliliÜi ya da baàka bir temel hakkÑn kullanÑlmasÑnÑn ià iliàkisinden kaynaklanan yükümlülüklere zarar vermediÜi ve iàle baÜlantÑsÑ bulunmadÑÜÑ sürece haklÑ fesih sebebi oluàturmayacaÜÑ ka- bul edilmekle birlikte, sözleàmeden kaynakla- nan yükümlülüklerin iàçinin bireysel anayasal konumu karàÑsÑnda önceliÜe sahip olduÜu ileri sürülmektedir104. Bu görüàün mutlak àekilde
algÑlanmasÑ halinde, sözleàmedeki iàçinin özel hayatÑnÑn gizliliÜine iliàkin hükmün iàle baÜlan- tÑsÑnÑn bulunmadÑÜÑ ve bu hükme iliàkin rÑzanÑn geri alÑndÑÜÑ durumlarda adil sonuçlarla karàÑ- laàÑlmayacaÜÑ da ifade edilmektedir105. Þàçinin
rÑzasÑnÑn gerek sözleàme hükmü ile alÑnmasÑ gerekse de örtülü àekilde verilmià olmasÑ yu- karÑda yapÑlan açÑklamalar kapsamÑnda rÑzaya baÜlanan hukuki sonucu deÜiàtirmeyecektir. Öte yandan, ià sözleàmesindeki iàçinin özel hayatÑna müdahaleye rÑza gösterdiÜi hükme aykÑrÑ davranÑàÑnÑn haklÑ neden olarak kabul edileceÜi yönündeki bir anlaàma da, rÑzanÑn geri alÑnmasÑndan vazgeçme anlamÑna gelece- Üinden, öncelikle MK m.23 sÑnÑrlarÑnÑ aàacak ve bu nedenle geçerli sayÑlmayacaktÑr106.
Þàçinin özel hayatÑna müdahaleye rÑzasÑ ol- maksÑzÑn iàin görülmesinin mümkün olmadÑÜÑ durumlarda, iàçinin müdahaleye karàÑ koymasÑ halinde iàveren açÑsÑndan haklÑ fesih nedeninin doÜduÜundan söz edilebilecektir.