DAYANDIØI HUKUKA UYGUNLUK
NEDENLERÜ
1. ÜÛçinin Özel HayatÍna Müdahale
Edilmesine RÍza Göstermesi
Þàçinin özel yaàamÑna müdahale bakÑmÑndan üzerinde durulan ve en çok iàlenmià olan uy- gulama, iàyerine girià ve çÑkÑàlarda iàçinin üstü- nün aranmasÑdÑr. Kiàinin üstünün aranmasÑ özel hayata ve kiàilik hakkÑna yapÑlan aÜÑr saldÑrÑlar- dan biridir. Þàte bu noktada, öÜretide savunu- lan bir görüàe göre, iàveren tarafÑndan yapÑlan uygulamanÑn, iàyerinin güvenliÜi ve korunmasÑ gibi iàverenin ya da iàyerindeki üçüncü kiàile- rin kiàilik deÜerleriyle sÑkÑ baÜlantÑ içinde olan bir nedene dayanmasÑ halinde iàçinin rÑzasÑnÑn alÑnmasÑna gerek yoktur; diÜer uygulamalar ba- kÑmÑndan ise, iàçinin açÑk ya da örtülü rÑzasÑnÑn bulunmasÑ gerektiÜi savunulmaktadÑr52. DiÜer
görüàe göre ise, uygulamanÑn dayandÑÜÑ neden ne olursa olsun iàçinin rÑzasÑ alÑnmalÑdÑr53.
Kural olarak, iàçinin rÑzasÑnÑn, TMK m.23, 24 ve EBK m.19 sÑnÑrlarÑ içinde kalan müdahale- yi hukuka uygun hale getirdiÜi kabul edilme- lidir. TMK m.24/II hükmünün geçerli àekilde
verilmià rÑzayÑ hukuka uygunluk nedeni olarak kabul etmesi karàÑsÑnda, iàçinin özel yaàamÑnÑn korunmasÑna yönelik, iàveren karàÑsÑndaki ko- numunu dikkate alan, özel yasal düzenleme- nin bulunmayÑàÑ, bu sonuca varmayÑ zorunlu kÑlmaktadÑr.
Bu tür bir düzenlemenin ilk örneklerinden birini, TBK’nun 417. maddesi oluàturacaktÑr. Maddenin yürürlüÜe girmesi halinde, iàçiye ait kiàisel verilerin iàlenmesi boyutuyla iàçinin hiz- met iliàkisinde yeterliliÜi veya ià görme edimi- nin yerine getirilmesi için gerekli olmadÑkça ià- çinin rÑzasÑ, hukuka uygunluk nedeni olmaktan çÑkacaktÑr. Maddenin ortaya koyduÜu kriterler, iàçiden sadakat borcu kapsamÑnda rÑza göster- mesini beklenebilir kÑlan çerçeveyi ortaya koy- maktadÑr.
Öte yandan, mevcut yasal düzenlemeler çer- çevesinde ià güvencesi kapsamÑnda olan iàçiler (Þà K m.18 – 22, 116; BasÑn Þà K m.6) bakÑmÑn- dan, özel yaàama müdahale niteliÜindeki iàve- ren uygulamalarÑna verilen rÑzanÑn, TMK m.23 sÑnÑrlarÑnÑ aàmayan türde bir iradeyle verilmià olduÜuna ikna olmak daha kolaydÑr54.
Þàçinin rÑzasÑ üzerindeki kuàkunun tamamen ortadan kaldÑrÑlmasÑ için iàçinin rÑza gösterme- mesi ya da rÑzasÑnÑ geri almasÑ halinde hiçbir olumsuz sonuçla karàÑlaàmayacaÜÑnÑn taahhüt edilebildiÜi ölçüde, iàçinin irade açÑklamasÑnÑn, “rÑza beyanÑ” olarak kabul edilebileceÜi belirtil- mektedir55.
Avrupa ülkeleri bakÑmÑndan, 95/46/EC sayÑlÑ Yönerge’nin 2. maddesinde yapÑlan rÑza tanÑ- mÑndan56 yola çÑkÑlarak ortaya konan ve kabul
gören bu görüà, ià iliàkisinde iàçinin rÑzasÑnÑ bir hukuka uygunluk nedeni olarak tümden red- detmemekle birlikte, uygulama alanÑnÑ oldukça daraltmaktadÑr.
2. ÜÛverenin DayanacaÙÍ Üstün
Özel Yarar
Þà iliàkisi kapsamÑnda iàçilerin iàyerine girer- ken özel hayatlarÑnÑ kapÑda bÑrakmalarÑ düàü- nülemeyecek olsa da sözü edilen iliàkinin bir gereÜi olarak iàçinin özel hayatÑ ile iàverenin hak ve çÑkarlarÑnÑn dengelenmesi gereÜi orta- dadÑr. ÖrneÜin, iàverenin iàçilerinin davranÑàla- rÑ nedeniyle, iàverenin sorumluluÜuna gidilebi-
lecek durumlar (EBK m.55, 100) ya da iàçilerin davranÑàlarÑ ile iàverene verebilecekleri zararlar düàünüldüÜünde belirtilen dengenin kurulmasÑ gerekliliÜi daha iyi anlaàÑlacaktÑr.
Þàyerinde güvenliÜin saÜlanmasÑna yönelik, iàçinin özel hayatÑna müdahale içeren uygula- malarÑn hukuka uygun kabul edilmesi gerekti- Üi savunulurken, özel hayatÑnÑn gizliliÜi hakkÑ karàÑsÑnda üstün tutulan yararÑn, diÜer iàçiler ve müàterilerin yaàam hakkÑndan kaynaklanan ya- rar olduÜu kabul edilmektedir57.
Öte yandan, iàverenin sadece ekonomik ni- telikli yararÑnÑn, iàçinin özel hayat hakkÑ karàÑ- sÑnda nasÑl deÜerlendirileceÜi de tartÑàma konu- sudur. Özel hayatÑn gizliliÜine müdahale içeren uygulamalarÑn meàru bir temele oturtulmasÑ bakÑmÑndan sürekli tekrarlanan hÑrsÑzlÑklarÑn önlenmesi, iàçinin eylemleri nedeniyle iàvere- nin (istihdam eden sÑfatÑyla) olasÑ sorumluluÜu, verimliliÜin arttÑrÑlmasÑ ve üretim maliyetlerinin düàürülmesi gibi iàverenin özel yararÑ bulun- duÜu ifade edilen nedenlere dayanÑldÑÜÑ görül- mektedir.
Özel hayatÑn gizliliÜi hakkÑnÑn temel bir in- san hakkÑ oluàunun yanÑnda Þà Hukukunun iàçiyi koruma karakterli ilkeleri dikkate alÑn- dÑÜÑnda, iàverenin ekonomik temele dayanan özel yararÑnÑn özel hayatÑn gizliliÜi karàÑsÑnda doÜrudan üstün tutulmasÑ yerine; sadakat bor- cu ve dürüstlük kuralÑ çerçevesinde iàçiden özel hayatÑnÑn gizliliÜine müdahale içeren uy- gulamalara rÑza göstermesinin, somut olayÑn özelliklerine göre beklenip beklenemeyeceÜi ölçütünün kullanÑlmasÑ önerilmektedir58.
3. ÜÛ ÜliÛkisi BakÍmÍndan Kanunun
VerdiÙi Yetkinin KullanÍlmasÍ
Þà K m.77 uyarÑnca, iàverenler iàyerlerinde ià saÜlÑÜÑ ve güvenliÜinin saÜlanmasÑ için gerekli her türlü önlemi almak ve denetlemekle; iàçiler de ià saÜlÑÜÑ ve güvenliÜi konusunda alÑnan her türlü önleme uymakla yükümlüdürler. Þà saÜ- lÑÜÑ ve güvenliÜine iliàkin yönetmeliklerde de iàverenin bu yükümlülükleri ayrÑntÑlÑ biçimde düzenlenmià bulunmaktadÑr. ÖrneÜin, PatlayÑ- cÑ OrtamlarÑn Tehlikelerinden ÇalÑàanlarÑn Ko- runmasÑ HakkÑnda Yönetmelik59 m.7 uyarÑnca
güvenliÜi için tehlikeli patlayÑcÑ ortam oluàma ihtimali olan yerlerde güvenli çalÑàma àartlarÑ- nÑ saÜlamak ve çalÑàma süresince uygun teknik yöntemlerle bu kÑsÑmlarÑ gözetim altÑnda tut- makla yükümlüdür. Yer AltÑ ve Yer Üstü Ma- den Þàletmelerinde SaÜlÑk ve Güvenlik ßartlarÑ YönetmeliÜi60 ek m.4.1.2, 8.7, 9.2 hükümleri ile
ià saÜlÑÜÑ ve güvenliÜi bakÑmÑndan yüksek riskli alanlarda içmek amacÑyla tütün mamulleri ile alev ve kÑvÑlcÑm çÑkarabilecek her türlü madde- yi taàÑmak ve bulundurmak yasaklanmÑàtÑr.
Öte yandan, bazÑ iàler ve iàçiler için iàve- renlerin iàçilerden saÜlÑk raporu istemek ve bu raporlarÑ saklamak zorunluluÜu bulunmaktadÑr. ÖrneÜin, AÜÑr ve Tehlikeli Þàler YönetmeliÜi61
m.5 uyarÑnca aÜÑr ve tehlikeli iàlerde çalÑàtÑrÑla- cak iàçilerin iàe giriàlerinde, bu iàlere elveriàli ve dayanÑklÑ olduklarÑnÑn hekim raporu ile be- lirlenmesi ve bu raporun belirli aralÑklarla tek- rarlanmasÑ zorunludur.
YukarÑda örnek mahiyetinde belirtilen ka- nun ve yönetmelik hükümlerinin tümünde iàçinin özel hayatÑna müdahaleyi gerektiren düzenlemeler yer almaktadÑr. BazÑ hükümler, iàçilerin gözetim altÑnda tutulmasÑnÑ, bazÑlarÑ ise verilerin toplanmasÑ ve saklanmasÑnÑ öngör- mektedir.
Þàverenin, bu düzenlemeler kapsamÑnda iàçi- nin özel hayatÑna müdahale niteliÜindeki iàlem ve eylemleri, TMK m.24/II uyarÑnca “kanunun verdiÜi yetkinin kullanÑlmasÑ” olarak deÜerlen- dirilecek ve hukuka uygun kabul edilecektir62.