166Cümle metni şu şekildedir: “Dava sonunda, kararla tarifeye dayanılarak karşı tarafa yüklenecek vekâlet ücreti avukata aittir.”
167Avukatın, yargılama gideri olan avukatlık ücretine, hukukî yardım sunması sebebiyle değil kanundan doğduğu
için hak kazandığı yönünde bkz. Ağar/Eller, s.414. Bir işverene bağlı olarak avukatlık mesleğini yürüten avukatlar bakımından da aynı yönde bkz. Aslan, s.277.
168Bu konuda bkz. Ağar/Eller, s.403; Aslan, s.277; Biyan, s.252.
169Zira bir ücretin katma değer vergisi bakımından vergilendirilebilmesi için bu ücrete, 3065 sayılı Katma Değer
Vergisi Kanunu’nun 1’inci maddesinde düzenlenen işlemlerin sonucunda hak kazanılması gerekmektedir. Yargılama gideri olan avukatlık ücretine, Avukatlık Kanunu’nun 164’üncü maddesinin 5’inci fıkrasının 1’inci cümlesi uyarınca hak kazanılmaktadır. Buna göre, bu ücrete, Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 1’inci maddesinde düzenlenen işlemlerin karşılığı olarak hak kazanılmadığı için, bu ücret, katma değer vergisi bakımından vergilendirilemez. Aynı yönde bkz. İstanbul 11’inci Vergi Mahkemesi’nin 14.05.2012 tarih ve 2011/1275 esas 2012/1046 karar sayılı kararı (Kumkale, Rüknettin, Avukatlar İçin Vergi Rehberi, 7. Baskı, 2017 Ankara, s.65 vd.). Yargılama gideri olan avukatlık ücretinin Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 1’inci maddesinin 1’inci fıkrasının 3’üncü bendi uyarınca, bir mal teslimi veya hizmet ifasının karşılığı olmadığı yönünde bkz. Ağar/Eller, s.414 vd.; Aslan, s.278; Kumkale, s.64. Ayrıca bkz. KDVGUT m.I/B-4. Aksi yönde bkz. Türkay, s.323 ilâ 331. Yargılama gideri olan avukatlık ücretinin katma değer vergisi bakımından vergilendirileceğine ilişkin bir Danıştay kararı için bkz. Dan.9.D, 26.10.2015, 7625/11496 (Kumkale, s.68-69).
170Avukatların Gelir Vergisi Kanunu’nun 66’ncı maddesi uyarınca serbest meslek erbabı oldukları yönünde bkz.
Kumkale, s.17.
171Serbest meslek faaliyetinin unsurlarına ilişkin olarak bkz. Gücin Şahin, Mualla, Serbest Meslek
Kazançlarında Vergilendirme ve Yenilikler, TBBD, S.52, 2004, s.234 vd.
172Serbest meslek kazancı, her türlü serbest meslek faaliyetinden doğan kazanç olarak ifade edilmektedir. Bu
konuda bkz. GVK m.65/1.
173Bu konuda bkz. Biyan, s.253. Ağar/Eller, yargılama gideri olan avukatlık ücretinin avukat bakımından gelir
kalemi olarak nitelendirilebileceğini; ancak, bu ücretin, serbest meslek kazancı olarak nitelendirilemeyeceğini ifade etmektedir. Bu konuda bkz. Ağar/Eller, s.419. Aynı yönde bkz. Doğrusöz, s.3. Aslan, avukatlık mesleğini serbest meslek olarak icra eden avukatlar ile bu mesleği bir işverene bağlı olarak icra eden avukatlar bakımından bir ayrım yapmış ve avukatlığı, serbest meslek faaliyeti şeklinde yürüten avukatlar bakımından, yargılama gideri olan avukatlık ücretini, serbest meslek kazancı olarak; bir işverene bağlı olarak icra eden avukatlar bakımından ise yargılama gideri olan avukatlık ücretinin ücret olarak değerlendirilemeyeceğini ifade etmektedir. Bu konuda bkz. Aslan, s.277. Aynı yönde bkz. Türkay, s.327.
174Bu konuda bkz. Aslan, s.277 ilâ 279. Aynı yönde bkz. Kartal, s.296. Aksi yönde bkz. Doğrusöz, s.4;
54
Yargılama gideri olan avukatlık ücreti, Avukatlık Kanunu’nun 168’inci maddesi
uyarınca hazırlanan tarifeye göre tespit edilir. Bu sebeple, yargılama gideri olan avukatlık
ücreti bakımından tarife pek çok açıdan çok önemlidir. Bu önemi sebebiyle, çalışmamızın bu
başlığı altında, öncelikle, genel olarak, tarifenin amacı hakkında açıklamalar yapılacaktır.
Çalışmamızın bu başlığından sonraki başlıkları altında, tarifenin, hazırlanması; yürürlüğe
girmesi; zaman bakımından uygulanması ve hukukî niteliğine ilişkin açıklamalar yapılacaktır.
Daha sonra ise tarifede esas alınan maktu ücret-nisbî ücret ayrımının esaslarına ilişkin
açıklamalar yapılacaktır.
Tarifenin amacı, genel olarak, yurdun farklı yerlerinde avukatlık yapan avukatların
avukatlık sözleşmesinden doğan asgarî avukatlık ücretleri bakımından, yurdun her bir yanında
yeknesak olarak uygulanacak avukatlık ücreti tutarları veya oranları belirlenerek, aynı yerdeki
avukatlar arasındaki haksız rekabetin
175ve bir yerde avukatlık yapılmasının diğer yerlere göre
daha cazip hâle gelmesinin önlenmek istenmesidir
176. Zira İstanbul gibi, avukatlık yapabilmek
bakımından çok fazla tutarlarda masraf yapılması gereken bir yer ile nispeten daha az
tutarlarda masraf yapılması gereken bir yerde avukatlık yapan bir kimsenin yapmış olduğu
harcamalarının tutarı aynı değildir. En başta, avukatlık faaliyeti, mutlaka bir büro nezaretinde
yapılması gerektiği için, büro için yapılan harcamalar aynı değildir. Yine, avukatlık
yapılabilmesi için büyükşehirlerde yol ve uzun süren yolculuklar sebebiyle de yemek,
harcama yapılmasını gerektirirken, aynı harcamalar küçük şehirlerde yapılmaz veya daha
makûl olarak yapılır
177.
Tarifenin bu amacı dışında birtakım başka amaçları daha bulunmaktadır: Şöyle ki;
İlk olarak, tarife, iş sahibi açısından işin teklif edilmesi; avukat açısından işin kabul
edilmesi bakımından, avukatlık sözleşmesinden doğan avukatlık ücretinin asgarî tutarının
veya oranının önceden ilan edilmesi sebebiyle, bu konuda, avukatlık sözleşmesinin
175Tarifenin amacı, avukatlar arasındaki rekabeti önlemek olmayıp, haksız rekabeti önlemektir. Avukatlar
arasında rekabetin değil, haksız rekabetin yasak olduğuna ilişkin olarak bkz. Papakçı, Avukatlar Açısından İşbirliği Olanakları (İşbirliği Olanakları), Prof. Dr. Rona Serozan’a Armağan, C.II, 2010 İstanbul, s.1489, dn.26. Tarifeninrekabet hukuku açısından değerlendirilmesine ilişkin olarak bkz. Papakçı, Acun/Holm-Hadulla, Moritz, Avrupa ve Türk Hukuku’nda Avukatlık Asgari Ücret Tarifelerinin Rekabet Hukuku Açısından Değerlendirilmesi, Prof. Dr. Yavuz Alangoya İçin Armağan, 2007 İstanbul, s.897 vd.
176Selçuk, s.45.
177Büyük şehirlerde avukatlık yapan avukatlar ile nispeten daha küçük şehirlerde avukatlık yapan avukatların
avukatlık sözleşmesinden doğan avukatlık ücretleri arasındaki fark, büyük ölçüde, avukatlık sözleşmelerinde kararlaştırılan avukatlık ücreti tutarları veya oranları ile giderilmektedir. Zira küçük şehirlerde avukatlar ile iş sahipleri arasında avukatlık sözleşmesi ile kararlaştırılan avukatlık ücretleri, büyük şehirlere göre daha cüzî tutarlarda veya oranlarda olmaktadır.
55
taraflarının henüz avukatlık sözleşmesi kurulmadan önce ücret bakımından bir öngörüye sahip
olmalarını ve avukatlık sözleşmesini bu öngörüye göre kurmalarını amaçlamaktadır
178.
İkinci olarak, tarife, yargılama gideri olan avukatlık ücretinin tutarı veya oranı tarifeye
göre belirleneceğinden, dava açmak konusundakararlı olmayan iş sahiplerinin, dava açmadan
önce, kural olarak, dava açılır ve aleyhe bir sonuçla karşılaşılırsa yargılama gideri olarak
ödemek zorunda kalacakları yargılama gideri olan avukatlık ücreti tutarı veya oranı
konusunda bilgilenmelerini ve dava açmak bakımından buna göre birdeğerlendirme
yapmalarını amaçlamaktadır
179.
Üçüncü olarak, tarife, hem avukatlık sözleşmesiyle kararlaştırılan avukatlık ücreti hem
de yargılama gideri olan avukatlık ücreti bakımından emredici hükümleriçerdiği için, gerek
avukatlık sözleşmesinden doğanavukatlık ücreti bakımından tarafların, gerek Avukatlık
Kanunu’nun 164’üncü maddesinin 4’üncü fıkrası uyarınca hâkim tarafından belirlenecek
avukatlık sözleşmesinden doğan avukatlık ücretinin gerekse yargılama gideri olan avukatlık
ücretine hükmedecek mahkemenin, asgarî tutarlardan daha az tutarlarda veya oranlardan daha
aşağı oranlarda avukatlık ücreti belirleyebilmesini yasaklayarak; bu sayede, avukatların
avukatlık ücreti bakımından asgarî olarak tatmin edilmelerini
180amaçlamaktadır
181.
Bugüne kadarki
182bütün tarifeler bakımından tarifenin amacı olarak geçerli olacak
şekilde yukarıda ifade olunan hususlar dışında, 30.12.2017 tarihli 30286 sayılı Resmî
178Tarifenin avukatlık ücretinin kararlaştırılması konusunda taraflara hareket alanı sağladığı yönünde bkz.
Gottwald, s.14.
179Tarife, iş sahipleri bakımından, yargılama sonucunda aleyhlerine karar verilmesi durumunda ödenmesi
gereken asgarî yargılama gideri olan avukatlık ücretini göstermesi sebebiyle gereksiz yere dava açılmasını önlemektedir. Aynı yönde bkz. Loos, s.3.
180Eskiden beri, tarifede belirtilen tutarların veya oranların çok düşük olduğunun ileri sürüldüğüne ilişkin olarak
bkz. İnal, Turgut, Savunmanın Arka Penceresi, ABD, S.3, 1982, s.337. Papakçı, ülkemizdeki avukatlık ücretlerini Avrupa Birliği üyesi ülkelerdeki avukatlık ücretleri ile istatistikî olarak karşılaştırarak, ülkemizin Avrupa Birliği üyesi ülkelerin ortalamasından az da olsa geride olduğunu ifade etmektedir. Bu konuda bkz.
Papakçı, s.268. Papakçı, tarifede avukatlık ücreti tutarlarının makûl bir seviyeye çıkarılması konusunda
düzenleme yapılmasının hukuk devleti olmanın gereği olduğunu; ancak, yapılacak düzenlemelerin geçici çözümler olacağını; asıl olanın, avukatların daha fazla hizmet vermesi imkânına erişmesi, zorunlu avukatlık sistemine geçilmesi, avukatların göstermelik olarak değilde gerçekten ortaklıklar kurabilmesi, avukatlara vergisel kolaylık getirilmesi ve mahkemelerin soyut kavramlara dayanarak avukatlık ücretlerine müdahalesinin engellenmesi yönünde düzenlemeler yapılaması olduğunu; ancak bu sayede kalıcı çözümlere ulaşılabileceğini ifade etmektedir. Bu konuda bkz. Papakçı, s.172-173.
181Papakçı, tarifenin bir amacının da, avukatların meslektaşları olan savcı ve hâkimlerle eşit veya eşite yakın bir
gelir düzeyine ulaşılabilmesini sağlamak olduğunu ifade etmektedir. Bu konuda bkz. Papakçı, s.168 ilâ 173. Yine, Papakçı, kendisi eleştirmekle birlikte, tarifenin, avukatlık mesleğinin kalitesini arttırmak amacının da olduğunu ifade etmektedir. Bu konuda bkz. Papakçı, s.173-174. Avukatlık mesleğinin bağımsız olarak yapılması gerektiği; bu bağımsızlığın tarife sayesinde sağlanan ekonomik bağımsızlıkla da ilgili olması bakımından ayrıca bkz. Şenol, Talay, Bağımsız Avukatlık, TBBD, S.54, 2004, s.281. Benzer yönde bkz. Aydın, s.66.
1821875 yılından bugüne kadar düzenlenmiş olan bütün tarifeler için bkz.