Hırvatistan-Türkiye Ekonomik İlişkileri

Hırvatistan ve Türkiye arasındaki ticari ve ekonomik ilişkiler, ülkenin etkin biçimde işleyen bir pazar ekonomisine sahip olmasına ve iki ülke arasındaki 1 Temmuz 2003 tarihinde yürürlüğe giren Serbest Ticaret Anlaşmasına rağmen yeterli düzeyde değildir. İki ülke arasında 13 Mart 2002 tarihinde imzalanan ve 1 Temmuz 2003 tarihinde yürürlüğe giren Serbest Ticaret Anlaşması’nın (STA) ikili ticari ilişkilere olumlu biçimde yansıdığı gözlenmeye başlamıştır. İki ülke ticaret hacmi 2003’ten itibaren düzenli artış eğilimi göstermiştir. STA’nın yürürlüğe girmesinden sonra ticaret hacminde meydana gelen yüksek orandaki artışlar iki ülke ticaretinin potansiyelinin önemli ölçüde gerisinde olduğunun önemli bir göstergesidir.¹⁰³ Hırvatistan ve Türkiye arasındaki ekonomik anlaşmalar ve imza tarihleri aşağıdaki tabloda görülmektedir.

Tablo-1.21. Hırvatistan-Türkiye Arasındaki Ekonomik Anlaşmalar

Kaynak: DTM, Dış Ticaret Müsteşarlığı, Hırvatistan Ülke Profili, Ankara-2006, s.3.

Hırvatistan ve Türkiye arasında imzalanan Serbest Ticaret Anlaşması uyarınca Türkiye, Hırvatistan menşeli tüm sanayi ürünlerine uygulanan gümrük vergilerini anlaşmanın yürürlüğe girdiği tarihte kaldırmıştır. Hırvatistan ise, Türkiye menşeli sanayi ürünlerine uyguladığı gümrük vergilerini, üç liste temelinde

103 İGEME, İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, Hırvatistan Yerinde Pazar Araştırması, a.g.e, s.33.

ANLAŞMA İMZA TARİHİ RESMİ GAZETE

TARİH/NO Uluslararası Karayolu

Taşımacılığı Anlaşması 02.05.1994 09.01.1998-23225

Ticaret ve Ekonomik İşbirliği

Anlaşması 12.02.1996 09.05.1996-22631

Yatırımların Karşılıklı Teşviki

ve Korunması Anlaşması 12.02.1996 11.04.1998-23310

Çifte Vergilendirmenin

Önlenmesi Anlaşması 23.09.1997 10.05.2000-24045

Hırvatistan’ın altyapısının geliştirilmesi hususunda işbirliği protokolü

14.05.1999

-Serbest Ticaret Anlaşması 13.03.2002 27.05.2003-25120

belirlenen ürün grupları itibarı ile 2004, 2005, 2006 ve 2007 yıllarına kadar aşamalı olarak sıfırlamayı kabul etmiştir. Bu listeler dışında kalan ürünlerdeki vergiler anlaşmanın yürürlüğe girmesiyle birlikte kaldırılmıştır.

Türkiye’nin ülkeye ihracatı STA’nın yürürlüğe girdiği 2003 yılından itibaren düzenli artış göstermeye başlamıştır. Ülkeye ihracatımız 2003 yılında 85,6 milyon $ düzeyinde iken 2004’te %38 artarak 118,1 milyon $’a yükselmiştir. 2005 ve 2006 yıllarında ise ülkeye ihracatımız sırası ile %42,3 ve %27,3 oranlarında artarak 168 milyon $ ve 214 milyon $ seviyelerine ulaşmıştır. Türkiye’nin Hırvatistan’dan ithalatı ise ihracat ile karşılaştırıldığında oldukça düşük düzeyde olup, yılda yıla dalgalı bir artış eğilimi göstermektedir. STA’nın yürürlüğe girdiği 2003 yılında ithalatımız 16,7 milyon $ düzeyinde iken, 2004 yılında yaklaşık %111 artışla 35,2 milyon $’a yükselmiştir. Ülkeden ithalatımızdaki artış eğilimi 2005’te de devam etmiştir. 2005 yılı ithalatı 2004’e göre %143 artarak 85,5 milyon $ düzeyinde gerçekleşmiştir.¹⁰⁴ Türkiye ve Hırvatistan arasında gerçekleşen dış ticarete ait veriler aşağıdaki tabloda görülmektedir.

Tablo-1.22. Türkiye-Hırvatistan Dış Ticaret Verileri

Kaynak: TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı “Ülkelere Göre Dış Ticaret-Türkiye-Hırvatistan”, Ankara-2008, Rapor Tarihi:22.01.2008

Türkiye’nin Hırvatistan’a ihracatında 2006 yılında mineral yakıtlar, mineral yağlar ve müstahzarları; motorlu kara taşıtları; elektriksiz-elektrikli makine ve cihazlar, aksam ve parçaları; demir veya çelikten eşyalar; örme giyim eşyası ve

104 İGEME, İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, Hırvatistan Yerinde Pazar Araştırması, a.g.e, s.33.

2001 2002 2003 2004 2005

İhracat ($) 30.111.603 42.872.854 85.597.625 118.060.292 167.991.111 İthalat ($) 17.330.430 9.387.634 16.697.034 35.229.294 85.569.053 Dış Ticaret

Dengesi ($) 12.781.173 33.485.220 68.900.591 82.830.998 82.422.058 İhracat

Değişim (%) 27,7 42,4 99,7 37,9 42,3

İthalat

Değişim (%) -31,7 -45,8 77,9 111 142,9

aksesuarları; kakao ve kakao müstahzarları; örülmemiş giyim eşyası ve aksesuarları;

yenilen meyveler, kabuklu yemişler; plastik ve plastikten mamul eşyalar başlıca payı almıştır. Türkiye’nin Hırvatistan’dan ithalatında 2006 yılında gübreler; elektrikli-elektriksiz makine ve cihazlar, aksam ve parçaları; plastik ve plastikten mamul eşyalar; demir ve çelik, alüminyum ve alüminyum eşyalar; kağıt ve karton; kağıt hamurundan, kağıt ve kartondan eşyalar; örme giyim eşyası ve aksesuarları;

örülmemiş giyim eşyası ve aksesuarları ve gemiler, suda yüzen taşıt ve araçlar gibi ürün grupları en önemli paya sahip olmuştur.¹⁰⁵

Hırvatistan, Türkiye’nin toplam tarım ve gıda sanayi ürünleri ihracatında 52., ithalatında ise 107. sıradadır. Türkiye’nin Hırvatistan’a 25,5 milyon Dolar düzeyindeki tarım ve gıda sanayi ürünleri ihracatı, Hırvatistan’ın bu ürünlerde toplam ithalatının %0,12’sini oluşturmaktadır. 2006 yılı itibarı ile 25,8 milyon $ tutarında olan Türkiye-Hırvatistan tarım ve gıda sanayi ürünleri ticareti iki ülke arasındaki toplam ticaretin %9,4’ünü oluşturmaktadır.

Türkiye’nin Hırvatistan’a ihracatı sürekli artış seyri izlemektedir. 2006 yılı itibarı ile ülkeye ihracat, 25,5 milyon Dolara ulaşmıştır. Küçük nüfusuna rağmen önemli ithalat potansiyeli olan ve Batı Avrupalı firmaların ilgisini önemli ölçüde çeken Hırvatistan’ın dış ticaretimizdeki yeri coğrafi yakınlık avantajına rağmen sınırlı düzeyde kalmıştır. Ülkeden ithalat ise dalgalı bir seyir izlemektedir. 2006 yılında ülkeden gerçekleştirilen ithalat, yalnızca 355,4 bin ABD Doları olmuştur.

Türkiye-Hırvatistan tarım ve gıda sanayi ürünleri ticareti iki ülke arasındaki toplam dış ticaretin 2006 yılı itibarı ile %9,4’ünü oluşturmaktadır. İki ülke tarım ve gıda sanayi ürünleri ticaretinde toplam ticarette olduğu gibi ülkemiz lehine fazla söz konusudur.¹⁰⁶

Türkiye Hırvatistan’a 2005 yılında toplam 20 milyon Dolarlık otomotiv ana ve yan sanayi ürünleri ihraç etmiştir. 2006 yılı ihracatımız ise 2005 yılına göre %31 oranında artarak 29 milyon Dolar olmuştur. 2006 yılı oto ana sanayi ihracatımızın yaklaşık 16 milyon Doları otomobiller, 7 milyon Doları toplu taşım araçları, yaklaşık

105 İGEME, İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, Hırvatistan Yerinde Pazar Araştırması, a.g.e, s.33-35.

106 İGEME, İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, Hırvatistan Yerinde Pazar Araştırması, a.g.e, s.95.

4 milyon Doları kamyon ve kamyonet ihracatından oluşmaktadır. Türkiye’nin Hırvatistan’nın 2005 yılı otomotiv ana ve yan sanayi ithalatı içindeki payı %1’dir.

Otomotiv yan sanayi ihracatımız yalnızca 2.4 milyon Dolar civarındadır.

Otomotiv yan sanayi ihracatımızın %23’ünü araç dış lastikleri oluşturmaktadır. Diğer ihraç edilen başlıca yan sanayi ürünleri sırası ile kara taşıtları için diğer aksam-parçalar, tarım, orman taşıtları için diğer dış lastikler, otobüs-kamyon dış lastiği, dizel motorlar için aksam ve parçalar, kara taşıtları için radyatörler, kara taşıtları tekerlekleri için aksam, parça ve aksesuarlar, motorlu taşıtlarda kullanılan oturmaya mahsus mobilyalar, kara taşıtları için frenler, servo frenleri vb., diğer aydınlatma ve gözle görülebilen işaret cihazları, içten yanmalı motorların elektrikli hareket tertibat aksamı ve içten yanmalı motorlar için yağ-yakıt filtreleridir.¹⁰⁷

Hırvatistan Merkez Bankası verilerine göre Hırvatistan’ın Türkiye’deki toplam doğrudan yatırım tutarı 1993-2006 dönemi itibarı ile 3,2 milyon Avro tutarındadır. Türkiye’nin Hırvatistan’daki doğrudan yatırım tutarı çok düşük düzeyde olup, 1993-2006 dönemi itibarı ile 6,5 milyon Avro’nun altında olması nedeni ile Hırvatistan Merkez Bankası istatistiklerinde diğer ülkeler kategorisinde değerlendirilmiştir.¹⁰⁸