Güvenlik ve Özel Güvenliğin Kamu Alanında Çekici Hale Gelmesi

1960’ lı yıllarda özel güvenlik faaliyetleri keşfedilmiştir (Spitzer, Scull,1977; Shearing, Stenning, 1987) devlet polisin tekelindeki klasik güvenlik modelinin arkasındaki soru işaretlerini doldurmuş ve kendini hukuksal güç mekanizması olarak ortaya koymuştur. Üniformalı ve gerçek polislere oldukça benzeyen özel güvenlik

şirketlerinin sayısı hızla artmıştır. Aynı zamanda polisle yaptıkları faaliyetlerde oldukça benzerdir, fakat polisin kim olduğu neler yaptığı, güçleri ve müdahalelerinin neler olduğu, nasıl yapılandıkları tanımlanır, polisi diğer devlet faaliyetlerinden ayıran durumlar ortaya konur (Bayley, 1994; Shearing, 1994). Kamudaki klasik polis modelinde kamu düzeninin kurulması ve korunmasında tek ve merkezi güç olarak polis görülür ve bu durum kanunlarla güçlendirilir. Özel güvenlik gerçeği merkezi olmayan bir yapıdadır, polislik ilkelerini, pratiklerini ve amaçlarını pazarlar, kısacası polislikten kopya çekerek çalışır. Sisteminde güç ve cezalandırma yerine disiplin ve bilgiye dayanan; kişilerin, yerlerin güvenliği, kontrolünü sağlayan bir hizmet üretir (Spitzer, Scull, 1977:32). Geleneksel polis değerlerine, işbirliğine, ekonomik, özel varlıklara kamu ilgisi artmıştır ve böylece özel güvenlik başlamıştır. Bazı araştırmacılar; kamu güvenlik kavramının günümüzde düzeni koruma görevi ile düzenin görevlilerce sınırlandığını ve kurulup, korunmaya çalışıldığını ifade etmişlerdir. Bu noktada anlamalıyız ki polis sadece üniformalı ve çevremizdeki suçluları yakalayan kimse değildir (Shearing, Stenning, 1987:10).

Özel güvenlik, kamu düzeni hakkında oluşan geleneksel güvenlik düzensizliği üzerine gelişir. Özel güvenlik kamu ve özel ikilemi (dikotomisi) üzerine kurulur ve kamuda varlığını sürdürür, kamunun sağlayacağı düzen yerine özel güvenlik düzeni sağlar, kamu olmayan alanlarda düzen inşa etmeye çalışır. Özel güvenliğin düzenin oluşturulmasında kendi iş şemaları bulunmaktadır ve bunları özel alanlarda uygularlar. Düzen ve kamunun dirliği için kamu düzeni, değerler dizisi, yönetimsel sorumluluklar devletin korunması olarak tanımlanır ve onun gücü özel alanlardaki düzen tanımlanmasında farklı kavramlara dönüşür (Shearing, Stenning, 1987:11). Bunlar devletler ve kamu olmayan varlıklar tarafından kurulabilirler (Macauley, 1986:448). Sadece modern devletlerde doğan özel güvenlik modern ulus devletlerinde görülür ve kamu barışını arttırmak için polise bağlı çalışır (Johnston, 1992:12). Değerler dizisi ve temel çatıdaki mücadele bağlamında özel güvenlik sağlayanlar özel polis olarak çağrılır ve devletin olmayan aracı birimlerle güç kullanılmaktadır (Matthews, 1992:47). Bu anlamda ulus devlet kavramında “devlet kamu otoritesidir ve tüm diğer otoritelerin alan içinde işlemesi ikincildir” şeklindeki mücadele bu geleneksel öneriye dayanır (Hogenboom, 1991; Sheptycki, 1995; South,

1995).

Özel düzende yasal standartlar, ilkeler ve sosyal ilkelerin ne olduğu çok açık değildir, özel düzene bağlı olanlar, düzenlenenler ve kontrol edilenler bulunur (Adler, Asquith, 1981:11). Üstelik bazı özel düzen sistemlerine karşıt kamu düzeni fikri ve polis ele alınır ki bunların devleti koruma ve düzeni sağlama gibi fonksiyonları bulunmaktadır (Shearing, Stenning, 1987:12). Özel mülkiyette pazar ilkeleri ve özel güvenlik ihtiyaçları bulunmaktadır ayrıca üretim, servis veya müşteri beklentileri bunları etkilemektedir. Özel güvenliğin farklı amaçları ve metotları bulunmaktadır. Özel güvenlik teorisi açıkça ifade edilen dikotomiler üzerine kurulur (özele karşı devlet; zorlamaya karşı uyma vb.). Ayrıca özel ve kamu alanlarında sosyal yapı, politika ve devletin gücü ve dinamikleri anlaşılmaktadır. Bu bölgelerdeki güvenlik ve kontrol mekanizmaları farklıdır, bunlarda temelde farklılık bulunmaktadır (Rose, 1989:142). Sosyal ve politik ifadelerde güvenlik kavramı bulunmaktadır ve bu kaçınılmaz bir durumdur.

Polisliğin kamu ve özel görünümleri vardır (Shearing, 1994:402). Özel ve kamu ilgililerinin ortaya konmasında polislik düşüncesinde faaliyetler resmi ve özel güvenlik şekilde örgütlenerek iki şekilde ele alınır (Manning, 1999:57). Fakat kamu ve özel güvenlik arasındaki sınırlar açık değildir, araştırmacılar özel güvenliği fonksiyonel sorularla ele alabilirler (Johnston, 1992:95).

Kakalik ve Wildhom’un (1971:3), RAND raporu özel güvenlik üzerine ilk geniş kapsamlı araştırmadır. Kanunun uygulamasını güçlendiren özel ilgiler adına güvenlik oluşturma çabaları özel güvenlik olarak tanımlanır. Bu, güvenlikle ilişkili hizmetler sağlayan, araştırma, nöbet tutma, devriye hizmetleri, aldatıcı durumları keşfetme, alarm ve zırhlı ulaşım gibi faaliyetleri kapsar. RAND raporundaki görüşlerde kamu polisinin sınırlı kaynaklarından veya yasal sınırlamalardan dolayı tüm güvenlik faaliyetlerini yerine getiremediği belirtilir.

RAND’ın özel güvenlik ile ilgili tanımı sonraki araştırmacılar tarafından eleştirilmiştir. Özel güvenliğin görev alanında (1976:4) RAND tanımına uygun

olmayan iddialar bulunur. Çünkü özel güvenlik faaliyetleri birey ya da varlıkların tüm polis ve güvenlik fonksiyonlarının, performanslarının temelinde faaliyet gösterir. Özel güvenlik güçlerinin yaptıklarına benzer ya da aynı faaliyetleri yapmalarına rağmen görev gücü raporuna göre (özel ödemeler yapılmadıkça) belirli görev grupları, kamu faaliyetleri ile ilgili çalışanlar, ev edindirme faaliyetlerini yürütenler, park görevlileri ve yeniden oluşturulan polisler gibi yapılar özel güvenliğin standartları ve amaçlarını kapsamaz. Bu rapor aslında tanımında tartışılan anahtar öğeleri ihmal etmektedir. Cunningham ve Taylor’un Hallcrest Raporu I (1985:167) ‘de müşteri ilişkileri ve özel güvenliğin kâr doğası olarak adlandırdıkları çalışmalarında, RAND raporu eleştirilir. Çünkü geniş anlamda koruma ve zararı engelleme değerlendirildiğinde, başarısızlık bulunması özel güvenliğin sınırlılığından kaynaklanır. Görev gücü raporunda (1976) özel güvenlikle ilgili şu öğeler bulunur. Özel güvenlik 5 temel faaliyeti kapsar.

1.) Nöbetçi servisler, 2.) Elektrikli alet servisleri, 3.) Araştırma servisleri, 4.) Zırhlı araba servisleri, 5.) Yakın korumalık.

Kalabalık kontrolü ve köpekli devriye gibi yardımcı hizmet alanları gibi faaliyetleri içine almaktadır. Ek olarak bu ilk raporlardan pek çok araştırmacı kendi özel güvenlik fonksiyon listelerini hazırlamışlardır (Button, 1999; Johnston, 1992). Örneğin; Johnston (1992: 82), özel güvenlik hareketleri için 5 alt alan ortaya koyar.

1.) Nöbet tutmak ve korumak, 2.) Gözetim ve dedektiflik, 3.) Önleyici hareketler,

4.) Araştırma ve ortaya çıkartma, 5.) Kapsama ve kontrol.

1.) Özel mülk ve alanları koruma, nöbet tutma, 2.) Gözetleme kulelerinde nöbet tutma,

3.) Risk yönetim hareketlerine katılım, 4.) Bilgi analizleri ve süreçleri,

5.) Elektronik araçlarla gözetim,

6.) Özel alanda veya çalışanlar tarafından suçun araştırılması, 7.) Suç önleme, risk yönetimi ve zararın kayıpların azaltılması, 8.) Zor kullanma faaliyetleri,

9.) Güvenli taşımacılık,

10.) Ayrılmaz bağlılık ve sadakat (yakın koruma gibi).

Bu faaliyetler sağladıkları fonksiyonlarla bir arada ele alınırlar. Bu fonksiyonlar; suçu önleme, düzeni koruma, zararları azaltma ve korumadır. Bir diğer deyişle tüm bu fonksiyonlar özel sektör tarafından kamu polisince çeşitli derecelerde izlenerek yerine getirilir. Böylece kamu ve özel güvenlik arasındaki çizgiyi çizmenin güçlüğü ortaya çıkar.

Bu açık olmayan kamu-özel ayrımı ile ilişkili bir diğer konu; özel güvenlik ve güvenlik boyutundaki kavramlardır. Kleinig (1996)’e göre kamu - özel güvenlikteki ayrım yeteri kadar teoride sorunlu olarak görülmektedir ve bu zaman zaman uygulamayı daha güç hale getirebilir. Batıda hem kamu hem de özel sektörlerinin, koruma, caydırma ve dedektiflik servisleri vardır ve bazı bölgelerde bu iki sektör üst üste çakışmaktadır. Son zamanlarda ek olarak, kamu ve özel ayrımının iki ayağı görülen kurumlar üzerine odaklanır. Benn ve Gaus (1983:40), belirli yasal olmayan kurumları belirtirler. Bunlar devlet otorite yapısının bir parçası değildirler, özeldirler. Hükümet için çalışan hizmet alanlarına kamu fonları harcanır. Diğer yandan bazı yasal kurumlar devletin uygulama birimleri değildirler ve ticari başarı ölçütleri ile çalışırlar. Yine de bunların devleti temsil etmeleri ortaya konarak kamu ilgililerine hizmet ettikleri varsayılır11_.

Pek çok araştırmacı özel ve kamu güvenliğini üç ölçüte göre ortaya koyar:;

- Destekleyicilik ilişkisi; kamu hizmet birimi veya bir özel iş veya kişi, - Zor kullanmada yasal otorite olmak,

- Özel fonksiyonları yerine getirmek, (Kakalik, Wildhom 1971:74). İlk olarak kamu ve özel güvenlik ayrımı destekleyicilik ilişkisinde güvenlik hizmeti verene ödeme yapma hareketinde ayrılır. Kamuda görev yapan polisler vergilerden ücretlerini alırlar, oysa özel güvenlik çalışanları özel işyerlerinden veya kişilerden ücret alırlar. Yasal otorite farklılıkları vardır, sadece kamu polisi zorla güç kullanır. Sonuç olarak kamu sektörünü ve özel sektörü ayıran belirli fonksiyonlara özellikle vurgu yapılır. Özel güvenlik, özel mülkiyeti etkileyen suçu azaltma veya önleme üzerine odaklanır. Kamuda görev yapan polisi ise, bireylerin haklarını koruma anlamında ortaya çıkan hak mağduriyetlerinde ceza sistemi için belirleme ve ortaya koyma görevi üzerine odaklanır. Sonuç olarak, kamu güvenliği pek çok kaynağa sahipken özel güvenlik servisleri kâr amaçlıdırlar ve ekonomik zararların ortadan kaldırılması ile ilgilenirler (Task Force Report, 1976:5).

Becker (1974), kamu ve özel sektörü “destekleme” yaklaşımının ayrım için yeterli olmayacağını belirtir. “Kamu” güvenlik faaliyetlerinden bazılarında; kalabalık yönetiminde, spor oyunlarında veya konserlerde, özel sektör ücret verir. Ek olarak pek çok özel güvenlik hizmet birimi yarı zamanlı kamu görevlilerinde çalıştırmaktadır. Bu tip durumlarda özel sektör için çalışırken kamu polisliği de yapılabilir. Yasal yönden yapılacak düzenlemeler kamu ve özel sektör arasındaki yakınlaşmayı ve işbirliğini arttırır.

Özel ve kamu güvenlik birimlerinin fonksiyonu olan şeyler ve yapmaları gerekenler çok açık şekilde birbirinden ayrılmış değildir. Zaman zaman kamu polisi, yapması gerekenler yanında pek çok geleneksel güvenlik fonksiyonu olmayan işi de yerine getirir. Tanım destekleme faaliyetleri yerine memnuniyet üzerine dayanır. Kamu ve özel sektör çalışanlarında memnuniyet durumu temel ayrımı oluşturur, yapılan işlerden ayrıca memnun olmamakta ayrımda önemlidir (Becker, 1974:443).

Özel güvenlik kanunun olumsuz gücü ve cezalandırma olmadan etkili güvenlik işini yerine getirmektedir. Özel güvenlikte önleme, engelleme, davranışsal

düzenleme, çevrenin düzenlenmesi ve yumuşak kontrol sağlanarak düzen korunur ve sağlanır (Scheerer, Hess, 1997; Shearing, Stenning 1987). Güvenlikte alternatif metotlardan olan bilgilerin güvenlikle ilişkisi veya bilgi kullanılması, bilgi ağlarının tespiti, toplanması gereken anahtar araçlar olarak görülmektedir (Ericson, 1995; Ericson, Haggerty, 1997). Literatürde kamu yetki alanında erozyona neden olan özel güvenlik gerçekliği daha toplulukçu strateji olarak önceleri yorumlanırken karı arttırdığı, pazar alanlarında arzulanmayan olayları kontrol altına aldığı ifade edilmiştir. Ayrıca kavram ile ilgili güvenlik, suç önleme gibi alanlara çok fazla vurgu yapılır, bu da kamunun güvenlik konusunu yargılamada erozyona neden olur. Devlet tarafından sosyal özneler zorla yüklenebilir, nitekim temel haklar ve özgürlükler sıklıkla devletle ilişkili ele alınır. Oysaki özel güvenlikte, özel güvenliğin uygulamaları ile vatandaşlarca sosyal yaşamda ortaya konan anahtar öğeler bireycilik ve mülkiyet değerleri vurgulanır. Sembolik ve sosyal çevre risk değerlendirmeleri ile şekillenir, özgürlük ve sosyal niteliklerin gelişimi istenir (Ericson, Haggerty, 1997:101). Özel güvenliğin yaşam alanındaki düzenlenen mekanizması müşterisi olan insanların kendilerini güvenlik içinde korkudan, endişeden, kaygıdan koruyarak özgür hissetmelerini sağlar.

Sonuç olarak, sosyal değişimler ve kaymalar polis stratejilerinde kamu ve özel güvenlik ayrımında kullanılır. Mağazalarda, eğlence parklarında ayrıca özel güvenlik görevlileri kullanılır. Engelleyici güvenlik hizmetleri özel mülkiyette kullanılır (Bayley, Shearing,1996:440). Ek olarak Manning (1999:101), kamu güvenliği ve özel güvenlik arasındaki farkları problem çözme ve engelleme üzerine vurgu yaparak belirtmiştir.