Hava Kuvvetleri

1911’de temeli atılan havacılıkta Cumhuriyetin ilanından itibaren geliştirme çalışmalarına hız verilmiştir. 1923 yılında üç hava bölüğü, bir deniz hava bölüğü ve bir hava okulundan oluşan Hava Kuvvetleri Müfettişliğinin gücü 1926 yılına kadar gittikçe arttırılarak, hava bölüklerinin sayısı ona, deniz hava bölüklerinin sayısı ise üçe çıkarılmış ve bölükler, grup komutanlıkları ve hava istasyon komutanlıkları kuruluşunda idare edilmiştir.188 _{Gaziemir’de açılan Hava Okulunda pilot}

yetiştirilirken, diğer yandan da Fransa’ya pilotaj eğitimi için öğrenciler gönderilmiştir.189

Atatürk, 1 Kasım 1924 günü Meclis açış konuşmasında: “Yurt

savunmasından söz ederken askerî alanda önemli ve etkin bir nitelik taşıyan Hava Kuvvetlerine yüce Meclisin özellikle ilgisini ve dikkatini çekmek isterim.”190

sözleriyle havacılığın önemine değinmiştir. Bu doğrultuda çok geçmeden Türk Tayyare Cemiyeti kurulmuştur. Cemiyetin kuruluş amacı: Türkiye’de havacılık sanayisini kurmak; havacılığın askeri, ekonomik, sosyal ve siyasal önemini anlatmak; askeri, sivil, sportif ve turistik havacılığın gelişmesini sağlamak; bütün bunlar için gerekli araç ve gereci hazırlamak; personeli yetiştirmek ve uçan Türk gençliği oluşturmaktır.191

1925 yılında personel yetiştirilmesi gayesiyle açılan Eskişehir Tayyare Mektebi ve 1928’den itibaren kurulan diğer okullarda uzman personeller

188 _{https://www.hvkk.tsk.tr/Custom/Hvkk/79(Erişim Tarihi 27.01.2020).} 189 _{Hülya Şahin, a.g.m., s. 608.}

190 _{Osman Yalçın, “Türk Havacılık Tarihinde Bağış Uçakları ve Havacılık Sanayii Kurulmasına}

Tesirleri”, Gazi Akademik Bakış, C. 3, Sayı: 6, Ankara, 2010, s. 199.

191 _{https://www.thk.org.tr/thk_kurumsal/itemlist/category/156-tarih%C3%A7e(Erişim Tarihi}

hazırlanmıştır.192 _{1930 yılında Fransa ve İngiltere’ye gönderilen personele ek olarak,}

İtalya ve ABD’ye de eğitim için personel gönderilmiştir.193 _{1928’de Yeşilköy’de}

kurulan Hava Gedikli Küçük Zabit Makinist Mektebi 1931 yılından itibaren subaylara yönelik kurslar açmaya başlamış ve adı Yeşilköy Hava Makinist Okuluna dönüşmüştür. 1935’te Eskişehir’e taşınan okul, ertesi yıl Hava Okullar Komutanlığına bağlanmıştır.194 _{1937’de İstanbul Yıldız Sarayı’ndaki Harp}

Akademisi Komutanlığı içerisinde Hava Harp Akademisi Müdürlüğü kurularak eğitim kalitesi gitgide arttırılmıştır.195

Teşkilatlanma babında Hava Müfettişliği 1928 yılında kaldırılarak Millî Müdafaa Vekâletine bağlı Hava Müsteşarlığı kurulmuş ve Ankara’da faaliyetine başlamıştır. Müfettişlik, harekât ve eğitim yönünden Erkânı Harbiye-i Umumiye Riyasetine (Genelkurmay Başkanlığı), lojistik destek yönünden Hava Müsteşarlığına bağlanmıştır.196 _{Eskişehir’de bir uçak taburu kurulmuş, 1930'da çoğalan uçak}

bölükleri birleştirilerek üç tabur (1. Tabur Eskişehir, 2. Tabur Diyarbakır, 3. Tabur İzmir) hâlinde örgütlenmiştir. Ayrıca İzmir’de bir Deniz Uçak Taburu kurulurken bu sıralarda Yeşilköy’de bir Hava İrtibat Bölüğü vardır.197 _{1932 yılında taburlar alay}

teşkilatına dönüştürülerek Eskişehir’de 1’inci Tayyare Alayı, Diyarbakır’da 2’nci Tayyare Alayı ve İzmir’de 3’ncü Tayyare Alayı kurulmuştur.198 _{1935 yılında}

Ankara’da Türkkuşu Okulunu açan Atatürk, havacılıkta şimdiye kadar ki gelişmelerden memnun olduğunu ama bununla yetinmeyerek çalışmaları en ileri seviyeye götürebilmek adına tüm yurdun seferber olmasını istemiştir.199 _{Son olarak}

1937 yılında Kütahya’da 4’üncü Tayyare Alayı teşkil edilmiştir. 200

192 _{Perihan Kilimci, “1923-1938 Atatürk Döneminde Askeri Havacılığımız”, Yıldız Teknik}

Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2003, s. 105.

193 _{https://www.hvkk.tsk.tr/Custom/Hvkk/79(Erişim Tarihi 27.01.2020).}

194 _{Osman Yalçın, “Türk Hava Kuvvetleri Tarihinde Hava Okulu ve Harp Okuluna Geçiş Süreci”,}

Gazi Akademik Bakış, C. 9, Sayı: 17, Ankara, 2015, s. 239.

195 _{Sabit Çetin, a.g.t., s. 79.} 196 _{Resmi Gazete, 21.01.1928.} 197 _{Güngör Cebecioğlu, a.g.m., s. 332.} 198 _{Erdal Akkaya, a.g.t., s. 117.}

199 _{Hicret Hürkan Canbazoğlu, “Asker Gözü ile 27 Mayıs'a Doğru DP Devrinde Türk Silahlı}

Kuvvetleri”, y.y., Ankara, 2005, s. 92, 93.

Türkiye, elindeki tüm imkânları kullanmasına rağmen yurt içinde uçak üretiminde hızlı bir yol kat edememiştir. Avrupa’da ise 1930’lu yıllarda silahlanma yarışı iyice hızlanmıştır. Manzara karşısında Türkiye, boş durmayarak uçak alımına hız vermek mecburiyetinde kalmıştır. 1924-1932 arası 247 uçak satın almışken, 1933-1938 arası %50’lik artışla 376 tane uçak alınmış ve 1933’ten itibaren İngiltere ve Amerika Birleşik Devletleri’nden de uçak temin edilmeye başlanmıştır.201 _Satın

alma dışında; Türk Tayyare Cemiyeti, Vecihi Hürkuş,202 _{Nuri Demirağ,}203 _Selahattin

Reşit Bey,204 _{Kayseri Uçak Fabrikası, Eskişehir Tayyare Fabrikası gibi isimler-}

kuruluşlar Hava Kuvvetlerinin gelişmesi için ellerinden gelenleri yapmışlardır. Ayrıca iş adamı Vehbi Koç’tan Ödemiş’teki tütüncü halka kadar sivil kesimde bağışlarda bulunmuştur.205

Tüm bu müspet gelişmelerin yanında üzücü olaylarda yaşanıyordu. 1937 yılında Hava Kuvvetlerinde eğitimlere katılan M. Muhtar Bayan: “1937 Havacılar

50 kişi idik. Bu harp yıllarında teğmen ve üsteğmen rütbesinde olmak üzere on dokuz arkadaşım şehit oldu, ne muharebe ne harp yok; sadece eğitim ve tatbikatlar ve bu kısa sayılacak müddet içerisinde hiçbir arkadaşım yüzbaşı bile olmadan şehit oldular, çok üzücü bir olay.”206 _{sözleriyle insan zayiatının gerçekleşmesine tanık}

olmuştur. Kalifiye eleman ve nitelikli personel sorunu yaşayan Hava Kuvvetleri için şehit haberleri can sıkıcı oluyordu.

201 _{Perihan Kilimci, a.g.t., s. 129, 173.}

202 _{Vecihi Hürkuş’un çalışmaları hakkında detaylı bilgi edinmek için bkz.: Abdullah Nergiz,}

Türkiye’de Sivil Havacılığın Gelişimi ve THY, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat Tarihi Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2008, s. 55-60.

203 _{“Madem ki bir millet tayyaresiz yaşayamaz, öyleyse bu yaşama vasıtasını başkalarının lütfundan} beklememeliyiz. Ben bu uçakların fabrikasını yapmaya talibim” sözleriyle 1936’da özel girişimci

olarak Beşiktaş’ta Nuri Demirağ Fabrikası’nı kurmuş ve aynı yıl Divriği Gök Okulu’nun çalışmalarına başlamıştır. Osman Yalçın, “Mühürdarzade Nuri Bey’in (Demirağ) Hayatı ve Çalışmaları (1886-1957)”, Atatürk Yolu Dergisi, C. 11, Sayı: 44, Ankara, 2009, s. 752, 753; Ayrıca hem savaş uçağı hem de yolcu uçağı olarak kullanılabilecek Nu. D. 38 isimli, altı kişilik ve çift motorlu bir uçak üretmiştir. Kadir Şeker, a.g.m., s. 133.

204 _{Fransa’da aldığı eğitim sonrası “MMV 1” tipindeki ilk milli tayyareyi Eskişehir’de üretmiştir.}

Erdal Akkaya, a.g.t., s. 117.

205 _{Osman Yalçın, Türk Havacılık Tarihinde Bağış Uçakları ve Havacılık Sanayii Kurulmasına}

Tesirleri, s. 201, 202.

206 _{Türk Subaylarının İkinci Dünya Harbi Hatıraları, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 1999, s.}