Davanın açılmamış sayılması, tasarruf ilkesi gereğince (HMK m.24) davanın sahibi
olan tarafların davayı isteyerek veya istemeyerek takip etmemeleri üzerine, mahkemenin,
davanın esastan çözülmeksizin yargılamanın sonlandırılmasına ilişkin olarak verdiği nihaî bir
kararıdır.
Davanın açılmamış sayılmasına, dosyanın işlemden kaldırılmasına karar verilmesinin
akabinde taraflarca yerine getirilmesi gereken birtakım yüklerin yerine getirilmemesi üzerine
433Bu süre, üç aydır. Bu konuda bkz. HMK m.150/4.
434Yazılı yargılama usûlüne tâbi bir davaya ilişkin dosya, ikiden fazla; basit yargılama usûlüne tâbi bir davaya
ilişkin dosya ise birden fazla defa yenilenemez. Aksi hâlde, dosyanın işlemden kaldırılmasına değil; davanın açılmamış sayılmasına karar verilir. Bu konuda bkz. HMK m.150/6 ve 320/4.
435Mahkeme tarafından ne zaman davanın açılmamış sayılmasına karar verilirse verilsin, dava, davanın
açılmamış sayılmasına karar verilmesi koşullarının oluştuğu tarihte açılmamış sayılır.
436Özekes, Pekcanıtez Usûl, C.II, s.1473-1474.
437Fıkra metni şu şekildedir: “Davanın açılmamış sayılmasına karar verilen hâllerde yargılama giderleri davacıya yükletilir.”
438Fıkra metni şu şekildedir: “ … davanın açılmamış sayılmasına ön inceleme tutanağı imzalanıncaya kadar karar verilmesi durumunda Tarifede yazılı ücretin yarısına, ön inceleme tutanağı imzalandıktan sonra karar verilmesi durumunda tamamına hükmolunur. Şu kadar ki, davanın görüldüğü mahkemeye göre hükmolunacak avukatlık ücreti, Tarifenin ikinci kısmının ikinci bölümünde yazılı miktarları geçemez.”
127
karar verilebileceği gibi, dosyanın işlemden kaldırılmasına karar verilmeden, bazı hâllerin
gerçekleşmesi durumunda da karar verilebilir: Buna göre;
Dosyanın işlemden kaldırılmasına karar verilmesinin ardından, davanın açılmamış
sayılmasına karar verilen en yaygın hâl, Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 150’nci
maddesinin 5’inci fıkrası uyarınca, mahkeme tarafından dosyanın işlemden kaldırılmasına
karar verilmesinden
440itibaren üç aylık süre içerisinde taraflarca davanın yenilenmesinin talep
edilmemesi durumunda, bu sürenin bittiği gün, davanın açılmamış sayılmasına karar
verilmesidir
441.
Yine, Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 150’nci maddesinin 6’ncı fıkrası uyarınca,
yazılı yargılama usûlüne tâbi bir davada, dosyanın işlemden kaldırılmasına karar verilmiş ve
fakat daha sonra Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 150’nci maddesinin 4’üncü
fıkrasındaki
442şartlar yerine getirilerek dava yenilenmiş olsa da, davanın ikiden fazla defa,
yani, üçüncü defa takipsiz bırakılması durumunda, davanın açılmamış sayılmasına karar
verilir
443. Bununla paralel olarak, Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 320’nci maddesinin
4’üncü fıkrası uyarınca, basit yargılama usûlüne tâbi bir davada, dosyanın işlemden
kaldırılmasına karar verilmiş ve fakat daha sonra Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 150’nci
maddesinin 4’üncü fıkrasındaki şartlar yerine getirilerek dava yenilenmiş olsa da, davanın
birden fazla, yani, ikinci defa takipsiz bırakılması durumunda, davanın açılmamış sayılmasına
karar verilir
444.
Dosyanın işlemden kaldırılmasına karar verilmeden, bazı hâllerin gerçekleşmesi
durumunda, davanın açılmamış sayılmasına karar verilen en yaygın hâl, Hukuk
Muhakemeleri Kanunu’nun 20’nci maddesinin 1’inci fıkrası uyarınca, görevsizlik veya
440Mahkemenin hangi tarihte dosyanın işlemden kaldırılmasına karar verdiğinin bir önemi yoktur. Zira
mahkeme, dosyanın işlemden kaldırılmasına karar verilmesinin şartlarının gerçekeleştiği tarihten daha sonra dosyanın işlemden kaldırılmasına karar vermiş olsa da, dosya, dosyanın işlemden kaldırılmasının şartlarının oluştuğu tarihte işlemden kaldırılmış sayılır.
441Mahkeme tarafından, hangi tarihte davanın açılmamış sayılmasına karar verildiğinin bir önemi yoktur. Zira
mahkeme, davanın açılmamış sayılmasına, davanın açılmamış sayılması şartlarının oluştuğu tarihten daha sonra karar vermiş olsa da, dava, davanın açılmamış sayılmasına karar verilmesinin şartlarının oluştuğu tarihte açılmamış sayılır.
442Fıkra metni şu şekildedir: “Dosyası işlemden kaldırılmış olan dava, işlemden kaldırıldığı tarihten başlayarak üç ay içinde taraflardan birinin dilekçe ile başvurusu üzerine yenilenebilir. Yenileme dilekçesi, duruşma gün, saat ve yeri ile birlikte taraflara tebliğ edilir. Dosyanın işlemden kaldırıldığı tarihten başlayarak bir ay geçtikten sonra yenileme talebinde bulunulursa, yeniden harç alınır, bu harç yenileyen tarafça ödenir ve karşı tarafa yüklenemez. Bu şekilde harç verilerek yenilenen dava, eski davanın devamı sayılır.” Dosyanın işlemden
kaldırılması tarihinden itibaren bir ay süre geçtikten sonra ancak harç ödenmek suretiyle yenilebilecek davada, davanın yenilenmesi talep edilmesine rağmen harç ödenmezse, bu talep hüküm doğurmaz (HarçK m.7). Süresi içerisinde davanın yenilenmesi talep edilip de harç ödenmemişse, davanın açılmamış sayılmasına karar verilir.
443Bu konuda bkz. dn.441. 444Bu konuda bkz. dn.441.
128
yetkisizlik sebebiyle gönderme kararı verilmesi üzerine, taraflarca, iki haftalık süre içerisinde,
görevsizlik veya yetkisizlik sebebiyle gönderme kararı veren mahkemeden dosyanın görevli
veya yetkili mahkemeye gönderilmesi istenmezse, davanın açılmamış sayılmasına karar
verilmesidir.
Yine, Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 54’üncü maddesinin 3’üncü fıkrası uyarınca,
Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 54’üncü maddesinin 1’inci fıkrası uyarınca, mahkeme
tarafından, gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde, izin belgesini mahkemeye ibraz
etmeksizin işlem yapmasına izin verilen kanunî temsilci tarafından yürütülen bir davada,
mahkeme tarafından kanunî temsilciye izin belgesini sunması için süre verilir, kanunî
temsilci, kendisine verilen süre içerisinde bu belgeleri ibraz edemez veya Hukuk
Muhakemeleri Kanunu’nun 54’üncü maddesinin 2’nci fıkrası uyarınca, mahkemeden izin
belgesinin alınmasını gerektiren bir hâl var ve fakat mahkeme tarafından verilen süre
içerisinde izin belgesinin alınması için mahkemeye müracaat edilmemiş ise davanın
açılmamış sayılmasına karar verilir
445.
Bundan başka, Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 77’nci maddesinin 1’inci fıkrası
uyarınca, mahkeme tarafından, gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde, temsil belgesini ibraz
etmeksizin dava açmasına izin verilen davacı avukat, kendisine verilen süre içerisinde temsil
belgesini ibraz etmez veya avukatın temsil ettiğini iddia ettiği taraf, temsil belgesini ibraz
etmeksizin işlem yapmasına izin verilen avukat tarafından yapılan işlemleri kabul ettiğini
mahkemeye bildirmez ise davanın açılmamış sayılmasına karar verilir
446.
Son olarak, dava dilekçesinde bulunması gereken hususları düzenleyen dava
dilekçesinin içeriği kenar başlıklı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 119’uncu maddesinin
2’nci fıkrası uyarınca, Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 119’uncu maddesinin 1’inci
fıkrasının b
447, c
448, ç
449, ğ
450ve h
451bendlerinde belirtilen hususlarda eksiklik olması
445Bu konuda bkz. dn.441. Aynı durum, tüzel kişinin organları bakımından tüzel kişiliği temsile yarayan temsil
belgesinin ibraz edilmemesi durumunda da geçerlidir. Bu konuda bkz. HMK m.54/1 ve 3.
446Bu konuda bkz dn.441. Bu durumda, yargılama gideri olan avukatlık ücreti, davanın açılmamış sayılması
durumunda yargılama gideri olan avukatlık ücretinin davacı aleyhine hükmolunacağına ilişkin Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 331’inci maddesinin 3’üncü fıkrası uyarınca hükmolunmaz. Bu durumda yargılama gideri olan avukatlık ücreti, Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 77’nci maddesinin 2’nci fıkrası uyarınca, temsil belgesi ibraz etmeksizin dava açmasına izin verilen ancak süresi içerisinde mahkemeye temsil belgesini ibraz etmeyen davacı avukatı aleyhine hükmolunur.
447Bend metni şu şekildedir: “Davacı ile davalının adı, soyadı ve adresleri.” 448Bend metni şu şekildedir: “Davacının Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası.”
449Bend metni şu şekildedir: “Varsa tarafların kanuni temsilcilerinin ve davacı vekilinin adı, soyadı ve adresleri.”
450Bend metni şu şekildedir: “Açık bir şekilde talep sonucu.”