Girişimciliği Etkileyen Çevresel Faktörler

Girişimci bireyler içinde yaşadıkları sosyo-ekonomik ortamın bir ürünü olarak bilinmektedirler. Girişimcilik, kişinin şahsi yetenekleri ve eğitimiyle ilgiliyse de bunların dışında örgüt kültürü ve çevresel faktörler, girişimcinin davranış ve

90

kararlarını etkilemektedir. Girişimciliği etkileyen faktörler; genel ülke alt yapısı ve girişimcilik alt yapısı şeklinde açıklanabilir (Marangoz, 2017: 64).

3.9.1. Genel Ülke Altyapısı

Altyapı faktörünün kapsamı çok geniş olmakla birlikte, içerisinde birçok unsur bulunmaktadır. Maddi ve manevi değerler, toplumun moral değerleri, haberleşme araçları, ulaşım, dağıtım, kamu güvenliği, yasa ve mahkemeler, eğitim sistemi ve sağlık vs. alanlarda iyi bir altyapıya sahip olunması, ekonomik hayatın sağlıklı işleyişi ve toplumun başarısı girişimciliğe olan ilginin artması açısından önem arz etmektedir (Döm, 2008: 46).

Bir ülkenin girişimciliğe etki eden makro düzeydeki özellikleri, iki ana başlık altında incelenmektedir (TÜSİAD, 2002: 49; Yeşilay, 2006: 113-116; Marangoz, 2017: 64; Müftüoğlu ve Durukan, 2004: 20):

Ekonomik Altyapı

Bir girişimcinin vereceği yatırım kararlarını, izleyeceği stratejilerini ve gelişimini içinde bulunduğu ekonomik atmosfer etkilemektedir Bu sebeple istikrarlı ekonomik ortam ve gelişmiş rekabet ortamı girişimciliği destekleyen unsurlardır. Girişimciliğin gerçekleşmesi için fırsatların olması gerekmektedir. Bunun sonucunda ise fırsatlar hem yatırım isteği oluşturacak hem de risk almayı ödüllendirecektir. Ekonomi ortamının ölçülmesi için temel ekonomik performans göstergeleri kullanılmaktadır. Gayri safi milli hâsıla, ekonomik büyüme, ihracat ve ithalat oranları (dış dünyaya açıklık), istihdam, kamu üretiminin toplam üretim içindeki oranı, firma büyüklükleri, sektör yapısı, rekabet gücü, kamu açıkları, enflasyon, faiz, vergi gelirleri ve gelir dağılımı bu göstergelerden bazıları olarak ifade edilebilir.

Teknolojik Altyapı

Girişimcilerin ortaya çıkarılmış yenilikleri ve buluşları ticari ürünlere dönüştürebilmeleri veya bizzat şahsi olarak yenilik oluşturabilmeleri bakımından ülkenin sahip olduğu teknolojik alt yapı önem arz etmektedir. Ar-Ge faaliyetleri teknoloji üretimini sağlayan faktörlerin başında gelmekte bunun yanı sıra Ar-Ge’ye

91

ayrılan kaynaklar ve insan gücü ülkenin ortaya koyabileceği bilimsel çalışmalar için önemli bir ölçüt olmaktadır. Temelde insan gereksinimlerini gidermek, yaşam koşullarını kolaylaştırmak gibi işlevleri yerine getiren teknolojik gelişim, bunların yanı sıra aile yapısındaki değişime ivme kazandırmak gibi bir etkiye de sahiptir. Ayrıca çalışma koşullarını yenilerken, bireylerin içinde çalıştıkları fiziksel ve ekonomik koşulları etkiler, iş süreçleri oluşturur ve bu kaynakları bir araya toplar.

3.9.2. Girişimcilik Altyapısı

Ülke altyapısı genel olarak girişimci bireylerin bulunduğu ortamlara ait bilgileri kapsarken, girişimcilik altyapısını meydana getiren faktörler ise girişimciyi ve girişimi etkileyecek olan etmenleri kapsamaktadır. Girişimcilik altyapısı şu şekilde incelenmektedir (TÜSİAD, 2002: 49-52; Akkan ve Süygün, 2016: 40; Özdemir ve Mazgal, 2012: 94; Güney, 2008: 223-224; Marangoz, 2017: 65-67; Döm, 2008: 48):

İnsan Kaynakları

İnsan gücü, girişimciliğin ana faktörüdür. Bir ülkede yaşamakta olan halkın demografik yapısı yani nüfusunun yapısal özellikleri o ülkenin girişimci potansiyeli üzerine bilgi vermektedir. Demografik yapının yanı sıra istihdam yapısı ile eğitim seviyesi de girişimciliği etkilemektedir. İstihdamın sektörlere göre dağılımı, işsizlik oranı, kadın ve erkek istihdam oranları işgücünün özelliklerini yansıtmaktadır. Eğitim seviyesi ise girişimciliği teşvik ederek girişimci kültürün altyapısını sağlamaktadır. Bunun yanında girişimcilerin işletmelerini kurdukları zaman gereksinim duydukları yönetim yetkinlikleri ve kabiliyetleri geliştirmektedir.

Finans

Finansal perspektiften bakıldığında, girişimcilerin ekonomik geri dönüşler sağlamak amacıyla fırsatları elde etmeye ve kıt kaynaklar için rekabet etmeye gereksinimleri bulunmaktadır. Bu sebeple girişimcilerin en çok ihtiyacı olduğu girdilerin başında finansman gelmektedir. Dolayısıyla sermaye piyasalarının mevcut olması girişimciliği özendirici bir etmendir. Kısıtlı finansal imkânlara sahip küçük işletmelerin büyümesindeki ve potansiyel yatırım imkânlarını gerçekleştirmesindeki

92

en büyük engellerden biri de finansal piyasalardan yararlanma imkânlarının da az olmasıdır.

Girişimciler finansmanlarını aile bireyleri, tanıdıklar, banka, devlet, sermaye piyasaları, varlıklı bireyler ve iş ilişkisinde beraber çalışılan firmalar vb. kaynaklar gibi farklı alternatiflerle sağlamaya çalışmaktadırlar. Ayrıca bu geleneksel finansman kaynakları haricinde risk sermaye şirketlerinden de finansman sağlamada yararlanılmaktadır. Risk sermaye şirketleri, teknolojik yenilikler yapan girişimcilerin finansman sorunlarını çözmektedir. Bunun yanı sıra, limited ortaklık olarak kurulan ve kendilerine müracaatta bulunan fikir veya proje sahibi firmalara öz sermaye karşısında finansman temin eden şirketlerdir.

Yasal, Siyasal ve İdari Faktörler

Bir ülkede girişimciliğin gelişip gelişmemesine etki eden etmenler yasal, siyasal ve idari ortam ile koşullardır. Ülkede girişimcilik karşısında, bir fikri oluşum ya da şüphe bulunmakta ise bu durum yasalara, idari kararlara ve siyasal arenaya da taşınacaktır. Bu durum ise yeni şirket kuruluşlarının azalmasına neden olacaktır. Yasal düzenlemelerin, ekonomi politikalarının ve bürokratik mekanizmanın girişimciliği özendirdiği platformlarda girişimcilik daha rahat yayılarak gelişme gösterebilecektir.

Sosyal, Kültürel ve Politik Altyapı

Yazılı olan yasal düzenlemeler gibi, yazılı olmayan fakat şirketlerin, örgütlerin ve insanların davranışlarına etki eden, ülkelere özgü toplumsal, politik, ekonomik ve ahlaki boyutları olan alt yapılar da girişimcilik için önem arz etmektedir. Yani, girişimciliğin meydana gelmesi ekonomik ve teknolojik olduğu kadar değerler, davranışlar ve kurumsal yapıların da tesiri altındadır. Bir tür düşünme, muhakeme ve davranış şeklini ifade eden girişimcilik, bir ülkede gelişim gösterebilmesi için sosyal kabul görmesi gerekmektedir. Toplumda girişimci özelliklerinin genel kabul görmesi, girişimci değerlerin ve davranışların tasdik edilmesi ile özendirilmesi sayesinde girişimcilik yaygın duruma gelebilir. Risk

93

almanın mükâfatlandırılmadığı toplumlarda risk alma davranışında bulunanların sayısı az olacaktır.

Girişimcilik Teşvikleri ve Destek Mekanizmaları

Demografik ve kültürel yapı gibi farklılıkların bulunduğu ülkeler arasında, ulusal ya da bölgesel düzeyde uygulanan girişimci teşvikleri ile yaratılan programlar sayesinde oluşan farklılıklar da görülmektedir. Hem ulusal hem de bölge düzeyinde olan uygulama destek programları, ülkede bulunan girişimci sayısını yükseltmekte ve işletme kuruluşlarında girişimcilere destek olmaktadır. Bu programların etkin olduğu ülkelerin girişimcilik altyapılarını güçlendirerek atılım yaptıkları ve girişim hareketlerini arttırdıkları görülmektedir.

Mali Çevre

Bir ülkede bulunan mali çevre de girişimciliği etkileyen etkenlerdendir. Hükümetler tarafından uygulanmakta olan maliye politikaları girişimciliği ciddi olarak etkilemektedir. Bir ülkede girişimcilik açısından uygun bir mali çevre oluşturulamaması milli gelirden Ar-Ge harcamalarına ayrılacak payı azaltmakta ve yeni alınmış patentlerin sayısını düşürmektedir. Bunun yanı sıra bilim adamı, teknisyen ve mühendis olarak eğitim gören öğrencilerin sayısında bir düşüş ortaya çıkmaktadır. Girişimcilik için uygun bir mali ortamın oluşturulması sistemli ve istikrarlı maliye politikalarına bağlıdır.

Din

Din, toplumun kültürünü oluşturan en önemli etkenlerden birisi olmakla birlikte, toplumun iktisadi hayatı üzerinde oluşturduğu etkisi hep tartışılan bir konu olmuştur. Günlük hayatta var olan dini telkinler insanın hayata karşı görüşüne ve davranış şekline etki etmektedir. Bu etkinin olumlu veya olumsuz olması dini hükümlerin içeriğine göre farklılık göstermektedir. Dinsel değerlerin girişimci davranışlara sebep olduğunu ifade eden ilk bilim adamlarından biri Max Weber’dir. Weber, toplumsal düzeyde girişimcilik faaliyetlerindeki farklılıkların kültürel ve dinsel etkenlerle ve bunun yanı sıra bir toplumun protestan iş ahlakını benimsemesi ile açıklanabileceğini ileri sürmüştür.

94

3.10. Türkiye’de Girişimciliğe Mali Destek Sağlayan Kurum ve Kuruluşlar